Wyszukaj w szybkich pytaniach
Jak różnicować niedrożność mechaniczną i porażenną przewodu pokarmowego?
Niedrożność jelit to stan, z którym lekarki i lekarze różnych specjalności stykają się regularnie – zarówno w ostrych dyżurach, jak i w codziennej praktyce internistycznej. Chociaż objawy obu typów niedrożności bywają podobne, decyzje terapeutyczne różnią się zasadniczo, dlatego szybkie i trafne rozróżnienie między formą mechaniczną a porażenną jest kluczowe.
Mechanizm – przeszkoda vs. dysfunkcja
W niedrożności mechanicznej dochodzi do fizycznego zablokowania światła jelita – przez zrost, guz, skręt, przepuklinę uwięźniętą czy wgłobienie. Jelito początkowo reaguje wzmożoną perystaltyką, co odpowiada za ból kolkowy.
W niedrożności porażennej nie ma przeszkody; zaburzona jest sama motoryka, zwykle wtórnie do zapalenia otrzewnej, sepsy, zaburzeń elektrolitowych, pooperacyjnych reakcji stresowych lub działania leków, takich jak opioidy, sole litu czy trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Obraz kliniczny wynika z „zamrożenia” perystaltyki, a nie z blokady przepływu treści jelitowej.
Porażenie jelit – różnicowanie przyczyn
| Cecha | Niedrożność mechaniczna | Niedrożność porażenna |
|---|---|---|
Ból | kolkowy, napadowy, narastający | tępy, rozlany, ciągły |
Perystaltyka | początkowo wzmożona, „metaliczna”, później cichnie | osłabiona lub brak od początku |
Wymioty | częste, obfite; szybkie przy niedrożności wysokiej | mniej nasilone, narastające stopniowo |
Wzdęcie | częściej asymetryczne, zależne od poziomu przeszkody | równomierne na całej długości jelita |
RTG jamy brzusznej | poziomy płynu, poszerzone pętle, punkt tranzycji | rozlane rozdęcie, brak punktu tranzycji |
TK jamy brzusznej | widoczna przeszkoda; możliwe cechy niedokrwienia | jednolite poszerzenie bez przeszkody |
Czynniki wywołujące | zrosty, guzy, skręt, przepuklina | zabiegi operacyjne, sepsa, zaburzenia elektrolitowe, leki |
Postępowanie | pilna konsultacja chirurgiczna, potencjalnie konieczna operacja | leczenie przyczynowe, wyrównywanie zaburzeń wodno-elektrolitowych, mobilizacja |
Na co zwrócić uwagę w praktyce?
- Ból kolkowy, metaliczna perystaltyka i szybka progresja objawów bardziej przemawiają za przyczyną mechaniczną.
- Gdy objawy rozwijają się wolniej, dominuje adynamiczny brzuch, a w wywiadzie występują zaburzenia elektrolitowe, sepsa lub niedawny zabieg – bardziej prawdopodobna jest niedrożność porażenna.
- TK pozostaje najbardziej czułym narzędziem pozwalającym odróżnić oba typy niedrożności i określić dalsze postępowanie.
Referencje
- Gajewski, P. (2025). Interna Szczeklika – mały podręcznik 2025/2026. Medycyna Praktyczna
