Aktywność fizyczna w chorobach serca

Dziękuję bardzo.

Szanowni Państwo, w trakcie mojegowykładu chciałabym powiedzieć kilka słów wstępuna temat uprawiania sportu ogólniew populacji ogólnej, a także uosób chorych, a następnie przedstawięzalecenia dotyczące aktywności fizycznej w trzechgrupach pacjentów.

Po pierwsze u osób zdrowych,czyli takich, którzy nie mają aniczynników ryzyka chorób sercowych, aniżadnych rozpoznanych chorób i objawów choróbkardiologicznych.

Druga grupa to będą osobyz czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, czylitacy, którzy mają podwyższone ryzykoniekorzystnych zdarzeń w trakcie uprawiania sportu

oraz w końcu osoby chore,czyli pacjenci, którzy mają rozpoznaną chorobęwieńcową lub objawy niewydolności serca.

Generalnie wiemy, że aktywność fizycznajest bardzo korzystna w chorobach sercazarówno w ramach prewencji, jaki minimalizuje ryzyko zdarzeń niepożądanych nawetu pacjentów, którzy mają rozpoznanechoroby sercowo-naczyniowe.

Szacuje się, że uprawianie sportumoże zmniejszać śmiertelność nawet o dwadzieściado trzydziestu procent w populacjiogólnej.

Także celem uprawiania sportu jestminimalizowanie ryzyka zdarzeń niepożądanych, czyli takichzdarzeń jak zaburzenia rytmu serca,nasilenie miażdżycy, wystąpienie zawału serca.

I dotyczy to dwóch gruposób.Generalnie u wytrenowanych sportowców, czylitakich, którzy uprawiają sporty wyczynowe iu osób zdrowych i chorychkardiologicznie, którzy zwykle uprawiają sporty rekreacyjne.

Ponieważ większość z Państwa uprawiasporty rekreacyjne, to w trakcie mojegowykładu będę mówić tylko właśnieo sportach rekreacyjnych.Zupełnie inne zalecenia będą dlasportowców wyczynowych.

Mamy kilka klasyfikacji sportów, jakieuprawiamy wysiłku fizycznego.Taką najbardziej powszechną jest wysiłekwytrzymałościowy, wytrzymałościowy i wysiłek statyczny, czyliinaczej siłowy.

Przykładem wysiłku dynamicznego jest naprzykład bieg, trucht o nie bardzodużej intensywności, nie biegi interwałowe,tylko właśnie takie dłuższe.Kiedy uruchamiamy wiele mięśni, rośnietętno i wtedy mamy wysiłek wytrzymałościowy.

Drugim rodzajem wysiłku jest wysiłekstatyczny.Tutaj klasycznie, tak jak państwowidzą na zdjęciu, jest to naprzykład podnoszenie ciężarów, ale takżena przykład bieg na sto metrów,sprinty, interwały i inne tegorodzaju wysiłki.

Jeżeli państwo uprawiają jakiś sport,to możemy sobie zobaczyć na takich,w takich tabelach, jaki tobędzie sport, czy bardziej jest tosport zręcznościowy.Tutaj takim klasycznym przykładem jestto golf czy sport siłowy, czyliwłaśnie podnoszenie ciężarów, pchnięcie kulą,zapasy czy biegi krótkodystansowe, czy sportwytrzymałościowy.I tutaj mamy dużo takichsportów, w których się uruchamiają właśniete duże grupy mięśniowe, czylikolarstwo, kajakarstwo, narciarstwo biegowe, jogging, chodzenie,nawet szybki marsz.

I sporty te mogą miećróżną intensywność od małej, przez umiarkowanądo dużą.

Bardzo ważne jest, żeby przedkontaktem z lekarzem mogli Państwo sprecyzować,jakie sporty, jaką aktywność fizycznąchcieliby Państwo uprawiać i wówczas dostosowywaćnasze zalecenia do rodzaju sporty,które uprawiamy.

To, co chcę podkreślić, towiemy, że bardzo duże korzyści odnosimyz regularnej aktywności fizycznej.Natomiast niestety u osób, któremają rozpoznaną lub czasami nierozpoznaną chorobęserca rzadko, ale mogą wystąpićniekorzystne powikłania uprawiania sportu i przedewszystkim tutaj może dojść donagłego zgonu sercowego, który jest najcięższympowikłaniem, które na szczęście występujerzadko, natomiast z pewnym prawdopodobieństwem możemyocenić, kto takie ryzyko mawiększe.

Zatem niestety, ale nie mamdla Państwa takich szerokich zaleceń, ponieważkażde zalecenia dotyczące uprawiania sportutrzeba dobierać indywidualnie, w zależności odobciążeń i od danego pacjentaoraz od rodzaju sporty, które pacjentchce uprawiać.

I teraz przejdziemy do omówieniatrzech grup osób.

Czyli pierwszą grupą są osobyzupełnie zdrowe, czyli osoby, które niemają czynników ryzyka.Są to zwykle osoby młodsze,które nie palą papierosów, nie mająnadciśnienia tętniczego, podwyższonego cholesterolu inie mają rozpoznanej żadnej choroby sercowo-naczyniowej.

W tych grupach pacjentów EuropejskieTowarzystwo Kardiologiczne i Światowa Organizacja Zdrowiazaleca co najmniej sto pięćdziesiątminut umiarkowanego wysiłku tygodniowo, łącznie.Najlepiej podzielone nawet do pięciusesji tygodniowo lub siedemdziesiąt pięć minutwysiłku intensywnego.Tak jak widzieli Państwo wtej tabeli.Na przykład tenis to jużbędzie wysiłek intensywny.

Natomiast wiemy również, że dwukrotniewiększy wysiłek, czyli zwiększenie wysiłku dotrzystu minut wysiłku umiarkowanego lubstu pięćdziesięciu minut wysiłku intensywnego, jeszczekorzystniej wpływa na zmniejszenie ryzykaczynników występowania miażdżycy, bo to przedewszystkim jest największa korzyść zuprawiania sportu, że wolniej u takichosób, które uprawiają aktywność sportowąbędzie, będą powstawały blaszki miażdżycowe wtętnicach wieńcowych oraz również innychtętnicach naszego organizmu.

To były zalecenia dla osóbzdrowych.

Teraz mamy grupę osób, któremają obecność czynników ryzyka sercowo-naczyniowych.To jest tak naprawdę większośćnaszych pacjentów, którzy jakiś czynnik ryzykasercowo-naczyniowy mają lub po prostusą osobami starszymi, który sam wiekbędzie czynnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego. Jak lekarzmoże ocenić, jakie mamy ryzyko sercowo-naczyniowe?

Przede wszystkim dowiadując się ote pięć parametrów, które widzą Państwona slajdzie.Czy jest podwyższony cholesterol?Czyli żeby ocenić takie ryzyko,musimy mieć wyniki badań krwi.Jakie ciśnienie tętnicze pacjent ma,ile ma lat, czy pali papierosyi jakiej płci jest, ponieważmężczyźni mają wyższe ryzyko sercowo-naczyniowe iwcześniej chorują na choroby sercaniż kobiety.Na podstawie tych parametrów możemyszacować nawet procentowo, jakie jest ryzyko,że pacjent będzie miał zawałserca lub udar mózgu lub nagłyzgon sercowy w przebiegu dziesięciulat.

Wiemy również, że jeśli pacjentma już rozpoznaną miażdżycę w jakimśbadaniu obrazowym lub już przebyłjakiś incydent, na przykład zawał serca,niedokrwienie mózgu, udar mózgu, czymiał wykonywane zabiegi angioplastyki na kończynachdolnych z powodu miażdżycy wkończynach dolnych, to taki pacjent automatycznieznajduje się w grupie bardzowysokiego ryzyka i wówczas szacowanie tegoryzyka za pomocą karty score,którą przed chwilą Państwo widzieli, niema znaczenia.I podobnie osoby, które mającukrzycę, która jest powikłana lub jestdługoletnią cukrzycą, szczególnie źle kontrolowanącukrzycą.Takie osoby będą miały bardzowysokie ryzyko sercowo-naczyniowe i wówczas znajdująsię w tej grupie, którapowinna zawsze być dokładniej oceniona przezlekarza przed uprawianiem sportu.

Jak to wygląda?

Jak lekarz wyliczy takie ryzykosercowo-naczyniowe i stwierdzi, że jest onomałe, ponieważ ma do czynieniana przykład z młodą osobą, niepalącą,z niskim poziomem cholesterolu, małelub umiarkowane, to tak naprawdę nietrzeba wykonywać dalszych badań przedrozpoczęciem aktywności fizycznej.Natomiast jeśli na podstawie tych

kart ryzyka lub wywiadu zebranego zpacjentem lekarz stwierdzi, że ryzykosercowo-naczyniowe jest duże lub bardzo duże,wówczas należy przed rozpoczęciem aktywnościfizycznej zbadać dokładnie pacjenta, wykonać elektrokardiogramdwunastoprowadzeniowy oraz wykonać test wysiłkowy,czyli takie najlepsze badanie, które będziepokazywało, jak pacjent zachowuje sięw trakcie wysiłku fizycznego, jakie matętno, jakie ma ciśnienie, czypojawiają się jakieś zmiany niedokrwienne albozaburzenia rytmu serca.

Czasami po teście wysiłkowym będąPaństwo kierowani jeszcze na dodatkowe badania,szczególnie jeśli jakieś odchylenia stwierdzimyw tych podstawowych, czyli w EKGi teście wysiłkowym.

Szczególne zalecenia były stworzone dlaosób, które mają otyłość, dobrze kontrolowanenadciśnienie tętnicze, dyslipidemię i cukrzycę.To jest bardzo dużo choróbchorych, dlatego, że są to chorobycywilizacyjne i u takich chorychwiemy, że dodatkowe korzyści będzie odnosiłtrening oporowy, czyli już trenowaniesiły mięśniowej.

Jedynie należy pamiętać o tym,że jeśli ktoś ma źle kontrolowanenadciśnienie tętnicze, to wówczas treningoporowy jest przeciwwskazany.Czyli osoba, która ma źlekontrolowane nadciśnienie nie powinna chodzić nasiłownię, nie powinna podnosić ciężarówze względu na to, że wtrakcie takiego wysiłku oporowego możedojść do znacznego skoku ciśnienia tętniczegoi wystąpienia powikłań, na przykładpęknięcia tętniaków.

Również pewną odrębnością są zaleceniadla osób starszych, dlatego, że osobystarsze mają często upadki, częstomają zaburzenia równowagi i u osóbstarszych bardzo ważne jest, abyćwiczyć również elastyczność i równowagę conajmniej dwa razy w tygodniu.I równie ważny jest treningsiłowy, dlatego, że u osób starszychz wiekiem zaczynają zanikać mięśnie.Także oprócz typowego klasycznego wysiłkuaerobowego należy zalecać wykonywanie ćwiczeń siłowychoraz ćwiczeń związanych z równowagą.

I w końcu przechodzimy dopacjentów z rozpoznaną chorobą sercowo-naczyniową.Tutaj wybrałam dwie choroby najczęstsze,czyli chorobę wieńcową i niewydolność serca.

U osób z chorobą wieńcowąprzed rozpoczęciem aktywności fizycznej należy pacjentadokładnie wypytać o objawy, zbadaćprzedmiotowo, wykonać EKG oraz wykonać testwysiłkowy.

I tu nie musi byćto zawsze klasyczny test wysiłkowy nabieżni.Mamy więcej testów wysiłkowych, którezalecamy w różnych sytuacjach klinicznych, np.Badanie echokardiografii z wysiłkiem rezonansumagnetycznego, z podaniem leków czy badaniaizotopowe.I takie testy bardzo dokładnienam mogą pokazać, czy w trakciewysiłku fizycznego dochodzi do niedokrwieniaserca.

Jeśli takie niedokrwienie w teściesię stwierdzi, to niestety, ale niewolno uprawiać sportu, a należynajpierw wykonać koronarografię i ocenić, czypacjent ma zmianę w tętnicywieńcowej, która jest dużego ryzyka, czyliczy ma istotne zwężenia wtętnicach wieńcowych i wówczas sport możemyuprawiać dopiero po rewaskularyzacji, czyliudróżnieniu tętnic wieńcowych, wykonaniu kontrolnych badań,kontrolnego echo serca, ocenie czypacjent nie ma zaburzeń rytmu sercai powtórzeniu testu wysiłkowego porewaskularyzacji.

Czyli wówczas, jeżeli mamy nieindukowaneniedokrwienie mięśnia sercowego w badaniach obciążeniowych,czyli w teście, który napoczątku lekarz Państwu zleci, to wstrzymujemysię z uprawianiem sportu.Najpierw udrażniamy tętnice, leczymy —najlepiej zapisać się na rehabilitację kardiologicznąpo tym i następnie przedrozpoczęciem sportu znowu powtarzamy test wysiłkowy,żeby się upewnić, że niema już niedokrwienia mięśnia sercowego wtrakcie wysiłku fizycznego.

I podobno-- podobnie to wyglądau osób, które mają przewlekły zespółwieńcowy.

Szczególnie jeśli pacjent chce wykonywaćwysiłki fizyczne, intensywne lub dotychczas niewykonywał wysiłków fizycznych.Wówczas również wykonujemy obciążeniowe testywysiłkowe. Kardiolodzy wiedzą, kto ma duże ryzykozdarzeń niepożądanych.

Jeżeli osoba ma chorobę wieńcowąi istotne zwężenie w tętnicy wieńcowejlub istotne uszkodzenie kurczliwości lewejkomory lub występowanie komorowych zaburzeń rytmuw trakcie wysiłku fizycznego lubjest to pacjent, który niedawno przebyłzawał serca.Te osoby są podwyższonego ryzykawystąpienia niekorzystnych zdarzeń.

Zatem szczególnie dotyczy to osóbpo zawale serca, u których kluczowejest, aby zapisać pacjenta narehabilitację kardiologiczną po zawale serca, abyumożliwić powrót do aktywności fizycznej.

Wtedy, na początku takiej rehabilitacjirównież przeprowadzany jest test wysiłkowy, limitowanywystąpieniem objawów czy niedokrwienia.Następnie pacjenci mają wykonywaną rehabilitacjękardiologiczną przez dwa, trzy tygodnie pozawale, po zawale serca ina koniec również wykonywany jest testobciążeniowy wysiłkowy, żeby stwierdzić, jakiwysiłek dla pacjenta jest dozwolony.

Tutaj, w tej grupie chorych,u osób po zawale serca, prawiewszyscy otrzymują dwa leki przeciwpłytkowe,a część pacjentów jeszcze otrzymuje leczenieprzeciwkrzepliwe.I należy pamiętać o tym,że w takiej sytuacji krew jestrozrzedzona, jest większe ryzyko krwawieniaprzy urazach i przeciwwskazane są sportykontaktowe.

I ostatnia grupa pacjentów, októrych chciałam państwu powiedzieć, to sąosoby z niewydolnością serca.To są osoby, które mająograniczoną tolerancję wysiłku.Dużo trudniej jest im byćaktywnym fizycznie, jednak wiemy, że niewielkaaktywność fizyczna u osób zniewydolnością serca poprawia ich rokowanie ipoprawia samopoczucie i zmniejsza objawyniewydolności serca.

Ważne jest to, żeby tobył pacjent, który jest stabilny klinicznie,czyli nie ma jakichś nasilonychobjawów, nie ma nowych objawów, niema pogorszenia objawów, którym jestdokładnie zbadany przez lekarza przed rozpoczęciemtreningu, czyli ma wykluczone przeciwwskazaniado uprawiania wysiłku fizycznego i równieżpowinien taka osoba mieć wykonanytest wysiłkowy przed rozpoczęciem aktywności fizyczneji co najważniejsze powinien byćoptymalnie leczony na niewydolność serca.Czyli to, co Państwo słyszeliw poprzednich wykładach.Powinna taka osoba przyjmować wszystkieleki, które wiemy, że poprawiają kurczliwośćserca, poprawiają rokowanie i zmniejszająobjawy niewydolności serca.

Także podsumowując to, co chciałampaństwu przekazać, to przede wszystkim zaleceniadotyczące prewencji chorób sercowo-naczyniowych, czyliminimum sto pięćdziesiąt minut aktywności fizycznejtygodniowo przez większość dni tygodnia.To zmniejsza ryzyko na to,że faktycznie zachorujemy na chorobę serca.Również ważne jest to, abypamiętać o uzupełnianiu treningów takich wytrzymałościowycho treningi oporowe i treningirównowagi, szczególnie u osób starszych.

A przed rozpoczęciem uprawiania sportuu osób z czynnikami ryzyka lubz rozpoznaną chorobą sercowo-naczyniową kluczowejest wykonanie testu wysiłkowego, na któryPaństwo powinni być skierowani przezlekarza prowadzącego.

I również należy pilnować tego,żeby po zawale serca pacjent rozpocząłrehabilitację kardiologiczną.Tak naprawdę większość osób powinnają rozpoczynać wcześniej, czyli dwa, trzytygodnie po zawale serca.

Dziękuję bardzo za uwagę.