Wyszukaj w publikacjach
Antybiotyki zostały stworzone aby walczyć z patogenami wywołującymi różne schorzenia. Niestety oprócz działania na bakterie chorobotwórcze, antybiotyki wpływają w sposób destrukcyjny także na korzystnie działającą mikrobiotę (w tym pożyteczne bakterie), która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu [1,2].
Zmniejszenie ilości dobroczynnych mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym (głównie w jelitach) na skutek działania antybiotyku nosi nazwę dysbiozy [3]. Dotyczy ona praktycznie każdej osoby, która stosuje antybiotyk [4].
Jakie mogą być konsekwencje stosowania antybiotyków?
Najczęstszym, krótkoterminowym efektem ubocznym przyjmowania antybiotyku jest biegunka poantybiotykowa. Dotyczy ona około 30% pacjentów [5] i jest pierwszym ostrzeżeniem jakie wysyła organizm ludzki, zwiastując obecność dysbiozy. Oprócz biegunki, konsekwencją dysbiozy może być zwiększona podatność na choroby alergiczne, cukrzyca czy otyłość w życiu dorosłym [6].
Czy można zapobiec skutkom działania antybiotyków?
Podstawową ochroną przed skutkami antybiotykoterapii jest jej racjonalne stosowanie, a więc tylko w przebiegu infekcji bakteryjnych, które rzeczywiście tego wymagają, a nie wirusowych. Przyjmowanie antybiotyku powinno zostać połączone z odpowiednią probiotykoterapią, której celem jest ochrona tych dobrych bakterii, które naturalnie bytują w naszym organizmie [1].
Czym są probiotyki?
Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które podawane w określonych ilościach wpływają korzystnie na organizm gospodarza [7]. Wyróżniamy probiotyki bakteryjne i probiotyki drożdżowe. Probiotyki chronią nasz organizm przed niekorzystną modyfikacją mikrobioty jelitowej spowodowaną między innymi antybiotykami. Pozwala to na uniknięcie rozwoju dysbiozy.
Czym się kierować wybierając probiotyk do antybiotyku?
Wyboru probiotyku należy dokonywać w oparciu o jego skład i potwierdzoną w badaniach klinicznych skuteczność [8]. Warto też pamiętać, że probiotyk zawiera konkretny szczep danego mikroorganizmu i powinien być on oznaczony na opakowaniu swoim unikatowym numerem. Dobrze, jeśli probiotyk ma status leku albo jest sprawdzonym suplementem diety, wyprodukowanym przez godnego zaufania producenta. Warto zwrócić uwagę, czy dany szczep probiotyczny występuje w rekomendacjach konkretnych towarzystw naukowych krajowych lub międzynarodowych.
Nie wszystkie probiotyki bakteryjne są oporne na działanie danego antybiotyku. Warto wybierać te kompatybilne z danym antybiotykiem. Tylko drożdże Saccharomyces boulardii CNCM I-745 są dotychczas oporne na wszystkie przebadane antybiotyki [9].
W jaki sposób stosować probiotyk podczas leczenia antybiotykiem?
W przypadku probiotyków bakteryjnych trzeba zwrócić uwagę, aby nie przyjmować ich jednocześnie z antybiotykiem. Należy zachować kilkugodzinną (przynajmniej 2 godzinną) przerwę, między zastosowaniem antybiotyku a probiotykiem.
Ta zasada nie dotyczy probiotyków zawierających szczepy drożdżowe, w tym Saccharomyces boulardii CNCM I-745, które można przyjmować razem z antybiotykiem 10.
Czy należy przyjmować probiotyk po zakończonej antybiotykoterapii?
Stosując probiotyk tylko w trakcie leczenia antybiotykiem możemy nie uzyskać pełnej odbudowy naszej mikrobioty. Warto przedłużyć przyjmowanie probiotyku o 1 do 3 tygodni po zakończonej antybiotykoterapii [10].
Jaki probiotyk wybrać dla dorosłych, a który w przypadku dzieci?
W przypadku dzieci, szczepami najlepiej przebadanymi pod kątem zapobiegania biegunce związanej z antybiotykoterapią są: Saccharomyces boulardii i Lactobacillus rhamnosus GG. Oba szczepy rekomendowane są przez międzynarodowe wytyczne dotyczące stosowania probiotyków u dzieci [7]. Saccharomyces boulardii CNCM I-745 znajduje się także wśród szczepów dla osób dorosłych zalecanych przez Światową Organizację Gastroenterologiczną [11].
Źródła
- World Health Organization. (2012, November). Self-prescription of antibiotics boosts superbugs epidemic in the European Region. WHO. https://www.euro.who.int/en/media-centre/sections/press-releases/2012/11/self-prescription-of-antibiotics-boosts-superbugs-epidemic-in-the-european-region/antibiotic-resistance
- Blaser, M. J. (2016). Antibiotic use and its consequences for the normal microbiome. Science, 352(6285), 544–545. https://doi.org/10.1126/science.aad9358
- Levy, M., Kolodziejczyk, A. A., Thaiss, C. A., & Elinav, E. (2017). Dysbiosis and the immune system. Nature Reviews Immunology, 17(4), 219–232. https://doi.org/10.1038/nri.2017.7
- Świdsiński, A., et al. (2016). Functional anatomy of the colonic bioreactor: Impact of antibiotics and Saccharomyces boulardii on bacterial composition in human fecal cylinders. Systematic and Applied Microbiology, 39(2), 67–75. https://doi.org/10.1016/j.syapm.2015.11.006
- McFarland, L. V., Ozen, M., Dinleyici, E. C., & Goh, S. (2016). Comparison of pediatric and adult antibiotic-associated diarrhea and Clostridium difficile infections. World Journal of Gastroenterology, 22(11), 3078–3104. https://doi.org/10.3748/wjg.v22.i11.3078
- Langdon, A., Crook, N., & Dantas, G. (2016). The effects of antibiotics on the microbiome throughout development and alternative approaches for therapeutic modulation. Genome Medicine, 8(1), 39. https://doi.org/10.1186/s13073-016-0294-z
- Hill, C., et al. (2014). Expert consensus document: The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology, 11(8), 506–514. https://doi.org/10.1038/nrgastro.2014.66
- Szajewska, H., Berni Canani, R., Domellöf, M., & Guarino, A. (2023). Probiotics for the management of pediatric gastrointestinal disorders: Position paper of the ESPGHAN Special Interest Group on Gut Microbiota and Modifications. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 76(2), 232–247. https://doi.org/10.1097/MPG.0000000000003633
- Neut, C., et al. (2017). Antibiotic susceptibility of probiotic strains: Is it reasonable to combine probiotics with antibiotics? Médecine et Maladies Infectieuses, 47(7), 477–483. https://doi.org/10.1016/j.medmal.2017.07.001
- Ferguson, J., & Taylor, K. (2022). Probiotics for antibiotic-associated diarrhea: What, when, and how long? International Journal of Clinical Medicine, 13(12), 571–583. https://doi.org/10.4236/ijcm.2022.1312043
- World Gastroenterology Organisation. (2017). WGO Global Guideline: Probiotics and prebiotics. WGO.
