Jak interpretować proteinogram?

Proteinogram, czyli elektroforeza białek surowicy (ang. serum protein electrophoresis, SPE), to badanie umożliwiające analizę składu frakcyjnego białek osocza. Choć nie jest rutynowo wykonywane w podstawowej opiece zdrowotnej, jego interpretacja może stanowić istotny element diagnostyki różnicowej wielu chorób, w tym nowotworowych, autoimmunologicznych i zapalnych. Jak więc odczytać wynik proteinogramu?

Podstawy elektroforezy białek surowicy

W badaniu elektroforetycznym białka osocza dzielone są na pięć głównych frakcji. Rozdział opiera się na właściwościach fizycznych poszczególnych białek, m.in. ładunku. Ich kolejność na wyniku typowego badania wynika z oddziaływania na nie elektrody dodatniej i ujemnej oraz migracji białek względem nich. 

Wynik elektroforezy przedstawiany jest najczęściej w formie wykresu (krzywej elektroforetycznej) oraz wartości procentowych lub stężeń poszczególnych frakcji. 

Na wykresie widnieją następujące grupy białek:

• albumina – główne białko osocza, odpowiada za utrzymanie ciśnienia onkotycznego i transport różnych substancji;
• α₁-globuliny – α₁-antytrypsyna, transkortyna, białko wiążące tyroksynę (TBG);
• α₂-globuliny – haptoglobina, ceruloplazmina, α₂-makroglobulina;
• β-globuliny – transferyna, β-lipoproteiny, w mniejszym stopniu immunoglobuliny IgA, IgM, IgG oraz białka dopełniacza;
• γ-globuliny – głównie immunoglobuliny.

Zmiany patologiczne i ich znaczenie kliniczne

Hipoalbuminemia

Obniżenie stężenia albuminy może wskazywać na:

1. choroby wątroby (marskość, zapalenie),
2. zespoły nerczycowe i zwiększoną utratę białka z moczem,
3. przewlekłe stany zapalne,
4. niedożywienie, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku.

Hipoalbuminemia jest przede wszystkim indykatorem stanów związanych z zaburzeniem syntezy bądź nadmierną utratą białka.

Wzrost frakcji α-globulin (α₁, α₂)

Podwyższenie frakcji α₁ i α₂ świadczy najczęściej o ostrym stanie zapalnym, który może towarzyszyć:

• infekcjom bakteryjnym,
• chorobom nowotworowym.

Wzrost frakcji β-globulin

Podwyższenie stężenia β-globulin można zaobserwować m.in.:

• przy niedoborze żelaza (ze względu na wzrost stężenia transferyny),
• w chorobach związanych ze stanem zapalnym (w tym w cukrzycy),
• w zespole Cushinga.

Hipergammaglobulinemia

Podwyższenie stężenia γ-globulin może być wynikiem:

• amyloidozy,
• chorób hematologicznych (np. białaczki, chłoniaki),
• szpiczaka plazmocytowego, 
• chorób autoimmunologicznych (np. tocznia rumieniowatego układowego),
• innych chorób zapalnych.

Postępowanie w przypadku nieprawidłowego wyniku proteinogramu

Ocena kliniczna

Przy interpretacji proteinogramu zawsze należy uwzględniać:

• objawy kliniczne (np. bóle kostne, osłabienie, infekcje);
• podstawowe badania laboratoryjne (OB, CRP, morfologia krwi obwodowej, kreatynina), uzupełnione o inne oznaczenia, w zależności od podejrzewanej przyczyny, np. oznaczenie stężenia wapnia;
• wiek – wzrost poziomu frakcji γ-globulin występuje u części osób starszych i nie oznacza patologii;
• choroby przewlekłe pacjenta.

Poradnik

Interpretacja morfologii krwi

Sprawdź

Dalsza diagnostyka w przypadku podejrzenia gammapatii monoklonalnej

Konieczne może być:

• wykonanie immunofiksacji (bardziej czuła metoda do wykrywania obecności białka M),
• oznaczenie wolnych łańcuchów lekkich (kappa/lambda).

Kiedy warto wykonać proteinogram?

Chociaż nie jest to badanie przesiewowe, proteinogram warto rozważyć u pacjentów z m.in.:

• podejrzeniem szpiczaka mnogiego lub innej choroby przebiegającej z zaburzeniem syntezy białek (zwracaj uwagę na cechy takie jak: patologiczne złamania, niedokrwistość, niewydolność nerek, hiperkalcemia),

• utrzymującym się wysokim OB niejasnego pochodzenia,
• niewyjaśnioną hiperkalcemią o możliwym charakterze nowotworowym,
• neuropatią o nieznanej przyczynie,
• nawracającymi infekcjami.

Podsumowanie

Elektroforeza białek surowicy (SPE) to proste, nieinwazyjne badanie, które jest kluczowe w diagnostyce i monitorowaniu gammapatii monoklonalnych, takich jak szpiczak plazmocytowy, MGUS czy makroglobulinemia Waldenströma. Umożliwia również wykrycie hiper- i hipogammaglobulinemii, przekładając się na ukierunkowania procesu diagnostycznego. W efekcie znajduje zastosowanie m.in. w hematologii, immunologii i praktyce internistycznej.