Czeka nas ogromna praca nad art. 63 dotyczącym reklamy - rozmowa z dr n.med. Arturem de Rosier

- Komisja Etyki Lekarskiej Naczelnej Rady Lekarskiej pracując nad nowelizacją przepisów Kodeksu Etyki Lekarskiej dąży do dopasowania ich do współczesnych wymagań w pracy lekarza oraz obowiązujących norm etycznych i prawnych. W październiku odbyło się spotkanie ekspertów z zakresu prawa i etyki oraz lekarzy, podczas którego omawiano zmiany w KEL. Nad jakimi zagadnieniami dyskutowano? 

Nowelizacja przepisów Kodeksu Etyki Lekarskiej wymaga konsultacji z lekarzami, dla których samorządność stanowi ważną sferę ich zawodu oraz specjalistami, których wiedza i doświadczenie z pewnością przyczynią się do stworzenia przejrzystych i sprawiedliwych przepisów. Konferencja w Gdańsku była poświęcona zagadnieniom reklamy w medycynie i teleporadom. Poza tym rozpoczęliśmy cykl spotkań poświęconych KEL – mówiliśmy o etyce w psychiatrii i seksuologii.

- Czy powstał ostateczny kształt omawianych artykułów? 

Opracowaliśmy wspólnie projekt artykułu 9 dot. teleporad. Pracowaliśmy nad nim 5 godzin. Z tego płynie wniosek, że czas na dyskusje nad publikowanymi propozycjami jest teraz, a nie na Krajowym Zjeździe Lekarzy, który odbędzie się 16-18 maja 2024 roku. Treść tego artykułu brzmi następująco: Osobisty kontakt lekarza z pacjentem jest najwłaściwszą formą relacji lekarz – pacjent. Przed rozpoczęciem udzielania świadczenia w formie teleporady lekarz ma obowiązek zweryfikować tożsamość pacjenta oraz zadbać o poufne warunki przeprowadzenia teleporady. Obowiązkiem lekarza jest poinformowanie pacjenta o ograniczeniach teleporady w porównaniu z osobistym kontaktem z pacjentem, a w szczególności wskazanie objawów uzasadniających wizytę osobistą bądź, jeżeli zachodzi taka konieczność, zalecenie kontakt z placówką medyczną. Teleporada może być udzielana, szczególnie w leczeniu stanów przewlekłych, celem konsultacji w toku prowadzonego leczenia lub dla zapewnienia ciągłości leczenia do czasu możliwie najbliższej wizyty osobistej. Nie zaleca się udzielania teleporad pacjentom dotąd nieleczonym przez danego lekarza lub zgłaszającym nowy problem zdrowotny. Niedopuszczalne jest prowadzenie diagnostyki i terapii pacjenta jedynie w drodze teleporad.

- Wśród lekarzy kontrowersje wzbudza też kwestia regulacji reklamowania towarów, usług czy też samych lekarzy. Obecne przepisy nie pasują do rzeczywistości. 

Zmieniająca się rzeczywistość, m.in. w sferze pojawienia się mediów społecznościowych i obecności w nich lekarzy powoduje, że brzmienie definicji art. 63 ust. 1., który mówi o tym, że „lekarz tworzy swoją zawodową opinię jedynie w oparciu o wyniki swojej pracy, dlatego wszelkie reklamowanie się jest zabronione, natomiast ustęp 2 stanowi, że lekarz nie powinien wyrażać zgody na używanie swego nazwiska i wizerunku dla celów komercyjnych”, nie wyczerpuje spektrum obecnych potencjalnych aktywności lekarzy w internecie. Pracujemy zatem nad zmianą art. 63. W ubiegłym roku ukazała się ustawa o wyrobach medycznych, która uregulowała kwestie dotyczące występowania lekarzy i osób grających rolę lekarzy w reklamach. My chcielibyśmy rozumieć to szerzej, by dotyczyło to nie tylko leków i wyrobów medycznych, ale też kosmetyków i produktów żywnościowych. Sprzeciwiamy się wykorzystywaniu wizerunku lekarza nie tylko w reklamach wyrobów medycznych, ale także w materiałach promujących kosmetyki, środki specjalnego przeznaczenia żywieniowego, czy też inne produkty bądź usługi niepowiązane z działalnością medyczną. Komisja uznaje za nieetyczny zarówno udział lekarzy w reklamach takich produktów, jak i występowanie w nich osób niebędących lekarzami, a grających rolę lekarzy. Ukazywanie w reklamach leków wizerunku lekarza lub aktora odgrywającego jego rolę może wprowadzać odbiorców w błąd obdarzając występujące w reklamach osoby — z racji faktycznie lub rzekomo wykonywanego zawodu medyka — zaufaniem społecznym, co nie pozostaje bez wpływu na decyzje zakupowe. Udział lekarza w reklamie z użyciem jego wizerunku, nazwiska, specjalizacji może powodować podważenie autorytetu zawodu, a co się z tym łączy — podważenie jego wiedzy i doświadczenia zawodowego. Takie same skutki może mieć nieuczciwa reklama prowadzona przez lekarza za pośrednictwem mediów, prasy czy banerów reklamowych. Dotyczy to także osób wpływowych w świecie mediów społecznościowych (influencerów), które na podstawie własnych doświadczeń zachęcają do stosowania konkretnych produktów.

- Które artykuły kodeksu budzą najwięcej wątpliwości?

Z akcji „Zadaj pytanie”, jaką przeprowadziliśmy w zeszłym roku wynika, że najważniejszymi zagadnieniami dla lekarzy jest uregulowanie kwestii reklamy w medycynie i szeroko rozumianej telemedycyny, w tym występowanie lekarzy w mediach społecznościowych. Są to kwestie, których nie można było przewidzieć nowelizując KEL 20 lat temu. Z powodu wagi tych problemów postanowiliśmy je przedyskutować w szerszym niż komisja gronie i stąd tematyka „Rozmów o etyce” w Gdańsku.

- Nad czym obecnie pracuje Komisja?

To praca zarówno nad brzmieniem poszczególnych jednostek redakcyjnych, jak i nad ich komentarzami w postaci opracowań, które zawierają propozycje zmian, poszerzają zrozumienie poszczególnych artykułów. W tej chwili czeka nas ogromna praca nad artykułem 63 dotyczącym reklamy, gdyż w tym zakresie musimy jego brzmienie dostosować do prawa Unii Europejskiej, a uzasadnienie takich zmian poprzeć badaniami.

Projekt nowelizacji KEL zostanie ostatecznie opracowany do końca stycznia 2024 r. i wówczas zostanie opublikowany i rozesłany do delegatów na KZL. Na bieżąco umieszczamy na stronie NIL opracowania wybranych artykułów KEL. Na uwagi lekarzy czekamy do stycznia 2024 r.