W jakiej dawce należy suplementować kwas foliowy w okresie prekoncepcyjnym i w ciąży?

Dla zdrowych kobiet planujących ciążę zalecana dawka kwasu foliowego to 400 µg dziennie, rozpoczęta co najmniej 4 tygodnie przed zapłodnieniem i kontynuowana przez pierwszy trymestr. U pacjentek z grup ryzyka dawkę należy zwiększyć do 4–5 mg dziennie, najlepiej przez minimum 3 miesiące przed ciążą.

Kwas foliowy – znacznie więcej niż tylko witamina

Kwas foliowy (witamina B₉) bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych, metylacji DNA, hematopoezie i prawidłowym rozwoju układu nerwowego. Kluczowe jest jego odpowiednie stężenie jeszcze przed zapłodnieniem – cewa nerwowa płodu formuje się na wczesnym etapie ciąży, a jej prawidłowe zamknięcie zapobiega poważnym wadom wrodzonym, takim jak bezmózgowie czy rozszczep kręgosłupa.

W wielu krajach produkty zbożowe są wzbogacane w kwas foliowy, a foliany występują również naturalnie w żywności. Mimo to dieta zazwyczaj nie pokrywa całkowitego zapotrzebowania.

Dawkowanie kwasu foliowego

Dla zdrowych kobiet standardem jest dawka 400 µg dziennie, przyjmowana minimum 4 tygodnie przed planowanym poczęciem i przez pierwsze 12 tygodni ciąży. Jednak u pacjentek z grup zwiększonego ryzyka zaleca się wyższą dawkę – 4 do 5 mg dziennie, rozpoczętą minimum 3 miesiące przed zajściem w ciążę.

Do grupy ryzyka należą m.in. kobiety:

• po wcześniejszej ciąży zakończonej wadą cewy nerwowej u płodu,
• z cukrzycą przedciążową,
• z padaczką leczoną wcześniej walproinianem lub karbamazepiną,
• z mutacją genu MTHFR,
• z BMI >30 kg/m²,
• stosujące leki antagonistyczne wobec kwasu foliowego (np. metotreksat, sulfasalazyna).

Co jeszcze warto wiedzieć?

Poza działaniem ochronnym na cewę nerwową, odpowiedni poziom kwasu foliowego wspiera implantację zarodka, rozwój łożyska i może ograniczać ryzyko poronień. Mimo prawidłowej suplementacji, część wad rozwojowych nadal może występować – ich przyczyny są złożone i obejmują również czynniki genetyczne i środowiskowe.

Kody ICD-10

Referencje

1. Chitayat, D., Matsui, D., Amitai, Y., Kennedy, D., Vohra, S., Rieder, M., & Koren, G. (2016). Folic acid supplementation for pregnant women and those planning pregnancy: 2015 update. Journal of Clinical Pharmacology, 56(2), 170–175. https://doi.org/10.1002/jcph.616
2. Kennedy, D., & Koren, G. (2012). Identifying women who might benefit from higher doses of folic acid in pregnancy. Canadian Family Physician, 58(4), 394–397.
3. UptoDate. (2024). Overview of preconception care and counseling, and the use of folic acid to prevent neural tube defects. https://www.uptodate.com/contents/preconception-and-prenatal-folic-acid-supplementation [ostatni dostęp: 28.05.2025 r.]