Optometrysta – czy jego rola w systemie będzie wzmocniona?

Lekarze podstawowej opieki zdrowotnej z Federacji Porozumienie Zielonogórskie sugerują zniesienie skierowań do okulisty. Zdaniem okulistów, potrzebna jest przede wszystkim reforma ambulatoryjnej opieki specjalistycznej oraz wprowadzenie do systemu bezpłatnych świadczeń wykonywanych przez optometrystów. Czy resort zdrowia rozważa zmiany? 

Zdaniem medyków zrzeszonych w Porozumieniu Zielonogórskim, skierowania do okulistów są utrudnieniem dla pacjentów, ponadto takie rozwiązanie powoduje ogromne kolejki. 

Ze sprawozdania z działalności Narodowego Funduszu Zdrowia za I kwartał 2023 roku wynika, że w I kwartale 2023 roku najwięcej osób czekało na wizytę właśnie do okulisty.

Lekarz rodzinny: Nie potrzeba okulisty, by dobrać szkła 

Przypomnijmy, że skierowania do poradni okulistycznych i dermatologicznych wprowadził minister Bartosz Arłukowicz w 2015 r. Rozwiązanie to, zdaniem niektórych lekarzy, się nie sprawdziło.

Cel był taki, by utrudnić pacjentom dostęp do specjalistów, wydłużyć tę ścieżkę z nadzieją, że część osób pójdzie prywatnie lub problem zniknie i w ten sposób skrócić kolejki do okulistów. Efekt jest taki, że o 2 mln wzrosła liczba konsultacji okulistycznych w ciągu roku. Pacjenci prosili lekarzy rodzinnych o skierowania dla pozostałych członków rodziny, żeby jak najszybciej się zapisać. Dziś poradnie okulistyczne pękają w szwach. W kolejkach stoją osoby potrzebujące doboru szkieł korekcyjnych, a my jesteśmy wypisywaczami skierowań, bo nie jesteśmy w stanie na poziomie opieki podstawowej pomóc pacjentowi w tym zakresie. Generuje to wiele wizyt w POZ, których można uniknąć. Miliony Polaków mają wady wzroku i uważam, że nie jest potrzebny specjalista z zakresu okulistyki, żeby dobrać szkła korekcyjne 

– mówi Joanna Zabielska-Cieciuch, ekspert Porozumienia Zielonogórskiego. 

Jak podkreśla lekarka, w Polsce problemem jest także brak okulistów, co sprawia, że w niektórych regionach dostęp do nich jest bardzo ograniczony. Jej zdaniem, NFZ powinien dobrze wycenić porady, żeby okuliści nie generowali niepotrzebnych wizyt, np. pacjentów z zaćmą (wypisują krople witaminowe i za 3 miesiące jest umawiana wizyta kontrolna).

Nie można podejmować decyzji systemowych bez dokładnej analizy danych

 – dodaje lekarka. 

Prof. Marek Rękas: Możemy rozważyć likwidację skierowań, ale najpierw reforma 

Prof. Marek Rękas, konsultant krajowy w dziedzinie okulistyki, kierownik Kliniki Okulistyki i zastępca dyrektora ds. naukowych w Wojskowym Instytucie Medycznym – Państwowym Instytucie Badawczym uważa, że okulistów, których mamy ok. 4,5 tys. w Polsce, nie brakuje, a rezygnacja ze skierowań do okulistów w tym momencie może prowadzić do przeciążenia systemu i jeszcze większych kolejek. Profesor wskazuje na konieczność przemyślanej reformy systemu opieki zdrowotnej. 

Zniesienie skierowań teraz nic nie zmieni, kolejki się nie zmniejszą, a w mojej opinii, nawet się wydłużą. Być może byłoby to dobre rozwiązanie dla POZ, bo ograniczyłoby biurokratyczne czynności i zmniejszyło kolejki pacjentów przychodzących tylko po skierowanie, ale dla mnie w przychodni przyszpitalnej to byłby duży problem, bo wszyscy chętni będą się zgłaszać bezpośrednio do szpitali o najwyższych kompetencjach. Nie jestem przeciwnikiem zniesienia skierowań, ale żeby to się stało i mogło prawidłowo funkcjonować, musimy zreformować ambulatoryjną opiekę specjalistyczną. Dziś łatwiej się zoperować niż dostać do okulisty, dlatego reforma w AOS jest bardzo potrzebna. Jestem gotowy, by się tym zająć, ale decyzja jest po stronie rządzących 

– mówi prof. Rękas.

Profesor wyjaśnia, że w szpitalu okulistycznym są 2 rodzaje poradni: przyszpitalna i ogólna i jeśli dziś zniesiemy skierowania, to każdy pacjent trafi od razu do poradni przyszpitalnej i specjaliści będą się zajmować nie tylko leczeniem poważnych chorób okulistycznych i operacjami, ale też osobami, które mogłyby trafić pod opiekę lekarza POZ lub np. optometrysty.

Lekarze POZ mają kompetencje, by zająć się prostymi przypadkami okulistycznymi. Osoby, które nie wymagają pilnych działań specjalistów, nie powinny trafiać do poradni okulistycznych przy szpitalach z oddziałami okulistycznymi, bo to powoduje chaos w systemie i jego dezorganizację. Gdy do poradni trafi duża liczba pacjentów, nadal będą oni czekać w kolejkach, ponadto w takich poradniach musielibyśmy zwiększyć zatrudnienie, żeby przyjąć wszystkich. W poradniach przyszpitalnych powinna być tylko pogłębiona diagnostyka pacjentów wymagających operacji 

– mówi prof. Marek Rękas.

Pomysłem konsultanta krajowego w dziedzinie okulistyki jest po pierwsze prawne wydzielenie AOS-ów przyszpitalnych, co oznacza, że do takiego AOS nadal potrzebne byłoby skierowanie.

I jeśli to będzie wydzielone, to drugim etapem może być zniesienie skierowań do poradni niezabiegowych, pozaszpitalnych, które będą zajmować się kwalifikacją pacjentów do zabiegów w oddziałach okulistycznych i leczeniem schorzeń oczu w ramach ich kompetencji

– mówi prof. Marek Rękas. 

Drugim filarem reformy powinno być wprowadzenie bezpłatnych świadczeń wykonywanych przez optometrystów, co mogłoby odciążyć lekarzy okulistów. Optometryści, których mamy ok. 3 tys., mieliby zajmować się profilaktyką wad wzroku i badaniami diagnostycznymi, dobieraniem szkieł okularowych w ramach bezpłatnych świadczeń realizowanych na NFZ, kierowaniem do okulistów w przypadku podejrzenia chorób lub poważnych wad, a pacjenci trafialiby do nich bez skierowania.

To rozwiązanie pozwoliłoby zmniejszyć kolejki do lekarzy okulistów. Oprócz tego potrzebne będą nowe wyceny niektórych procedur okulistycznych, tak by opłacało się leczenie w dziedzinie, która ma bardzo drogie wyposażenie, a z drugiej strony, by okuliście nie opłacało się dobieranie okularów, które z kolei powinno być korzystne dla optometrystów. Proces trzeba zacząć od wyznaczenia miejsca w systemie dla optometrystów

 – dodaje prof. Marek Rękas

Optometrysta lepiej wykorzystany 

Zapytaliśmy Ministerstwo Zdrowia, czy w planach jest zniesienie skierowań do okulisty. 

Obecnie analizowana jest możliwość szerszego zastosowania w systemie opieki zdrowotnej zawodu optometrysty. Po przeanalizowaniu obowiązujących regulacji prawnych w tym zakresie, rozpoczną się prace związane z ewentualną możliwością zniesienia skierowań do poradni okulistycznych 

– informuje Biuro Komunikacji resortu zdrowia.

Szczegółów resort jeszcze nie zdradza.