Kara za poświadczenie nieprawdy może być surowa - rozmowa z mec. Aleksandrą Kosiorek

Rozmowa z mec. Aleksandrą Kosiorek, radcą prawnym z Kancelarii Kosiorek - Konieczny s.c.

– Czym jest poświadczenie nieprawdy w przypadku lekarzy i w jakich sytuacjach dochodzi do tego?

W przypadku lekarzy najczęstszymi sytuacjami będzie poświadczenie nieprawdy w dokumentacji medycznej lub poprzez wydanie zaświadczenia o stanie zdrowia, świadomie wskazując w tym dokumentach nieprawdę. Najczęstsza prawdopodobnie sytuacja to wystawianie zaświadczeń o tymczasowej niezdolności do pracy pacjentowi, u którego takie przeszkody do pracy zarobkowej nie zachodzą. Przestępstwo to może jednak zachodzić w każdej niemal sferze działalności lekarskiej, a nie tylko przy wypełnianiu dokumentacji medycznej i wystawianiu L4. Wszędzie tam, gdzie wystawiony przez lekarza dokument niesie za sobą jakieś konkretne skutki prawne (np. wystawienie zaświadczenia o zdolności do prowadzenia pojazdów mechanicznych, wystawienie recepty pro familiae na członka rodziny uprawnionego do szczególnej refundacji, aby umożliwić pacjentowi lub innemu członkowi rodziny skorzystanie ze zniżki), może pojawić się sytuacja, że dochodzi do popełnienia przestępstwa. Za poświadczenie nieprawdy w dokumentacji medycznej uznaje się celowe i świadome umieszczanie w niej nieprawdziwych informacji dot. występowania lub braku chorób, występowania lub braku objawów, przeciwskazań do określonych czynności, jak również poprzez zatajenie ujawnionych okoliczności i czynników mających znaczenie. Może się to dziać na żądanie pacjenta, lecz również i bez jego inicjatywy (wówczas zazwyczaj ma to miejsce w celu ukrycia jakichś nieprawidłowości, do których doszło przy leczeniu). W praktyce, najczęściej zdarzają się sytuacje wystawienia nieprawdziwego zaświadczenia o tymczasowej niezdolności do pracy, a także recepty na dane inne niż pacjenta. Przykłady można mnożyć. Niestety bywa również, że dochodzi do fałszowania dokumentacji medycznej w zamian za korzyść majątkową – w zamiarze posłużenia się tą dokumentacją np. w postępowaniu rozwodowym lub o opiekę nad dziećmi. Niezmiernie „wrażliwa” w tych przypadkach jest dokumentacja psychiatryczna, powinna ona zatem zawsze być prowadzona według podwyższonych, a nie tylko normalnych, reguł staranności.

– Jak postępować w sytuacjach, gdy pacjent nalega, by lekarz wystawił mu zwolnienie lekarskie?

Należy przede wszystkim pamiętać, że odmowa popełnienia przestępstwa powinna być naszym najwyższym imperatywem, co więcej, taka postawa gwarantuje również względne bezpieczeństwo prawne. W skrajnych przypadkach, gdy pacjent stosuje różnego rodzaju zachowania w celu przymuszenia, możliwe jest odstąpienie od leczenia na podstawie art. 38 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, a nawet zawiadomienie organów ścigania, jeśli pacjent stosuje np. groźby karalne. Zwolnienie lekarskie, czy też precyzyjniej – zaświadczenie o tymczasowej niezdolności do pracy – jak najbardziej jest dokumentem, którego treść pociąga za sobą określone skutki prawne. Dzięki temu dokumentowi między innymi możliwe jest pobieranie zasiłku, ale również czas trwania niezdolności do pracy to okres, w którym pracownik korzysta ze wzmożonej ochrony stosunku pracy (ochrona przed wypowiedzeniem stosunku pracy wynikająca z art. 41 Kodeksu pracy). Przerwany zostaje bieg ewentualnego urlopu wypoczynkowego, a jego niewykorzystana część przechodzi na późniejszy okres. Zatem jest to dokument, którego treść może budzić daleko idące skutki prawne. Z tego też powodu lekarz, jeżeli nie stwierdza niezdolności do pracy, nie powinien wystawiać takiego zaświadczenie, gdyż zwyczajnie naraża się na problemy prawne w przypadku przeprowadzenia kontroli zasadności wystawionego zwolnienia.

– Kto może sprawdzić, czy lekarz zgodnie z prawdą wystawił odpowiednie dokumenty pacjentowi?

W najczęściej zdarzającej się sytuacji mamy do czynienia z kontrolami zasadności wystawienia L4. Kontroli takiej dokonują upoważnieni lekarze orzecznicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Takie kontrole rzeczywiście i faktycznie zdarzają się, najczęściej chyba wobec przedsiębiorców. Trudno jednak byłoby wymienić wszystkie organy i podmioty uprawnione do kontroli zaświadczeń wystawianych przez lekarza lub prawdziwość prowadzonej przez niego dokumentacji. Począwszy od organów ścigania karnego (prokuratury, policja, służby typu CBA), poprzez organy odpowiedzialności zawodowej (okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej lekarzy), Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Narodowy Fundusz Zdrowia, etc. Podkreślić jednak trzeba, że ostatecznie wyrok rozstrzygający, czy doszło do popełnienia przestępstwa, wydaje właściwy sąd powszechny, zatem sam wynik kontroli nie musi jeszcze przesądzać w sposób wiążący o popełnieniu lub braku popełnienia czynu zabronionego.

– Co grozi lekarzowi w sytuacji, gdy poświadczy nieprawdę?

Zgodnie z art. 271 Kodeksu karnego, funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Zagrożenie karne ulega podwyższeniu w sytuacji, gdy sprawca dopuszcza się poświadczenie nieprawdy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej. Jest to bardzo wysokie zagrożenie karne. W ślad za samym orzeczeniem kary pozbawienia wolności sąd może zastosować jeszcze środek karny, polegający na zakazie wykonywania zawodu lekarza na pewien czas. Nieuczciwym medykiem może również zająć się okręgowy sąd lekarski, wymierzając karę od upomnienia począwszy, na zakazie wykonywania zawodu skończywszy. Poza tym, zależnie od okoliczności, w jakich doszło do poświadczenia nieprawdy, może zachodzić również konieczność zwrotu nieuzasadnionej refundacji, zapłaty kar umownych np. na rzecz NFZ, cofnięcia prawa do wystawiania zaświadczeń o tymczasowej niezdolności do pracy. Wyjątkowo możliwe jest nawet żądanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych od lekarza zwrotu wypłaconych kwot zasiłku chorobowego, które pacjent otrzymał na podstawie wystawionego zwolnienia. Takie działanie lekarza może rodzić zatem szereg naprawdę niekorzystnych i dolegliwych skutków.