Kiedy należy podejrzewać krztusiec?

Krztusiec to zakaźna choroba bakteryjna o zmiennym obrazie klinicznym. Należy go podejrzewać przy przewlekłym kaszlu trwającym ponad trzy tygodnie, szczególnie gdy ma charakter napadowy, towarzyszy mu świszczący wdech i/lub wybroczyny. Kluczowe w diagnostyce są badania serologiczne, PCR oraz wywiad epidemiologiczny.

Obraz kliniczny

Typowy przebieg choroby składa się z trzech faz:

1. okres nieżytowy (1-2 tygodnie): objawy przypominają przeziębienie, z niewysoką gorączką, katarem i suchym, stopniowo nasilającym się kaszlem;
2. okres napadowego kaszlu (4-6 tygodni): dochodzi do charakterystycznych epizodów napadowego, duszącego kaszlu, zakończonego świszczącym wdechem („pianiem”), często połączonych z odkrztuszaniem gęstej wydzieliny; objawy te są wyczerpujące, mogą powodować wybroczyny na twarzy, sinicę, a u niemowląt – bezdechy i drgawki;
3. okres zdrowienia (3-4 miesiące): objawy stopniowo ustępują, lecz kaszel może nawracać pod wpływem wysiłku lub infekcji.

U dorosłych, którzy przeszli szczepienie, choroba często ma nietypowy przebieg, z przewlekłym, niecharakterystycznym kaszlem bez świszczącego wdechu.

Kiedy podejrzewać krztusiec?

Krztusiec należy brać pod uwagę u osób z:

1. kaszlem trwającym dłużej niż trzy tygodnie, zwłaszcza o napadowym charakterze;
2. objawami, takimi jak świszczący wdech, wybroczyny na twarzy, sinica lub wymioty po napadach kaszlu;
3. kontaktem z osobą, u której potwierdzono krztusiec.

Diagnostyka laboratoryjna obejmuje:

1. PCR i hodowlę bakteryjną (z materiału pobranego z nosogardła) – skuteczne w pierwszych dwóch tygodniach choroby;
2. oznaczenie poziomu IgG przeciwko toksynie krztuścowej metodą ELISA – pomocne w późniejszych fazach.

Dlaczego wczesna diagnoza jest istotna?

Nieleczony krztusiec może prowadzić do groźnych powikłań, zwłaszcza u niemowląt i osób z chorobami współistniejącymi. Najczęstsze to wtórne zapalenie płuc, a najcięższe – encefalopatia krztuścowa, wynikająca z niedotlenienia podczas napadów kaszlu.

Podsumowanie

W przypadku przewlekłego kaszlu, szczególnie u osób nieszczepionych, niemowląt lub dorosłych z wieloletnią przerwą od ostatniego szczepienia, należy włączyć krztusiec do różnicowania. Szybkie wdrożenie leczenia, w tym antybiotykoterapii (makrolidy), ogranicza zakaźność oraz łagodzi przebieg choroby.

Referencje

1. Mazur, K., Cywińska, K., Mania, A., Kemnitz, P., Służewski, W.,  & Figlerowicz, M. (2018). Pertussis – from history to contemporary times. Lekarz POZ, 4(6), 469-476.
2. Interna Szczeklika. Podręcznik. Medycyna Praktyczna. Kraków 2024.