Wystawiający recepty muszą stosować się do przepisów - rozmowa z mec. Mateuszem Pałką

Rozmowa z mec. Mateuszem Pałką, prawnikiem, doradcą w Kancelarii Doradczej Rafała Piotra Janiszewskiego.

– Lekarze są wzywani przez NFZ do zwrotu ogromnych kosztów niektórych wystawionych recept m.in. na preparat Neocate LCP dla niemowląt, ale nie tylko. Ostatnio Porozumienie Pracodawców Ochrony Zdrowia informowało, że prawie pół miliona złotych ma zapłacić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej z Opalenicy w Wielkopolsce za ordynowanie ciężko choremu pacjentowi leków przeciwbólowych. Lekarze tłumaczą, że w ten sposób ratowali zdrowie i życie pacjentów. Czy działania Funduszu są zgodne z prawem?

Nie ulega wątpliwości, że ostatnie kontrole związane z receptami na refundowane mleko zastępcze wywołały duże poruszenie w środowisku lekarskim. Działania NFZ są zgodne z prawem, gdyż według przepisów, może on nałożyć na świadczeniodawcę karę umowną w kwocie stanowiącej równowartość kwoty refundacji cen tych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia dokonania refundacji.

– Czy wstrzymanie się z zapłatą nałożonych kar to dobry pomysł?

Byłbym bardzo ostrożny. Tutaj istotne jest to, że sprawa sprawie nierówna. Uważam, że apel Porozumienia Pracodawców Ochrony Zdrowia dotyczący wstrzymania się od zapłaty wszystkich kar może wywołać negatywne skutki finansowe w postaci wzrostu odsetek ustawowych. Nie powinno się generalizować i zalecać wszystkim lekarzom dotkniętym karami finansowymi wstrzymania się od zapłaty. Każda sprawa wymaga indywidualnej analizy prawnej.

– Czy nałożone kary mogą zostać zawieszone lub cofnięte?

Prawo nie przewiduje wprost możliwości odstąpienia od nałożenia kary. Natomiast przepisy wskazują, że „dyrektor oddziału wojewódzkiego Funduszu albo Prezes Funduszu może nałożyć na świadczeniodawcę karę umowną w kwocie stanowiącej równowartość kwoty refundacji cen tych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia dokonania refundacji”.

Wyrażenie „może” daje w tym przypadku możliwość podjęcia decyzji o nienakładaniu kary. Aczkolwiek w przypadku mleka zastępczego Neocate LCP i kontroli z nim związanych, NFZ prawnie nałożył kary na świadczeniodawców i są one wymagalne.

– Jednak w odpowiedzi na interpelacje poselską, Maciej Miłkowski, wiceminister zdrowia, wskazał, że w niektórych przypadkach można odstąpić od karania.

„Z uwagi na uzyskaną opinię Konsultantki Krajowej w dziedzinie gastroenterologii dziecięcej, pani prof. dr hab. n. med. Mieczysławy Czerwionki-Szaflarskiej, NFZ uwzględnił w kontrolach fakt, że możliwe są przypadki opóźnionego rozwoju przewodu pokarmowego u dzieci, odstąpił od karania za ordynację Neocate LCP dla dzieci w wieku 12.-18. miesiąca życia w pełnej wysokości kosztów refundacji” – czytamy w stanowisku MZ. Zatem należy wskazać, że istnieje możliwość odstąpienia od egzekwowania kar w pełnej wysokości kosztów refundacji - nawet pomimo ich wymagalności. 

– Czy rodzice, którzy dostawali recepty na preparat Neocate LCP dla swoich dzieci, także powinni się obawiać, że NFZ przyśle im żądanie zapłaty 100 proc. kwoty?

Rodzice nie mają się czego obawiać, gdyż NFZ, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, nakłada kary finansowe na świadczeniodawców (lekarze i podmioty lecznicze), stąd też Fundusz nie ma tytułu prawnego do wystawienia żądania zapłaty dla rodziców.

– Lekarze od lat walczą o zniesienie obowiązku określania poziomu refundacji. Jakie rozwiązania w systemie refundacyjnym można wprowadzić, by zmienić obecne zasady?

System refundacyjny działa w Polsce od lat praktycznie w niezmienionym kształcie. Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz.U. 2011 nr 122 poz. 696 z późn. zm.) określa dyrektywę ustawową do wydania przez Ministra Zdrowia wykazów refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych. Samo obwieszczenie refundacyjne wraz ze wskazaniami poziomu odpłatności przy ordynowaniu leków jest publikowane na stronie Ministerstwa Zdrowia. Lekarz ma obowiązek znać aktualnie obowiązujące obwieszczenie refundacyjne, gdyż na jego podstawie dokonuje ordynacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych. Nie ulega żadnej wątpliwości, że o ordynacji leku oraz poziomie jego odpłatności decyduje lekarz przepisujący lek. Jego decyzja powinna być uzależniona od aktualnego obwieszczenia refundacyjnego. Nie uważam, że miałby o tym decydować ktoś inny niż sam lekarz, który ponosi odpowiedzialność za ordynację leku. Na samą ordynację składa się także określenie odpłatności wymagane na recepcie. Stąd stoję na stanowisku, że lekarz powinien sam określać poziom odpłatności. Lekarze mają narzędzie informatyczne udostępnione przez Ministerstwo Zdrowia podpowiadające odpłatność na recepcie w postaci elektronicznej. Przepis art. 45 w ustępie 2c wprost wskazuje, że używając darmowego narzędzia informatycznego w przypadku błędnego określenia odpłatności, lekarze nie odpowiadają za skutki błędnej ordynacji, która dokonana została zgodnie z podpowiedzią narzędzia. Należy podkreślić, że w przypadku, gdy pomimo podpowiedzi, lekarze dokonają złego wyboru określenia odpłatności, poniosą odpowiedzialność finansową za błędną ordynację.

 – Ministerstwo Zdrowia zapowiedziało zmiany, które być może zdejmą z lekarzy ten obowiązek. Ma powstać narzędzie informatyczne, które automatycznie określi poziom refundacji. Co powinno zawierać, by w przyszłości nie dochodziło do podobnych sytuacji?

Usprawnienie systemu mogłoby być w przyszłości ukierunkowane na zautomatyzowanie informacji o właściwym poziomie refundacji w stosunku do e-recepty każdego pacjenta, tak aby to system wprost narzucał poziom refundacji. Tak zautomatyzowany algorytm niewątpliwie ułatwiłby lekarzowi decyzję o poziomie refundacji. Inną opcją, której niestety nie udźwignąłby finansowo nasz system opieki zdrowotnej, byłaby gruntowna zmiana zasad refundacji, np. wprowadzenie jednolitej odpłatności za wszystkie leki.