Pięcioletni limit PES: posłanka apeluje o ulgę dla lekarzy

Posłanka Katarzyna Kierzek-Koperska wystąpiła do Ministerstwa Zdrowia z pytaniem o możliwość nowelizacji przepisów regulujących zasady przystępowania do Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego (PES). Obecnie lekarze mają 5 lat od zakończenia szkolenia specjalizacyjnego na podejście do egzaminu, a po tym terminie tracą taką możliwość, co w praktyce oznacza niemożność uzyskania tytułu specjalisty, mimo odbycia pełnego procesu szkoleniowego. Czy resort zdrowia planuje zmiany?

Parlamentarzystka podkreśliła, że regulacja wprowadzona w 2020 roku, zgodnie z którą lekarz po ukończeniu szkolenia specjalizacyjnego ma 5 lat na przystąpienie do Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego (PES), licząc od daty uzyskania dokumentu potwierdzającego zakończenie szkolenia, dotyka w szczególności tych medyków, którzy z przyczyn rodzinnych, zdrowotnych czy w związku z pandemią COVID-19 nie mogli podejść do egzaminu w wymaganym czasie lub nie zdali go za pierwszym razem.

Szczególnie trudny był rok 2020, kiedy to środowisko medyczne zostało postawione w stan najwyższej gotowości w związku z wybuchem pandemii. Wielu lekarzy brało wówczas czynny udział w ratowaniu zdrowia i życia obywateli, odsuwając na dalszy plan swoje własne postępy zawodowe, gdyż ich priorytety były wówczas inne

– podkreśla w interpelacji.

Katarzyna Kierzek-Koperska wskazała również, że informacja o pięcioletnim limicie pojawiła się oficjalnie dopiero pod koniec 2024 roku, przez co część lekarzy nie zdążyła przygotować się do zmian.

Sesja jesienna 2025 roku będzie ostatnią szansą dla lekarzy, którzy ukończyli specjalizację między sierpniem 2020 a końcem 2020 roku

– dodaje. 

Zdaniem posłanki obecne przepisy prowadzą do paradoksalnej sytuacji: z systemu ochrony zdrowia wypadają doświadczeni lekarze z wieloletnią praktyką, którzy formalnie nie mają tytułu specjalisty jedynie z powodu upływu terminu przygotowania do egzaminu.

Zostają oni de facto zrównani z lekarzami kończącymi dopiero staż podyplomowy. Taka sytuacja może prowadzić do: braku specjalistów w systemie, obniżenia jakości świadczeń zdrowotnych z uwagi na brak lekarzy specjalistów, którzy będą zmuszeni wyjeżdżać do pracy za granicą z uwagi na korzystniejsze przepisy, zmarnowania wieloletniego procesu kształcenia

– dodaje. 

W interpelacji do resortu zdrowia Kierzek-Koperska pyta m.in. czy planowana jest nowelizacja przepisów w celu umożliwienia lekarzom, którzy ukończyli szkolenie specjalizacyjne, przystąpienia do PES niezależnie od upływu 5-letniego terminu, czy możliwe jest jednorazowe wydłużenie terminu dla osób kończących specjalizację w latach 2020–2021 z uwagi na nadzwyczajne okoliczności związane z pandemią COVID-19 oraz przeanalizowanie wpływu zmian na dostępność specjalistów i jakość opieki medycznej. Zwróciła też uwagę na kwestię opłat za kolejne podejścia do egzaminu.

Resort zdrowia: ograniczenie liczby lat na podejście do egzaminu nie jest przypadkowe

W odpowiedzi z 1 września 2025 roku Wojciech Konieczny, były wiceminister zdrowia doprecyzował, że lekarz albo lekarz dentysta może przystąpić do PES, jeżeli termin danego PES przypada w okresie 5 lat od: „uzyskania przez lekarza albo lekarza dentystę potwierdzenia zakończenia szkolenia specjalizacyjnego przez wojewodę, ministra obrony narodowej albo ministra właściwego do spraw wewnętrznych, albo dnia wydania decyzji ws. uznania dotychczasowego dorobku naukowego i zawodowego lekarza/lekarza dentysty za równoważny ze zrealizowaniem w całości szczegółowego programu modułu specjalistycznego albo modułu jednolitego i dopuszczenia lekarza/lekarza dentysty do PES, albo dnia wydania decyzji ws. uznania dotychczasowego dorobku zawodowego i naukowego lekarza/lekarza dentysty za równoważny z realizacją programu specjalizacji w nowej dziedzinie medycyny, nieobjętej dotychczasowym systemem szkolenia specjalizacyjnego i dopuszczenia lekarza do PES”. 

Zaznaczył także, że lekarze, którzy zakończyli szkolenie przed 8 sierpnia 2020 roku, mieli czas na przystąpienie do PES najpóźniej do wiosennej sesji 2025 roku. Konieczny wyjaśniał, że ograniczenie liczby lat na podejście do egzaminu nie jest przypadkowe. Decyzję w tej sprawie poparli m.in. konsultanci krajowi i wojewodowie, wskazując na problemy administracyjne oraz nieefektywne gospodarowanie środkami publicznymi, gdy lekarze przez długie lata nie podchodzili do PES mimo ukończonej specjalizacji.

Sytuacja taka stwarzała nie tylko problemy administracyjne po stronie wojewodów, ale także problemy niegospodarnego zarządzania środkami budżetu państwa przeznaczonymi na finansowanie szkolenia specjalizacyjnego, które co do zasady (pomijając uczelnie komercyjne), jest bezpłatne dla lekarzy niezależnie, czy odbywają je w trybie rezydenckim czy pozarezydenckim. Intencją finansowania szkolenia specjalizacyjnego z budżetu państwa było i nadal jest wykształcenie oraz wprowadzenie do systemu opieki zdrowotnej jak największej liczby lekarzy specjalistów

– uważa były wiceminister zdrowia.

Resort podkreśla także, że „lekarz może uzyskać tytuł specjalisty w określonej dziedzinie medycyny po odbyciu szkolenia specjalizacyjnego oraz po złożeniu PES, albo po uznaniu za równoważny tytułu specjalisty uzyskanego za granicą. Zatem, aby uzyskać tytuł lekarza specjalisty niezbędne jest zaliczenie PES, który to egzamin jest elementem kończącym cały proces szkolenia specjalizacyjnego”.

Przepis art. 16rust. 11 nadaje zatem lekarzowi, który zakończył szkolenie specjalizacyjne, a nie zaliczył PES, uprawnienia lekarza w trakcie specjalizacji jeszcze przez okres kolejnych 5 lat od daty zakończenia tego szkolenia. Uprawnienie takie nie może mieć miejsca w nieskończoność. Czas trwania samego szkolenia specjalizacyjnego zgodnie z zatwierdzonym przez ministra zdrowia programem specjalizacyjnym w danej dziedzinie medycyny jest z góry określony, z zastrzeżeniem przypadków umożliwiających formalne jego wydłużenie, które to przypadki zostały opisane w art. 16lustawy. Z uwagi na szybko rozwijającą się technologię i wiedzę medyczną konsultanci krajowi podkreślają konieczność stałej aktualizacji programów specjalizacyjnych. Ponadto, konsultanci krajowi i NRL podkreślali, że lekarz w ciągu 5 lat po zakończeniu szkolenia specjalizacyjnego ma możliwość skorzystania z 10 terminów sesji egzaminacyjnych PES, a dodatkowym ułatwieniem dla lekarzy jest obligatoryjne publikowanie na stronie Centrum Egzaminów Medycznych wykazu literatury i rekomendacji, z których układane są pytania egzaminacyjne do PES. Wprowadzenie 5-letniego okresu możliwości przystępowania do PES ma za zadanie mobilizowanie lekarzy do nauki i przystępowania do egzaminu, a także co istotne, utrzymanie odpowiedniej jakości kadry lekarskiej i udzielanych świadczeń zdrowotnych

– przekazał Konieczny.

Kolejne przystąpienia do PES nadal będą płatne

Dodał też, że na razie resort nie planuje zmiany przepisu art. 16t ust. 5 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Zapowiedziano jednak, że regulacja zostanie poddana gruntownej analizie i ewentualnie rozważona przy przyszłych nowelizacjach.

Ministerstwo Zdrowia nie analizowało wpływu nowelizacji ustawy na dostępność specjalistów w systemie ochrony zdrowia oraz na jakość świadczonych usług medycznych, gdyż zakładało, że lekarze i lekarze dentyści w ciągu 5 lat są w stanie zdać egzamin mając możliwość przystąpienia do PES w trakcie 10 sesji egzaminacyjnych

– dodał Konieczny.

Nie przewiduje się także zniesienia opłat za kolejne podejścia do PES.

Porównanie wysokości tych opłat z wysokością minimalnego wynagrodzenia lekarza w trakcie specjalizacji prowadzi do wniosku, że opłaty te nie stanowią realnej bariery przed przystąpieniem do egzaminu

– dodał.