Halitoza – możliwe przyczyny i rady dla pacjentów

Halitoza to utrzymujący się, wyczuwalny przez otoczenie nieprzyjemny zapach z jamy ustnej. Choć często marginalizowana, stanowi nie tylko problem medyczny, lecz także psychospołeczny, mogący prowadzić do pogorszenia jakości życia, wycofania społecznego, a nawet zaburzeń lękowych czy depresyjnych. Ocenia się, że w ponad 90% przypadków źródło halitozy znajduje się w obrębie jamy ustnej.

Etiopatogeneza: skąd bierze się nieprzyjemny zapach z ust?

Głównym mechanizmem powstawania halitozy jest rozkład związków białkowych przez bakterie beztlenowe zasiedlające powierzchnię języka, kieszonki dziąsłowe i inne obszary jamy ustnej. W efekcie tych procesów powstają lotne związki siarki (LZS), głównie:

• siarkowodór (H₂S),
• metanotiol (CH₃SH),
• siarczek dimetylu (DMS).

Za ich produkcję odpowiadają bakterie, takie jak Porphyromonas gingivalis, Treponema denticola oraz Tannerella forsythia – patogeny typowe dla chorób przyzębia.

Przyczyny halitozy – co warto uwzględnić?

Przed zaplanowaniem leczenia warto zidentyfikować potencjalne źródła halitozy – zarówno te o charakterze przejściowym i fizjologicznym, jak i związane z chorobami jamy ustnej lub schorzeniami ogólnoustrojowymi.

Zaburzenia percepcji zapachu – pseudohalitoza i halitofobia

Nie każdy przypadek zgłaszanej halitozy ma potwierdzenie w badaniu przedmiotowym – u części pacjentów przyczyna leży w zaburzonej percepcji zapachu, co wymaga odmiennego podejścia diagnostycznego i terapeutycznego.

1. Pseudohalitoza – pacjent odczuwa nieprzyjemny zapach z ust, mimo braku obiektywnych potwierdzeń.
2. Halitofobia – uporczywe przekonanie o obecności halitozy, utrzymujące się mimo leczenia i braku jej klinicznego potwierdzenia.

Oba stany mogą być objawem zaburzeń lękowych lub depresyjnych i wymagają konsultacji psychiatrycznej lub psychoterapeutycznej.

Halitoza – co doradzić pacjentom?

Leczenie halitozy opiera się na identyfikacji przyczyny oraz systematycznej higienie jamy ustnej. W większości przypadków przy odpowiednim zaangażowaniu pacjenta możliwa jest skuteczna kontrola objawów.

Podstawą jest codzienna, dokładna higiena:

1. szczotkowanie zębów,
2. czyszczenie przestrzeni międzyzębowych nitką lub irygatorem,
3. codzienne oczyszczanie języka, najlepiej specjalną skrobaczką,
4. regularne picie wody, szczególnie przy suchości w ustach,
5. unikanie czynników nasilających zapach: tytoniu, alkoholu, czosnku, cebuli.

W przypadku kamieni migdałkowych zaleca się płukanie gardła roztworem soli fizjologicznej lub stosowanie irygatorów.

W leczeniu halitozy stosuje się również preparaty o działaniu przeciwbakteryjnym i neutralizującym zapach. Ich celem jest ograniczenie liczby bakterii beztlenowych odpowiedzialnych za produkcję lotnych związków siarki oraz redukcja nieprzyjemnego zapachu. Należą do nich przede wszystkim:

1. chlorheksydyna (CHX) – skuteczna, ale do krótkiego stosowania (ryzyko przebarwień);
2. cetylopirydyna (CPC) i olejki eteryczne – dobre do długotrwałego stosowania;
3. związki cynku – neutralizują lotne związki siarki i ograniczają ich powstawanie.

Preparaty te wspierają codzienną higienę jamy ustnej, ale nie zastępują mechanicznego oczyszczania języka, które pozostaje kluczowym elementem skutecznego postępowania.

Wskazane są również regularne wizyty u stomatologa, obejmujące:

1. usuwanie kamienia i osadu (skaling, piaskowanie),
2. leczenie chorób przyzębia i próchnicy,
3. eliminację nieszczelnych wypełnień i martwych zębów.

Przy braku poprawy mimo leczenia stomatologicznego należy rozważyć konsultacje:

1. laryngologiczną – przewlekłe zapalenie migdałków, zatok,
2. gastroenterologiczną – refluks, zakażenie Helicobacter pylori,
3. nefrologiczną, hepatologiczną lub endokrynologiczną – przy zaburzeniach metabolicznych.

W sytuacjach, gdy halitoza ma charakter subiektywny (pseudohalitoza) lub towarzyszy jej silny komponent lękowy (halitofobia), wskazana jest konsultacja psychologiczna lub psychiatryczna – szczególnie gdy objawy nie odpowiadają obrazowi klinicznemu.

Wideo

Diagnostyka i eradykacja Helicobacter pylori.

Sprawdź

Podsumowanie

Halitoza jest złożonym problemem, którego prawidłowa diagnostyka oraz leczenie pozwalają skutecznie poprawić jakość życia pacjentów. Świadomość przyczyn, systematyczna higiena jamy ustnej i odpowiednia interwencja terapeutyczna stanowią podstawę skutecznego postępowania.