Labetalol, metyldopa, nifedypina – jak wybrać najlepszy lek dla ciężarnej z nadciśnieniem?

Nadciśnienie tętnicze stwierdza się nawet u 10% kobiet ciężarnych. Z uwagi na potencjalnie poważne powikłania zarówno dla matki, jak i płodu, konieczne jest wdrożenie bezpiecznego, skutecznego i szybko działającego leczenia. 

Które leki hipotensyjne są bezpieczne w ciąży?

W leczeniu nadciśnienia tętniczego u ciężarnych stosuje się ograniczoną grupę leków o dobrze udokumentowanym profilu bezpieczeństwa. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi, najczęściej rekomendowane są: metyldopa, labetalol oraz nifedypina – ich szczegółowe omówienie znajduje się w dalszej części artykułu.

W wybranych sytuacjach klinicznych zastosowanie mogą mieć również:

• hydralazyna – lek dożylny stosowany w stanach nagłych, rzadziej wykorzystywany ze względu na ryzyko działań niepożądanych, takich jak tachykardia czy bóle głowy;
• klonidyna – alternatywa o działaniu ośrodkowym, stosowana sporadycznie z uwagi na mniej przewidywalny profil bezpieczeństwa.

Labetalol – skuteczność i szybki efekt działania

Labetalol to często stosowany i dobrze przebadany u ciężarnych lek przeciwnadciśnieniowy – obniża ciśnienie poprzez blokadę receptorów α₁, β₁ i β₂, nie zaburzając przy tym perfuzji maciczno-łożyskowej, co czyni go bezpiecznym dla płodu.

Sposób podania i dawkowanie

• Doustnie (p.o.) – w leczeniu przewlekłego nadciśnienia:
  • dawka początkowa: 100–200 mg 2 razy dziennie;
  • typowy zakres dawek: 200–800 mg/dobę w 2 dawkach podzielonych;
  • dawka maksymalna: do 2400 mg/dobę (rzadko stosowana, przy oporności na leczenie).
• Dożylnie (i.v.) – w stanach nagłych, np. ciężkim nadciśnieniu, rzucawce, zagrażającym przełomie nadciśnieniowym:
  • bolus: początkowo 20 mg i.v. w ciągu 2 minut; następnie co 10 minut 40–80 mg w razie potrzeby (maks. 300 mg);
  • wlew ciągły: 1–2 mg/min, ze stopniowym dostosowywaniem tempa infuzji do reakcji klinicznej.

Zastosowania kliniczne

• pierwszy wybór w leczeniu ciężkiego nadciśnienia tętniczego (≥160/110 mmHg) w warunkach szpitalnych;
• alternatywa w leczeniu przewlekłego nadciśnienia w ciąży, zwłaszcza gdy metyldopa lub nifedypina są nieskuteczne lub źle tolerowane;
• preferowany lek dożylny w stanach nagłych: rzucawka, ciężki stan przedrzucawkowy, przełom nadciśnieniowy.

Zalety

• szybki początek działania,
• możliwość podania doustnego i dożylnego,
• stabilny wpływ na ciśnienie przy dobrej tolerancji.

Wady

• przeciwwskazania u pacjentek z astmą oskrzelową,
• ryzyko bradykardii,
• możliwe wystąpienie bloku przedsionkowo-komorowego lub zaostrzenie niewydolności serca.

Bezpieczeństwo i działania niepożądane

Labetalol jest dobrze tolerowany przez większość ciężarnych, nie wykazuje działania teratogennego i nie wpływa niekorzystnie na rozwój płodu. Potencjalne działania niepożądane obejmują:

• zawroty głowy,
• senność,
• nudności,
• hipotonię ortostatyczną,
• uczucie zmęczenia.

Metyldopa – lek z długą historią stosowania

Metyldopa to ośrodkowo działający lek sympatykolityczny, od lat uznawany za bezpieczny wybór w leczeniu przewlekłego nadciśnienia w ciąży. Zalecana głównie u pacjentek z NT rozpoznanym przed ciążą lub przed 20. tygodniem jej trwania. 

Ze względu na powolny początek działania nie znajduje zastosowania w stanach nagłych, ale dobrze sprawdza się w terapii długoterminowej, szczególnie w warunkach POZ.

Dawkowanie

• dawka początkowa: 250 mg 2–3 razy na dobę,
• dawka zwykle skuteczna: 500–1000 mg/dobę,
• dawka maksymalna: do 2000–3000 mg/dobę w dawkach podzielonych.

Zastosowania kliniczne

• leczenie przewlekłego nadciśnienia w ciąży,
• kontynuacja terapii u kobiet przyjmujących metyldopę przed ciążą,
• lek pierwszego wyboru w POZ u pacjentek bez cech ciężkości NT.

Zalety

• udowodnione bezpieczeństwo na każdym etapie ciąży,
• dobra tolerancja przez płód,
• możliwość stosowania przewlekłego bez ryzyka teratogennego.

Wady

• wolniejsze działanie hipotensyjne,
• działania niepożądane ośrodkowe (senność, spowolnienie, uczucie zmęczenia).

Nifedypina – doustna alternatywa także w sytuacjach nagłych

Nifedypina to doustny antagonista kanału wapniowego typu L, stosowany w leczeniu zarówno przewlekłego, jak i ostrego nadciśnienia w ciąży. 

Preferowana jest forma retard, zapewniająca stabilne obniżenie ciśnienia tętniczego. Dzięki dobrej tolerancji i dostępności stanowi praktyczną alternatywę dla labetalolu w kontroli ostrych wzrostów ciśnienia, szczególnie gdy dostęp do leczenia dożylnego jest ograniczony.

Dawkowanie

• nifedypina retard: 10–30 mg 2 razy na dobę (maks. 90 mg/dobę),
• w ostrych stanach (forma szybkodziałająca): 10 mg doustnie, z możliwością powtórzenia po 20–30 minutach (maksymalnie 30 mg w ciągu godziny).

Zastosowania kliniczne

• leczenie przewlekłego nadciśnienia tętniczego w ciąży,
• kontrola ostrych epizodów wzrostu ciśnienia w warunkach pozaszpitalnych,
• alternatywa dla labetalolu w sytuacjach nagłych, gdy podanie dożylne nie jest możliwe.

Zalety

• szybkie i skuteczne obniżenie ciśnienia,
• forma doustna, przydatna w POZ i szpitalu,
• skuteczność potwierdzona także w ciężkich postaciach nadciśnienia.

Wady

• możliwość przejściowego bólu głowy,
• zaczerwienienie twarzy i uczucie gorąca,
• tachykardia odruchowa przy zbyt szybkim działaniu.

Jak dobrać leczenie NT bezpieczne dla płodu?

Wybór leczenia przeciwnadciśnieniowego powinien być poprzedzony oceną stopnia nadciśnienia tętniczego, tygodnia ciąży, objawów alarmowych i ryzyka powikłań. 

U pacjentek z NT przewlekłym bez cech ciężkości rozsądnym wyborem pozostaje metyldopa. W przypadkach skoków ciśnienia ≥160/110 mmHg preferowana jest nifedypina retard lub labetalol, zależnie od dostępności i tolerancji.

Standard postępowania obejmuje regularny pomiar ciśnienia, monitorowanie objawów takich jak ból głowy, zaburzenia widzenia czy białkomocz oraz bieżącą ocenę dobrostanu płodu we współpracy ze specjalistą ginekologii. W razie pogorszenia stanu klinicznego pacjentka powinna zostać skierowana do ośrodka specjalistycznego.

Wideo

Pacjentki w ciąży z nadciśnieniem tętniczym

Sprawdź