Aktywność fizyczna w chorobach serca

Szanowni Państwo, tematem mojego wykładujest aktywność fizyczna w chorobachserca.Na początku mojego wykładupowiem kilka słów wstępu.Następnie przejdę do omówienia zaleceńdotyczących aktywności fizycznej u osób zdrowychoraz u osób z czynnikamiryzyka chorób sercowo-naczyniowych.A na koniec omówię zaleceniadotyczące aktywności fizycznej u osób zchorobą wieńcową i z niewydolnościąserca.Ponieważ są to dwie najczęstszejednostki chorobowe, z jakimi borykają siępacjenci kardiologiczni.

Celem zaleceń kardiologicznych dotyczących aktywnościfizycznej jest z jednej strony zminimalizowanieryzyka zdarzeń niepożądanych u,sportowców trenujących, a z drugiej stronystworzenie zaleceń dotyczących uprawiania sportówrekreacyjnych, tak aby były one bezpiecznei korzystne dla wszystkich pacjentów.Wiemy, że ćwiczenia fizyczne mająbardzo pozytywny wpływ na kilka czynnikówryzyka miażdżycy.Istnieje ponadto taka zależność pomiędzydawką wysiłku fizycznego a spadkiem śmiertelności.I porównując osoby bardzo aktywnefizycznie do osób, które prowadzą siedzącytryb życia, spodziewamy się nawetdo dwudziestu, trzydziestu procent mniejszej śmiertelności.Ze względu na to, żewiększość osób ćwiczących uprawia sporty rekreacyjnei, takie też sportywykonują pacjenci, dzisiaj skupię się tylkona sportach rekreacyjnych, a niebędę omawiać sportów wyczynowych.

Trady-tradycyjnie różne formy ćwiczeń klasyfikujesię jako ćwiczenia wytrzymałościowe lub oporowe,czyli inaczej siłowe.Są też inne klasyfikacje dotycząceaktywności fizycznej.Mogą być powiązane z metabolizmem,czyli ćwiczenia aerobowe lub ćwiczenia anaerobowe,czyli beztlenowe lub związane ztypu skurcz mięśni, czyli ćwiczenia izotoniczelub trening izometryczny, taki, wktórym nie dochodzi do zmiany długościmięśnia.Takim klasycznym przykładem wysiłku dynamicznego

czy wytrzymałościowego jest na przykład bieganieczy gra w piłkę nożną.Generalnie takie, -wysiłki, któreangażują duże grupy mięśniowe o małejlub umiarkowanej intensywności.Z kolei ćwiczenia anaerobowe odnosząsię do ruchu wykonywanego z dużąintensywnością, z niewystarczającą poziomu tlenui przykładem tych ćwiczeń są naprzykład ćwiczenia, interwałowe.

Ak— ćwiczenia fizyczne możemypodzielić na te, które są zmałą, umiarkowaną lub dużą intensywnością,a sporty dzielimy na sporty zręcznościowe,sporty siłowe i sporty wytrzymałościoweoraz sporty mieszane.Takim klasycznym przykładem sportów zręcznościowychjest na przykład golf czy żeglarstwo.Sportów siłowych to na przykładpodnoszenie ciężarów, a do sportów wytrzymałościowychzaliczamy jazdę na rowerze, bieganie,kolarstwo szosowe, wioślarstwo, kajakarstwo czy klasycznyjogging.Większość sportów grupowych, takich jakpiłka nożna, koszykówka, piłka ręczna sąsportami mieszanymi.

Wiemy, że regularna aktywność fizyczna,w tym systematyczne wykonywanie ćwiczeń, jestbardzo ważnym elementem leczenia większościchorób sercowo-naczyniowych i zmniejsza ich śmiertelność.Szczególnie obecnie w naszych czasach,kiedy rośnie tendencja do siedzącego trybużycia i zwiększonej częstości występowaniaotyłości i związanej z nią przewlekłychchorób, zachowanie regularnej aktywności fizycznejjest bardzo istotne.Jednak w rzadkich przypadkach wysiłekfizyczny może paradoksalnie wywołać nagłe zatrzymaniekrążenia, szczególnie u osób zryzy— czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych lubtych, którzy wcześniej prowadzili siedzącytryb życia.Ze względu na bardzo różnorodnestany chorobowe i czynniki zwiększające ryzykouprawiania sportu, zalecenia zawsze muszą

być dobrane dla każdego pacjenta indywidualnie,ze względu na różne jednostkichorobowe, które mają różne osoby.I tak Europejskie Wytyczne Kardiologiczneoraz Światowa Organizacja Zdrowia zalecają, abyzdrowe, dorosłe osoby wykonywały conajmniej sto pięćdziesiąt minut treningu wytrzymałościowegoo umiarkowanej intensywności przez pięćdni lub siedemdziesiąt pięć minut ćwiczeńintensywnych — jeśli dana osobawoli ćwiczenia intensywne — przez conajmniej trzy dni w tygodniu.Wiemy też, że podwojenie tegoczasu do trzystu minut umiarkowanego wysiłkulub stu pięćdziesięciu minut wysiłkua— — o dużej intensywnościprzynosi dalsze korzyści.

Co ważne, choroby sercowo-naczyniowe mogąbyć bezobjawowe i wcześniej nierozpoznane.Dlatego dzisiaj będziemy omawiać zalecenianie tylko dla osób z rozpoznanąchorobą sercowo-naczyniową, ale także dlaosób zdrowych czy z czynnikami ryzyka.Rekomendacje dotyczące uprawiania sportu zależąwłaśnie od tych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego.Obecnie lekarze pos, — po,używają karty SCOR2 do oceny, jakiemamy ryzyko wystąpienia zawału serca,udaru mózgu czy zgonu w ciągudziesięciu lat w zależności odchorób, które mamy, takich jak podwyższonycholesterol, nadciśnienie tętnicze, starszy wiek,palenie papierosów i płeć.Jeśli dana osoba na podstawietych parametrów znajduje się w tejstrefie z— naznaczonej na kolorczerwonej, to ryzyko ma bardzo wysokie.Natomiast jeśli znajdujemy się wtej strefie zielonej, to ryzyko jestniskie.Widzą państwo, że czynników mamywpływ na podwyższone cholesterol, nadciśnienie tętniczei palenie papierosów.Także sami jesteśmy w staniezredukować sobie to ryzyko, dbając ote choroby. Jednak oprócz klasycznych czynnikówryzyka, część osób będzie już miałaryzyko bardzo wysokie ze względuna rozpoznaną chorobę sercowo-naczyniową, taką jakprzebyty zawał, przebyte bypassy czycukrzycę z powikłaniami.U-u tych osób postępowanie będzieinne.

Jeśli pacjent ma ryzyko małelub umiarkowane, to przed rozpoczęciem spo—uprawiania sportu o małej lubumiarkowanej intensywności nie są zalecane żadnedodatkowe badania.Natomiast jeśli dana osoba znajdujesię w grupie dużego ryzyka sercowo-naczyniowegolub ma zamiar uprawiać sporto dużej lub bardzo dużej intensywności,lekarz powinien zbadać pacjenta, wykonaćelektrokardiogram i skierować pacjenta na testwysiłkowy.Jeśli wynik jest prawidłowy, toryzyko zdarzeń sercowych jest niskie imożna uprawiać sport.Jeśli natomiast wynik jest nieprawidłowy,to lekarz zleca dalsze badania.

Podobnie u osób z otyłością,nadciśnieniem, dyslipidemią, cukrzycą — zalecana jestta sama ilość aktywności fizycznej,uwzględniając jeszcze trening oporowy, który jestszczególnie korzystny u osób ztą i insulinoopornością.Pamiętając o tym, że niejest to dobry trening dla osób,które mają źle kontrolowane ciśnienietętnicze ze względu na ryzyko nagłegowzrostu ciśnieniowego.U osób starszych tak samozachęcamy do tej samej ilości ćwiczeńfizycznej, jednak oprócz takiegoklasycznego treningu aerobowego zaleca się treningsiłowy i trening zwiększający elastycznośći równowagę.Ze względu na to, żestarsze osoby mają dużo większe ryzykoupadków i zaniki mięśniowe.

Przechodząc do pacjentów z chorobąwieńcową.Jeśli pacjent jest z grupyzagro— zagrożenia miażdżycą tętnic wieńcowych,nie ma rozpoznanej choroby wieńcowej,ale znajduje się w grupie dużegoryzyka, to przed rozpoczęciem sportuzalecane jest wykonanie testu wysiłkowego.Jeśli test wysiłkowy jest dodatni,to może być test na bieżni,ale też teraz są takienowoczesne testy wysiłkowe połączone z badaniamiobrazowymi, takimi jak echokardiografia, rezonansmagnetyczny czy badania izotopowe.Jeśli któreś z tych badańwysiłkowych są— ukazują niedokrwienie mięśnia sercowegow czasie wysiłku, to należywykonać koronarografię, żeby sprawdzić, czy pacjentma istotną chorobę wieńcową.

Podobnie u pacjentów z przewlekłymzespołem wieńcowym przed rozpoczęciem sportu należywykonać test wysiłkowy i jeślipacjent ma dodatni test wysiłkowy, torównież należy wykonać kontrolną koronarografię.Wiemy, u jakich pacjentów ryzykosportu będzie wysokie.U pacjentów, którzy nie majązrewaskularyzowanej choroby wieńcowej, czyli mają istotnezwężenia tętnic wieńcowych, a niemają założonych stentów lub bypassów.Takie osoby mają dużo większeryzyko zgonu w trakcie wysiłku fizycznego.Podobnie u pacjentów, którzy mają

już uszkodzony mięsień sercowy, czyli obniżonąfrakcję wyrzutową lewej komory poniżejpięćdziesięciu procent, niższą kurczliwość.U pacjentów z zaburzeniami rytmuserca, z dodatnim wynikiem testu wysiłkowegoi w pierwszym roku pozawale mięśnia sercowego lub rewaskularyzacji wieńcowej.

Przechodząc do osób po zawaleserca, rehabilitacja kardiologiczna oparta na wysiłkuzmniejsza śmierć z przyczyn sercowych,ryzyko ponownej hospitalizacji i też zmniejszapoczucie lęku przed rozpoczęciem aktywnościfizycznej.Osoby, które przebyły zawał serca,operację kardiochirurgiczną czy angioplastykę, powinny zawszezostać skierowane do programu wczesnejrehabilitacji.I należy również pamiętać otym, że osoby, które przyjmują dwaleki przeciwpłytkowe po zawale serca,mają większe ryzyko powikłań krwotocznych, dlategopowinny unikać spo— sportów kontaktowych.

Udowodniono również, że wysiłek fizycznypolepsza jakość życia i czas życiau pacjentów z niewydolnością sercai obecnie zalecenia kardiologiczne mówią, żetakie osoby powinny również uprawiaćaktywność fizyczną, ale zawsze należy jąrozpoczynać u pacjentów stabilnych klinicznie,czyli u pacjentów z niewydolnością serca.Przed rozpoczęciem ćwiczeń lekarz zawszepowinien wykluczyć przeciwwskazania.Przeciwwskazań jest bardzo dużo, międzyinnymi bardzo niskie ciśnienie tętnicze, bardzowysokie ciśnienie tętnicze, niestabilna lubzaostrzona choroba.Przeprowadzić ocenę nasilenia niewydolności sercai chorób współistniejących oraz zlecić pacjentowitest wysiłkowy i zoptymalizować leczenieniewydolności serca tak, aby rozpoczynać tewysiłki fizyczne w momencie, kiedypacjent jest optymalnie leczony.

Taka rehabilitacja kardiologiczna powinna zawieraćtrening aerobowy, trening oporowy, a upacjentów z ciężką niewydolnością sercazawsze ćwiczenia wdechowe.U pacjentów z osłabioną funkcjąmięśni szkieletowych i zanikami mięśniowymi, zniewydolnością serca, trening fizyczny powinienpoczątkowo koncentrować się na zwiększeniu masymięśniowej za pomocą tych ćwiczeńoporowych, a treningi oporowe można rozważyćszczególnie wśród pacjentów stabilnych małegoryzyka.Jeśli pacjent jednak ma bardzociężką niewydolność serca i sp— treningoporowy sprawia, że czujewiększą duszność, to wtedy należy jedyniestosować ćwiczenia oporowe małych grupmięśniowych.

Podsumowując, aktywność fizyczna jest zalecanaprzez minimum sto pięćdziesiąt minut tygodniowodla osób zdrowych, nawet dlaosób z grup ryzyka chorób sercowo-naczyniowychi osób starszych.Wysiłek powinien być wykonywany wwiększości dni w tygodniu.Dodatkowo należy pamiętać o dodaniutreningu oporowego, szczególnie u osób zczynnikami ryzyka, takimi jak cukrzycai u osób starszych.Ponadto ćwiczenia równowagi są szczególnieważne w grupie starszych pacjentów zewzględu na większe ryzyko upadkówi za każdym razem u pacjentówz co najmniej dużym ryzykiemsercowo-naczyniowym lub jakimś obciążeniem kardiologiczną przewlekłąnależy przed rozpoczęciem uprawianiasportu wykonać test wysiłkowy.Dziękuję bardzo za uwagę.