Monitoring w gabinetach lekarskich – są skargi

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi od pacjentów dotyczące nagrywania ich w gabinetach lekarskich. Ich zdaniem, nowe przepisy nadmiernie ingerują w prawo do prywatności i ochronę danych osobowych. Resort zdrowia jest zdania, że monitoring ma zwiększać poziom bezpieczeństwa pacjentów. 

Znowelizowane przepisy ustawy o działalności leczniczej poszerzają uprawnienia kierowników podmiotów leczniczych w zakresie stosowania monitoringu w pomieszczeniach, w których udzielane są świadczenia zdrowotne. Pacjenci uważają, że kierownicy lecznic mają zbyt dużą swobodę w tym zakresie, ponadto skarżą się, że nie mają oni możliwości odmowy wyrażenia zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego w pomieszczeniu monitorowanym. Wątpliwości dotyczą też dostępu do nagrań z monitoringu, który przewidziany jest aktualnie dla personelu technicznego i ochrony, a nie personelu medycznego. 

Marcin Wiącek, Rzecznik Praw Obywatelskich jest zdania, że wykorzystywanie monitoringu wizyjnego w podmiotach leczniczych trzeba uznać za istotną ingerencję w prawo do prywatności pacjenta.

Zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych 

– podkreśla RPO Marcin Wiącek.

Resort zdrowia: to dla bezpieczeństwa pacjenta 

Wiącek poprosił Izabelę Leszczynę minister zdrowia o odniesienie się do zastrzeżeń pacjentów. W odpowiedzi, resort zdrowia podkreśla, że zmiany przepisów były podyktowane zwiększeniem poziomu bezpieczeństwa pacjentów.

Monitoring wizyjny ma szerokie zastosowanie m.in. w zapewnieniu bezpieczeństwa pacjentów na różnych polach, a tym samym jest skutecznym środkiem zapewnienia im świadczeń udzielanych z należytą starannością. Zapewnia szeroko pojęte bezpieczeństwo farmakoterapii poprzez kontrolowanie prawidłowości przygotowania leków, a także pozwala niezwłocznie reagować personelowi medycznemu w sytuacjach nagłych 

– przekazał Wojciech Konieczny, sekretarz stanu w MZ.

Zdaniem resortu, monitoring wizyjny prowadzony w czasie rzeczywistym w przestrzeniach oddziału może wpłynąć m.in. na szybszą reakcję personelu pielęgniarskiego u pacjentów, którzy np. przewrócili się na korytarzu czy w sali chorych. Z kolei nagrania pola operacyjnego mogą służyć analizie jakościowej udzielanego świadczenia inwazyjnego, a monitoring pomieszczenia zabiegowego może być środkiem prewencyjnym absencji personelu oraz narzędziem do zarządzania zasobami bloku operacyjnego.

Monitoring wizyjny jest przydatny również w obserwacji i wychwyceniu niepokojących sygnałów oraz nieprawidłowości, jakie mogą wystąpić w funkcjonowaniu podmiotu leczniczego 

– wskazuje resort.

I podkreśla, że obowiązkiem kierownika podmiotu leczniczego jest uwzględnienie konieczności poszanowania intymności i godności pacjenta i ochrony danych osobowych. 

W każdym przypadku kierownik musi zważyć wartości; z jednej strony bezpieczeństwo pacjenta, z drugiej strony poszanowanie jego intymności i prywatności 

– zauważa Konieczny. 

Resort zdrowia informuje, że dotychczas ani do resortu, ani do Rzecznika Praw Pacjenta nie wpłynęły skargi dotyczące monitoringu w podmiotach wykonujących działalność leczniczą. 

Prawnik: Pacjent i lekarz mogą nie godzić się na nagrywanie 

Sylwia Angielska, adwokat z Kancelarii GRUBE, także uważa, że monitoring jest najbardziej inwazyjną formą ochrony i przetwarzania danych osobowych, ale "wydaje się, że w placówkach medycznych, stosowany jest wyłącznie w celu zapewnienia bezpieczeństwa pacjentom”. 

Placówki medyczne mogą korzystać z monitoringu wizyjnego, tak aby należycie zabezpieczyć prawa pacjenta. Ustawodawca daje duży wachlarz możliwości stosowania monitoringu na różnych oddziałach i z różnych powodów. Monitoring może być wykorzystywany przy zabezpieczeniu pacjentów oddziałów psychiatrycznych, w którym umożliwia się nieprzerwany nadzór nad osobą z zaburzeniami psychicznymi lub też wymagającą zastosowania wobec niej środków przymusu bezpośredniego, stosuje się także w pomieszczeniach stacji dializ, na oddziałach dziecięcych, porodowych czy też anestezjologicznych i intensywnej terapii 

– mówi adwokat. 

Pacjent ma prawo wiedzieć, czy czynności wykonywane z jego udziałem są nagrywane.

Wówczas to do niego należy decyzja, czy na takie badanie wyraża zgodę. W przypadku gdy nie wyrazi zgody, kamera powinna zostać wyłączona 

– dodaje Sylwia Angielska. 

O tym, w jakich pomieszczeniach jest monitoring, gdzie są kamery, w jaki sposób są przechowywane i udostępniane nagrania powinien być poinformowany także personel medyczny.

Lekarz ma prawo nie zgodzić się na nagrywanie w czasie pracy i wówczas zasadnym byłoby zaprzestanie takiej działalności. Często jednak lekarze czują się bardziej komfortowo, gdy wykonują świadczenia w pomieszczeniach monitorowanych, ponieważ zmniejsza się ryzyko nadużyć ze strony pacjentów 

– mówi. 

Monitoring może być stosowany w szpitalach, zakładach opiekuńczo-leczniczych, zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, rehabilitacji leczniczej czy w hospicjach. 

Czego nie można nagrywać?

Szpital nie może nagrywać części intymnych ludzkiego ciała oraz intymnych czynności fizjologicznych. Zabronione również jest utrwalanie zapisu dźwięku, zawierającego informacje objęte tajemnicą spowiedzi lub tajemnicą prawnie chronioną prawem.

Wszelkie inne nagrania mogą być przetwarzane wyłącznie przez administratora danych osobowych lub osoby pisemnie do tego upoważnione, z zastrzeżeniem poufności. Obowiązkiem kierownika danej lecznicy jest zabezpieczenie nagrań, by nie dostały się w niepowołane ręce. Za złamanie przepisów o ochronie danych lub ich niewłaściwym wykorzystaniu placówka może otrzymać karę finansową, sięgającą nawet kilkunastu milionów złotych  

– mówi Sylwia Angielska.

Osoby, zarówno pacjenci jak i lekarze, w sytuacji, gdy uznają, że ich prawa zostały naruszone, mogą skierować skargę do Urzędu Ochrony Danych Osobowych.