Czym różni się hipersplenizm od splenomegalii?

Splenomegalia i hipersplenizm to pojęcia często używane zamiennie, choć opisują różne stany patologiczne. Zrozumienie ich odrębności ma znaczenie przede wszystkim dla diagnostyki różnicowej i planowania leczenia.

Definicje i istota zaburzeń śledziony

1. Splenomegalia – powiększenie śledziony, które może być stwierdzone palpacyjnie (narząd macalny poniżej łuku żebrowego) lub za pomocą badań obrazowych (USG, TK). Nie zawsze wiąże się z zaburzeniem funkcji śledziony.
2. Hipersplenizm – stan czynnościowy charakteryzujący się nadmierną aktywnością śledziony prowadzącą do zwiększonego niszczenia komórek krwi: erytrocytów, leukocytów i/lub płytek krwi. Może, ale nie musi współwystępować ze splenomegalią.

Etiologia powiększenia i nadaktywności śledziony

Splenomegalia może wystąpić w bardzo szerokim spektrum chorób, obejmujących m.in.:

1. choroby wątroby i nadciśnienie wrotne (marskość wątroby, choroba Budda–Chiariego),
2. infekcje (mononukleoza, malaria, bruceloza, gruźlica),
3. nowotwory (chłoniaki, białaczki, przerzuty),
4. choroby spichrzeniowe (choroba Gauchera, Niemanna–Picka),
5. anemia hemolityczna i talasemie.

Hipersplenizm może być wtórny do splenomegalii, ale również wynikać z:

1. idiopatycznego pobudzenia fagocytozy w śledzionie,
2. rozrostu komórek układu siateczkowo-śródbłonkowego,
3. przewlekłych stanów zapalnych,

Hipersplenizm i splenomegalia – postępowanie

Z praktycznego punktu widzenia splenomegalia jest objawem anatomicznym, który może, ale nie musi, wiązać się z zaburzeniem funkcji śledziony. Jej obecność powinna skłonić do dalszej diagnostyki w kierunku chorób hematologicznych, infekcyjnych, nowotworowych czy związanych z wątrobą. 

Hipersplenizm natomiast to stan czynnościowy, który może występować zarówno w przebiegu splenomegalii, jak i bez widocznego powiększenia śledziony. Charakteryzuje się nasilonym niszczeniem elementów morfotycznych krwi i wymaga ukierunkowanego leczenia, zwłaszcza gdy prowadzi do klinicznie istotnych cytopenii.

Leczenie hipersplenizmu może obejmować m.in.:

1. leczenie choroby podstawowej,
2. stosowanie G-CSF w leukopenii,
3. przetaczanie koncentratów krwinek czerwonych lub płytek,
4. splenektomię.

Kody ICD-10

Referencje

1. Chapman, J., Goyal, A., & Azevedo, A.M. Splenomegaly. [Updated 2023 Jun 26]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430907/
2. Gajewski, P. (2024). Interna Szczeklika 2024/2025. Medycyna Praktyczna.