Jakie leki zmniejszają wchłanianie witaminy B12?

Do leków zmniejszających wchłanianie witaminy B₁₂ należą: inhibitory pompy protonowej, metformina, cholestyramina (niedostępna w Polsce) oraz antybiotyki szerokiego spektrum (szczególnie chloramfenikol i neomycyna).

Leki najczęściej powiązane z niedoborem witaminy B₁₂ 

Substancje zmniejszające wchłanianie witaminy B₁₂ to:

• inhibitory pompy protonowej: 
  • przewlekłe stosowanie powoduje obniżenie stężenia witaminy B₁₂ nawet u 20% pacjentów;
• H₂-blokery, np. ranitydyna;
• metformina:
  • stosowana w cukrzycy typu 2, powoduje niedobory u 10-30% pacjentów, głównie przez zaburzenia wchłaniania kompleksu IF-B₁₂.
• cholestyramina:
  • wiąże witaminę B₁₂ w przewodzie pokarmowym, ograniczając jej dostępność;
• antybiotyki:
  • mogą indukować zaburzenia flory bakteryjnej jelit, prowadząc do zmniejszonego wchłaniania;
  • szczególnie silny wpływ na wchłanianie witaminy B₁₂ wykazują chloramfenikol i neomycyna.

Mechanizmy zmniejszenia wchłaniania witaminy B₁₂ przez leki 

Farmaceutyki wpływające na kwasowość żołądka, motorykę przewodu pokarmowego i mikrobiotę jelitową mogą zmniejszać biodostępność witaminy B₁₂. Jest to związane z następującymi mechanizmami.

• Hamowanie wydzielania kwasu solnego:
  • inhibitory pompy protonowej (PPI) i antagoniści receptora H₂ zmniejszają kwasowość soku żołądkowego, co utrudnia uwalnianie witaminy B₁₂ z białek pokarmowych.
• Upośledzenie czynności czynnika wewnętrznego (IF):
  • leki, takie jak metformina, mogą wpływać na funkcję błony śluzowej żołądka lub receptorów jelitowych, co zakłóca proces wiązania witaminy B₁₂ z IF.
• Zmiany w mikrobiocie jelitowej:
  • długotrwałe stosowanie niektórych antybiotyków o szerokim spektrum może prowadzić do zespołu rozrostu bakteryjnego, co zwiększa konkurencję o witaminę B₁₂ w jelicie cienkim.

Zalecenia kliniczne 

Pacjentom przyjmującym leki wpływające na wchłanianie witaminy B₁₂ należy regularnie monitorować jej stężenie we krwi, szczególnie przy długotrwałej terapii. W przypadkach niedoboru wskazane jest stosowanie suplementacji, najlepiej w formie domięśniowej lub dożylnej w ciężkich przypadkach. Zaleca się także modyfikację terapii, jeśli niedobór zagraża zdrowiu pacjenta.

W przypadku ciężkiego niedoboru witaminy B₁₂, zaleca się początkowe podanie cyjanokobalaminy w dawce 1000 µg raz dziennie przez 7-14 dni. Następnie leczenie kontynuuje się 1 raz w tygodniu przez 4-8 tygodni. W przypadku łagodnych objawów można stosować doustne suplementy witaminy B₁₂ w dawkach 1000-2000 µg dziennie. Dawki podtrzymujące wynoszą 1000 µg raz w miesiącu lub 1000-2000 µg dziennie doustnie.

Referencje

1. Interna Szczeklika. Podręcznik. Medycyna Praktyczna. Kraków, 2024.
2. Starostka-Tatar, A.,  & Łabuz-Roszak, B. (2023). Vitamin B12 deficiency in clinical practice. Lekarz POZ, 9(5), 279-282.
3. Gumprecht J, Długaszek M, Niemczyk A et al. Is it necessary to be afraid of vitamin B12 deficiency during metformin treatment? Clin Diabetol 2016; 5, 6: 195–198. DOI: 10.5603/DK.2016.0033.