O czym może świadczyć objaw Franceschettiego?

Objaw Franceschettiego, zwany również objawem palcowo-ocznym, to powtarzające się, stereotypowe ruchy palców w okolicy oczu, obserwowane u dzieci z ciężkimi zaburzeniami widzenia, zwłaszcza z wrodzoną ślepotą. Jego obecność powinna skłonić do poszerzenia diagnostyki okulistycznej i neurologicznej.

Na czym polega objaw palcowo-oczny?

Dziecko wykonuje powtarzające się ruchy naciskania lub tarcia palcami w okolicy oczu, często wciskając również palce między powieki lub manipulując gałkami ocznymi. Ruchy te mogą występować nawet kilkanaście razy dziennie, najczęściej w momentach wyciszenia, senności lub znudzenia. Co istotne – są niefunkcjonalne i nie mają charakteru eksploracyjnego, jak w przypadku dzieci widzących.

Z biegiem czasu prowadzą one często do zmian morfologicznych: pogłębień w przyśrodkowym kącie oka, zasinień, wiotkości powiek czy nawet deformacji gałek ocznych (np. enoftalmii). Czasem mogą powodować również nagłe epizody odruchowej bradykardii wywołanej uciskiem gałki ocznej.

Pocieranie oczu przez dziecko – znaczenie kliniczne

Objaw Franceschettiego występuje najczęściej u dzieci z:

1. dziedziczną neuropatią nerwów wzrokowych Lebera, 
2. retinopatią wcześniaczą, 
3. całkowitą atrofia nerwu wzrokowego.

Może być także obecny u pacjentów pediatrycznych z ciężką encefalopatią i głęboką niepełnosprawnością sprzężoną.

Rozpoznanie objawu ma duże znaczenie zwłaszcza u niemowląt i małych dzieci, które nie są jeszcze w stanie zakomunikować deficytów wzrokowych. Stwierdzenie objawu Franceschettiego powinno skłonić do pilnej konsultacji okulistycznej (z badaniem dna oka i oceną wzrokowych potencjałów wywołanych), a także do poszerzenia diagnostyki neurologicznej. W przypadku dzieci z opóźnieniem rozwoju i zaburzeniami zachowania objaw może być mylnie interpretowany jako stereotypia autystyczna – dlatego niezbędna jest wnikliwa obserwacja kliniczna i ocena wzroku.

Wczesne rozpoznanie głębokiego niedowidzenia i wdrożenie odpowiedniego wsparcia (rehabilitacja, opieka wielospecjalistyczna) znacząco wpływa na dalszy rozwój dziecka i jakość jego życia.

Kody ICD-10

Referencje

1. Rym, M., Abir, B., Meriem, O., & Monia, C. (2023). Oculo-digital sign. Journal of paediatrics and child health, 59(10), 1169–1170. https://doi.org/10.1111/jpc.16474