Prywatne wydatki Polaków na zdrowie

Rosnące wydatki

Zarówno Polacy, jak i polski rząd wydają coraz więcej pieniędzy na zdrowie. Budżet NFZ rośnie z roku na rok –  patrząc nie tylko na wartości nominalne, ale też na to, jaki procent PKB, stanowi. Mimo zwiększonych nakładów publicznych, wzrastają również wydatki prywatne. W 2018 roku Polacy wydali 38 267,3 mln (1,8% PKB) na swoje zdrowie. W 2020 roku było to już 44 193,5 mln zł (1,9% PKB) [1]. Prywatne wydatki stanowią około 30% wszystkich funduszy przeznaczanych na zdrowie – czyli w przeliczeniu na jedną osobę, 66,58 zł miesięcznie[2]. Oznacza to, że przeciętny Kowalski rocznie dokłada 804 zł do wydatków na swoje zdrowie, oprócz pieniędzy płaconych w postaci składki zdrowotnej.

Co konkretnie Polacy kupują za pieniądze przeznaczane na zdrowie?

Na prywatne wydatki na zdrowie składają się przede wszystkim dwie grupy: wydatki typu out-of-pocket,  czyli pieniądze przeznaczane na leki czy prywatne wizyty oraz tzw. dodatkowe zabezpieczenia zdrowotne (DZZ) – obejmujące ubezpieczenia zdrowotne czy abonamenty w prywatnych sieciach medycznych. Większe kwoty przeznaczane są na wydatki bezpośrednie (około 70% wszystkich wydatków), ale o tych 11 955,6 mln, które Polacy wydają na DZZ też nie można zapomnieć. Zgodnie z danymi GUS, do świadczeń zdrowotnych w ramach prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych lub abonamentów uprawnionych jest 9,2% Polaków [2]. 

Co Polak kupuje za pieniądze bezpośrednio wyciągnięte z portfela?

32 237,9 mln złotych - tyle w 2020 roku Polacy wydali out-of-pocket na zdrowie. 64,7% tych funduszy zostało przeznaczone na zakup leków. Aż 97,3 % gospodarstw domowych poniosło w 2020 roku wydatki na leki – mowa tutaj zarówno o zakupie leków na receptę, jak i preparatów dostępnych bez recepty (czyli OTC). Warto zauważyć, że aż 1,7% osób nie wykupiło przepisanych przez lekarza leków ze względu na ich cenę. Powinniśmy o tym pamiętać przy doborze terapii – dobierając leczenie, zawsze należy uwzględnić możliwości finansowe danego pacjenta. Zwłaszcza, że aż 38,61% gospodarstw domowych ocenia swoje wydatki na leki jako bardzo duże lub duże. Drugą grupą usług medycznych, za która Polacy często płacą z własnej kieszeni, są porady ambulatoryjne – ich średni koszt to 16,66 zł miesięcznie na osobę. W tej grupie warto zwrócić uwagę na usługi stomatologiczne. Stomatologia powszechnie uznawana jest za ten sektor ochrony zdrowia, który został niemal całkowicie sprywatyzowany. Polacy prawie połowę kwot przeznaczonych na porady ambulatoryjne wydają na usługi stomatologiczne. Gospodarstwa domowe wykazują się tutaj dużym zróżnicowaniem. Poziom wydatków poziom wydatków w miejskich gospodarstwach domowych był o prawie 70% wyższy w porównaniu do osób mieszkających na wsiach. Oprócz wizyt w przychodniach, Polacy swoje pieniądze wydają także na: trwałe środki medyczne (np. okulary korekcyjne), pomocnicze świadczenia medyczne (np. badania laboratoryjne) czy stacjonarną opiekę zdrowotną, ale są to średnio dużo mniejsze kwoty. Częściowo wynika to z przyjętego podziału, że za stacjonarną opiekę zdrowotną płaci NFZ lub ubezpieczyciel - prawie 90% gospodarstw nie poniosło żadnych wydatków w związku z opieką stacjonarną.  

Dodatkowe zabezpieczenie zdrowotne

Placówki należące do sieci medycznych takich jak np.  Luxmed, Medicover czy Enel-med są coraz liczniejsze. Sieci medyczne oferują cały przekrój świadczeń – od porad ambulatoryjnych przez drobne zabiegi, badania obrazowe aż po leczenie stacjonarne w prywatnych szpitalach. Oprócz usług opłacanych out-of pocket oferują one również szereg abonamentów, w ramach których możemy skorzystać z różnego rodzaju świadczeń zdrowotnych, płacąc jedynie co miesiąc ustaloną kwotę. Niektóre placówki medyczne należące do sieci posiadają również kontrakt z NFZ i mają osobną kolejkę dla pacjentów finansowych przez państwowego płatnika i tych, którzy sami za siebie płacą. Tego rodzaju usługi czy ubezpieczenia zdrowotne stają się coraz popularniejsze. Na przestrzeni 4 lat (porównując rok 2020 i 2016) nastąpił wzrost o 3 punkty procentowe osób korzystających z DZZ, czyli de facto właśnie z usług abonamentów czy dodatkowych ubezpieczeń zdrowotnych. Kto płaci za możliwość leczenia się poza publicznym sektorem, jeśli jest się zatrudnionym na etacie? To zależy. Według danych GUS, w  30,2% takie świadczenia opłaca pracodawca, w 38,8% indywidualnie pacjent, a w pozostałych przypadkach – częściowo przedsiębiorca, częściowo pracownik [2]. Wzrost popularności  prywatnych usług medycznych odbija się jednak często też na ich jakości i dostępności. Już kilka lat temu korzystający z abonamentów w sieciach medycznych klienci zaczęli zgłaszać problemy, bardzo podobne do tych, z którymi boryka się publiczna opieka zdrowotna – długie kolejki czy ciągłe dzwonienie na infolinię z nadzieją, że dziś się uda [3]. Pojawiają się również doniesienia o sytuacjach łudząco podobnych do sytuacji z publicznego systemu, gdzie istnieją osobne kolejki (wielomiesięczne) dla pacjentów abonamentowych, gdy tymczasem dla pacjentów “z ulicy” terminy są dostępne od ręki. Firmy tłumaczą się tym, że ceny abonamentów są za niskie, brakami w kadrach medycznych i długiem zdrowotnym. Niektóre sytuacje doprowadziły aż do skargi do Rzecznika Praw Pacjenta. Instytucja ta jednak zauważa, że nienależyte wykonywanie umowy przewidującej abonament na usługi medyczne w pierwszej kolejności powinno zostać zgłoszone przedsiębiorcy, który zobowiązał się do zapewnienia określonego zakresu usług [4].

Przyszłość wydatków na ochronę zdrowia

Model finansowania ochrony zdrowia jest przede wszystkim kwestią polityczną. Na ten moment wydaje się, że w Polsce zostaniemy przy modelu mieszanym z dominującą komponentą ubezpieczeniową i sporym sektorem prywatnym. Coraz częściej w przestrzeni publicznej pojawiają się jednak  postulaty ograniczenie koszyka świadczeń gwarantowanych i wprowadzenia systemu ubezpieczeń komplementarnych na wzór m.in. francuski [5]. Czy byłby to krok w dobrym kierunku? Znowu zależy, jak na to spojrzymy i jakie kryteria weźmiemy pod uwagę. Dlatego warto obserwować, co będą mówili politycy przed nadchodzącymi wyborami parlamentarnymi – w końcu, czy się z tym zgadzamy czy nie, to oni decydują w głównej mierze, jak będzie funkcjonował system opieki zdrowotnej i jak będzie finansowany.