Czy pokrzywka zawsze wymaga diagnostyki alergologicznej?

Pokrzywka to jedno z najczęstszych schorzeń dermatologicznych, charakteryzujące się występowaniem bąbli pokrzywkowych i/lub obrzęku naczynioruchowego. Choć w codziennej praktyce lekarskiej pokrzywka często jest kojarzona z reakcjami alergicznymi, to jej etiologia może być znacznie bardziej złożona. W artykule omówimy, czy każdy przypadek pokrzywki wymaga diagnostyki alergologicznej, oraz przedstawimy najważniejsze wskazówki dotyczące postępowania diagnostycznego i terapeutycznego.

Rodzaje pokrzywki i ich etiologia

Pokrzywka może mieć różne przyczyny, a jej diagnostyka wymaga indywidualnego podejścia. Wyróżnia się:

1. Pokrzywkę ostrą, która trwa krócej niż 6 tygodni, a do jej najczęstszych przyczyn zalicza się reakcje alergiczne na pokarmy (np. orzechy, owoce morza), leki (np. penicyliny, NLPZ) czy ukąszenia owadów. Może być również wywołana infekcjami wirusowymi, bakteryjnymi lub pasożytniczymi, a także czynnikami fizykalnymi, takimi jak zimno, ciepło czy ucisk [1].

1. Przewlekłą pokrzywkę utrzymującą się powyżej 6 tygodni i może mieć różnorodne przyczyny, w tym podłoże autoimmunologiczne (np. w chorobach tarczycy) lub idiopatyczne, gdy brak jest wyraźnej przyczyny. Może być również związana z czynnikami fizykalnymi, takimi jak dermografizm czy ekspozycja na światło [1].

Czy zawsze konieczna jest diagnostyka alergologiczna?

1. Pokrzywka ostra

• W przypadku ostrej pokrzywki reakcja alergiczna jest jednym z głównych podejrzanych mechanizmów. Wskazaniem do diagnostyki alergologicznej są:
  • wywiad sugerujący kontakt z potencjalnym alergenem (pokarmy, leki, lateks, jad owadów),
  • objawy towarzyszące –jak duszność, świszczący oddech, spadek ciśnienia tętniczego (reakcja anafilaktyczna).
• Jeśli brak jednoznacznego wywiadu lub objawów sugerujących alergię, diagnostyka alergologiczna może być zbędna. W takich przypadkach należy raczej poszukiwać innych przyczyn, np. infekcji [1,2].

2. Pokrzywka przewlekła

• Diagnostyka alergologiczna jest rzadko wskazana, ponieważ przewlekła pokrzywka rzadko ma podłoże alergiczne.
• Zalecane jest raczej:
  • wykonanie badań w kierunku chorób autoimmunologicznych (np. przeciwciała anty-TPO w kierunku Hashimoto),
  • wykluczenie przewlekłych infekcji (np. Helicobacter pylori, wirusowe zapalenie wątroby),
  • diagnostyka czynników fizykalnych (testy prowokacyjne) [1,2].

Postępowanie diagnostyczne

1. Wywiad

• charakterystyka zmian – czas trwania, nasilenie, występowanie obrzęku naczynioruchowego,
• czynniki wyzwalające – pokarmy, leki, wysiłek fizyczny, stres,
• objawy towarzyszące – gorączka, bóle stawów, objawy ze strony układu oddechowego.

2. Badania laboratoryjne

• podstawowe badania – morfologia, CRP, panel wątrobowy, TSH,
• specjalistyczne badania:
  • testy alergiczne (skórne lub z krwi) w uzasadnionych przypadkach.
  • przeciwciała anty-TPO, anty-TG w kierunku autoimmunologicznego zapalenia tarczycy.
  • posiewy w przypadku podejrzenia infekcji bakteryjnej.

3. Testy prowokacyjne

• w pokrzywce fizykalnej – test na dermografizm, ekspozycja na zimno.

Leczenie pokrzywki

1. Farmakoterapia

• Leki przeciwhistaminowe II generacji (np. loratadyna, cetyryzyna) jako leczenie pierwszego rzutu.
• W przypadkach opornych: zwiększenie dawki leków przeciwhistaminowych lub dodanie innych leków (np. montelukast, cyklosporyna).
• W ostrych reakcjach alergicznych: adrenalina, glikokortykosteroidy.

2. Unikanie czynników wyzwalających

• Eliminacja pokarmów lub leków wyzwalających objawy, jeśli są znane.

3. Wsparcie pacjenta

• Edukacja dotycząca choroby i potencjalnych czynników ryzyka.
• Wsparcie psychologiczne w przypadku przewlekłych objawów.

Podsumowanie

Pokrzywka nie zawsze wymaga diagnostyki alergologicznej. W przypadku ostrej pokrzywki, szczególnie z objawami anafilaksji, diagnostyka w kierunku alergii może być kluczowa. Jednak w przewlekłej pokrzywce główny nacisk kładzie się na identyfikację innych przyczyn, takich jak procesy autoimmunologiczne czy czynniki fizykalne. Kluczowe znaczenie ma holistyczne podejście do pacjenta, uwzględniające wywiad, badania laboratoryjne oraz leczenie objawowe.

Referencje

1. Zuberbier, T., Aberer, W., Asero, R., Abdul Latiff, A. H., Baker, D., Ballmer-Weber, B., Bernstein, J. A., Bindslev-Jensen, C., Brzoza, Z., Buense Bedrikow, R., Canonica, G. W., Church, M. K., Craig, T., Danilycheva, I. V., Dressler, C., Ensina, L. F., Giménez-Arnau, A., Godse, K., Gonçalo, M., Grattan, C., … Endorsed by the following societies: AAAAI, AAD, AAIITO, ACAAI, AEDV, APAAACI, ASBAI, ASCIA, BAD, BSACI, CDA, CMICA, CSACI, DDG, DDS, DGAKI, DSA, DST, EAACI, EIAS, EDF, EMBRN, ESCD, GA²LEN, IAACI, IADVL, JDA, NVvA, MSAI, ÖGDV, PSA, RAACI, SBD, SFD, SGAI, SGDV, SIAAIC, SIDeMaST, SPDV, TSD, UNBB, UNEV and WAO (2018). The EAACI/GA²LEN/EDF/WAO guideline for the definition, classification, diagnosis and management of urticaria. Allergy, 73(7), 1393–1414. https://doi.org/10.1111/all.13397
2. Caffarelli, C., Paravati, F., El Hachem, M., Duse, M., Bergamini, M., Simeone, G., Barbagallo, M., Bernardini, R., Bottau, P., Bugliaro, F., Caimmi, S., Chiera, F., Crisafulli, G., De Ranieri, C., Di Mauro, D., Diociaiuti, A., Franceschini, F., Gola, M., Licari, A., Liotti, L., … Cardinale, F. (2019). Management of chronic urticaria in children: a clinical guideline. Italian journal of pediatrics, 45(1), 101. https://doi.org/10.1186/s13052-019-0695-x