Wyszukaj w publikacjach
Wstęp
Zapraszamy Was do trzeciej już odsłony cyklu #RaportRemedium! Ponownie rozpoczęliśmy od zebrania Waszych opinii, udostępniając wszystkim zarejestrowanym użytkownikom Remedium krótką ankietę. Jej głównym celem była odpowiedź na pytanie: jak uczą się studenci do zaliczeń i egzaminów, lekarze stażyści do LEK-u, a lekarze rezydenci do PES-u? Dlaczego zdecydowaliśmy się zbadać ten temat? Pokonywanie kolejnych szczebli edukacji medycznej znacząco różni się od siebie. Mamy na myśli przede wszystkim podejście do nauki i budowane przez lata doświadczenie, które zdobywamy, przystępując do setek (dosłownie!) zaliczeń, kolokwiów czy egzaminów. Myśleniu o pierwszym egzaminie na studiach z reguły towarzyszy wspomnienie związanego z nim ogromnego stresu, co teraz wywołuje uśmiech na twarzy u większości z nas. Przez lata studiowania uczymy się uczyć - nabywamy cenną umiejętność selekcji najważniejszego materiału, wzrasta efektywność naszej pracy, oceniamy, które źródło wiedzy będzie najbardziej przystępne (czy wciąż są to podręczniki?). Mamy nadzieję, że nasz raport pokaże Wam, jak wygląda i jak zmienia się proces nauki w trakcie studiowania medycyny oraz w dalszym życiu zawodowym lekarzy.
Tym razem w badaniu udział wzięło aż 710 osób. Z każdym kolejnym raportem jest Was coraz więcej! Jesteśmy bardzo pozytywnie zaskoczeni i wdzięczni za zaangażowanie, z jakim udzieliliście odpowiedzi. Dziękujemy! Ilość zebranych danych jest ogromna, dlatego obszerną publikację wyników ponownie zobaczycie w 3 częściach. Każda z nich będzie dotyczyła aspektów nauki z perspektywy innego momentu zawodowego: studenta, lekarza stażysty i lekarza w trakcie specjalizacji.
Przeczytajcie też:
Część II - o nauce lekarzy stażystów
Część III - o nauce lekarzy w trakcie specjalizacji
Chcielibyśmy poznać Wasze zdanie także na wszelkie inne tematy, które uważacie za interesujące. Jeśli zależy Wam na poruszeniu jakiegoś zagadnienia w naszych kolejnych raportach, dajcie znać na naszych mediach społecznościowych lub piszcie bezpośrednio na kontakt@remedium.md! Im więcej o sobie wiemy, tym lepiej możemy spełniać się w roli głosu młodych lekarzy!
Uczestnicy badania
Wykres 1. W badaniu wzięło udział łącznie 710 osób, 464 kobiety (65.4%) oraz 246 mężczyzn (34.6%).
Spośród wszystkich ankietowanych kwestionariusz wypełniło 510 (71.8%) studentów, z czego większość (99.2%) stanowili adepci kierunku lekarskiego. Drugą co do wielkości grupą respondentów byli lekarze stażyści - 164 osoby (23.1%). Najmniej odpowiedzi uzyskaliśmy od lekarzy w trakcie szkolenia specjalizacyjnego tj. 36 (5.1%).
Wykres 2. Etap zawodowy uczestników badania.
Z perspektywy studenta
Nie jest zaskoczeniem, że wśród studentów najczęstszą odpowiedź na pytanie „Do czego się obecnie uczysz?” stanowiły egzaminy (aż 71%). Drugim najczęściej wskazywanym powodem nauki były zaliczenia lub kolokwia w trakcie roku akademickiego. Dodatkowo, studenci V i VI roku (łącznie 49.6%) podkreślili fakt, że ich uwaga skierowana jest również na naukę do LEK-u/LDEK-u. Warto pamiętać, że według nowelizacji ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, do LEK-u można przystąpić po 10., a do LDEK-u po 8. semestrze studiów. Jedynie 1.2% studentów zadeklarowało, że obecnie uczy się bez żadnej naglącej przyczyny, przede wszystkim dla siebie.
Aż 75% studentów twierdzi, że lubi się uczyć - bardzo pozytywnie zaskakujący wynik! Biorąc pod uwagę liczbę godzin, jaką poświęcamy na edukację medyczną, można by zakładać, że niejednemu z nas uprzykrzy się taka forma spędzania czasu. Cieszymy się, że głód wiedzy jest w Was jednak silniejszy. Nie odnotowaliśmy znaczących różnic pomiędzy odpowiedziami kobiet i mężczyzn.
Wielu studentów, zwłaszcza pierwszych lat, zastanawia się, ile czasu tygodniowo powinni poświęcać na naukę. Wydaje się, że nie ma na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ tempo przyswajania wiedzy jest indywidualną cechą każdego człowieka. Ponadto, nie zawsze czas poświęcony na naukę przekłada się na osiągane przez nas rezultaty. W celu rzetelnego przedstawienia wyników podajemy średnią i medianę tygodniowego czasu, który studenci przeznaczają na naukę.
Wykres 3. Czas poświęcony tygodniowo na naukę.
Na powyższym wykresie widać dokładnie ważne etapy w życiu każdego studenta uczelni medycznej. Pierwszy rok zawsze stanowi skok na głęboką wodę. Ogrom nauki i konieczność odnalezienia się w zupełnie nowej sytuacji. Wraz z biegiem lat maleje ilość czasu poświęcanego na naukę. Nie tyle chodzi tu o mniejsze zaangażowanie lub lenistwo, lecz o znacznie lepszą optymalizację pracy i zdobyte doświadczenie. Wzrost intensywności nauki na szóstym roku studiów wiąże się z czasem najobszerniejszych egzaminów na kierunku lekarskim (w tym z chorób wewnętrznych, chirurgii, pediatrii) oraz przygotowywaniem się do LEK-u. Nasuwa to pytanie, czy ogólne podejście studentów do nauki ulega zmianie w trakcie studiów. Oto Wasze odpowiedzi:
Wykres 4. Czy Twój stosunek do nauki uległ zmianie w trakcie studiów?
Wasze stanowisko jest jednoznaczne - stosunek do nauki ulega zmianie, nie zawsze jednak na gorsze. W pytaniu wielokrotnego wyboru mogliście wskazać efekt tej ewolucji. Najczęstszą zmianą według respondentów było zmniejszenie motywacji do nauki - 40.2% odpowiedzi. Z drugiej strony, 37.6% odpowiedzi wskazuje, że zmiana ta wywołana jest szybszą i efektywniejszą nauką. Jedynie 7.3% osób utrzymuje swoje podejście na stałym poziomie od początku studiów.
Nowy rok, nowi my
Systematyczna nauka i robienie notatek - chyba każdy student choć raz miał takie postanowienie. Jednak jak trudno je zrealizować, wie chyba każdy z nas. Jeśli chodzi o naukę, kluczowe są rutyna i schematyzm. Mówi się, że cała sztuka polega na tym, żeby uczyć się mądrze, a nie ciężko. Jak to więc jest z tą systematycznością wśród studentów?
Wykres 5. Aż 25.1% studentów deklaruje regularną, codzienną naukę oraz bycie przygotowanym na każde zajęcia. Największa część (43.1%) twierdzi, że owszem, uczy się regularnie, ale rzadziej niż codziennie. Nieregularna nauka w trakcie semestru i obowiązkowa przed sesją i każdym zaliczeniem to schemat postępowania 29.2% studentów biorących udział w badaniu. Najmniejszą grupę (2.5%) stanowią uczący się tylko w przypadku konieczności zaliczenia kolokwium lub zdania egzaminów w trakcie sesji.
Biorąc pod uwagę częstotliwość nauki, byliśmy ciekawi, na ile tygodni przed egzaminem studenci, którzy uczą się nieregularnie, rozpoczynają swoje przygotowania. Najczęściej pojawiającą się odpowiedzią było 2-3 tygodnie przed zaliczeniem. Interesujące jest, że 9% ankietowanych zaznaczyło odpowiedź: „zawsze uczę się na ostatnią chwilę”.
Sensoryczny typ nauki
Mózg każdego człowieka przyzwyczajony jest do innego trybu funkcjonowania. Nie wszyscy analizujemy i zapamiętujemy informacje w ten sam sposób. Każdy student całkowicie odruchowo aktywuje preferowany zmysł, aby zapamiętać daną informację. Poprosiliśmy respondentów o określenie swojego sensorycznego typu uczenia się.
Wykres 6. Sensoryczne typy uczenia się: wzrokowiec, słuchowiec, kinestetyk.
Wzrokowcy, czyli osoby zapamiętujące wszelkie informacje poprzez różne obrazy, stanowią najczęstszy typ sensoryczny - 61.6%. Drudzy w kolejności - słuchowcy - stanowią jedynie 9.0%, a kinestetycy (przyswajają wiedzę poprzez ruch i różnego rodzaju wrażenia skórne) - 8.4%.
Jak i gdzie lubisz się uczyć?
W tej kwestii nie zostawiliście cienia wątpliwości: 88.4% studentów preferuje naukę we własnym zaciszu domowym, a tylko 10.2% wybiera bibliotekę jako idealną przestrzeń do nauki. Dodatkowo wskazaliście także na takie miejsca jak: pokoje cichej nauki w akademikach, parki lub kawiarnie.
Wykres 7. Gdzie lubisz się uczyć?
Powyższe wyniki przekładają się również na statystykę następnego pytania. Zdecydowanie więcej korzyści czerpiecie z nauki indywidualnej - aż 83.9% studentów wybiera właśnie ten sposób. Efektywne sposoby na naukę w grupie mogą skrócić czas poświęcony konkretnemu przedmiotowi, jednakże tylko 12% deklaruje, że najchętniej uczy się w parze, a 4.1% wybiera naukę grupową. Pamiętajcie, że grupowa praca może dodatkowo motywować członków zespołu do działania i zwiększać efektywność nauki pozostałych uczestników!
Wykres 8. Jak wolisz się uczyć?
Źródła nauki i literatura
Każdy student uczelni medycznej zdaje sobie sprawę, jak ważny jest odpowiedni wybór literatury w celu przygotowania się do egzaminu. Pytania egzaminacyjne, układane przez kierowników katedr, są często cytatami bezpośrednio zapożyczonymi z materiałów obowiązujących dla danego przedmiotu. Warto więc śledzić ich wykaz i zwracać uwagę na źródła wykorzystywane na zajęciach. Dosyć powszechna jest historia osoby na studiach, która źle wybrała literaturę, bo “lepiej się ją przyswaja” i... nie zaliczyła przedmiotu.
Wykres 9. Z jakich źródeł naukowych korzystasz najczęściej?
Wykres przedstawia najpopularniejsze źródła nauki wskazane przez respondentów. Nie jest to zaskakujące zestawienie. Książki, skrypty studenckie i materiały udostępniane przez uczelnie to zdecydowany must have każdego ucznia. Bardzo optymistycznie wygląda wynik dotyczący korzystania z wytycznych, aż 40.0% studentów twierdzi, że używa ich jako swojego źródła nauki. W tym pytaniu ankietowani mogli podać inne zasoby wiedzy, którymi posługują się na co dzień. Pojawiły się tam m.in platformy naukowe przygotowujące do LEK i LDEK, bazy pytań oraz filmy na YouTube.
Po poznaniu Waszych preferencji dotyczących korzystania z różnych skarbnic wiedzy, zapytaliśmy o wybór dotyczący języka danej literatury. Od wielu lat globalnym medycznym językiem jest angielski. Zdajemy sobie sprawę, że oferta literatury anglojęzycznej jest zdecydowanie obszerniejsza, niż źródła polskojęzyczne. Niemniej, 88.0% studentów biorących udział w badaniu wybiera polską literaturę, a 10.4% angielską. Pozostała część (1.6%) twierdzi, że jest to bez znaczenia lub wskazuje źródła niemieckojęzyczne.
Forma zaliczeń
Pamiętacie to uczucie, kiedy dowiadujecie się, że egzamin będzie w formie ustnej? Niewątpliwie jest to najbardziej stresujący typ zaliczenia, ale czy sprawiedliwie przeprowadzony nie weryfikuje najlepiej naszej wiedzy?
Wykres 10. Jaką formę zaliczeń i egzaminów preferujesz?
Tylko 14.1% studentów wybrało odpowiedź ustną jako preferowany charakter egzaminu. Odpowiedzi jednoznacznie wskazują, że test jednokrotnego wyboru (81.4%) jest przez was najbardziej lubiany. Tego typu rozwiązanie posiada wiele zalet, z których korzystają podchodzący do egzaminu. Możliwość wykluczenia błędnych odpowiedzi lub skojarzenia faktów z podanych dystraktorów ułatwia wytypowanie prawidłowego rozwiązania. Forma pisemna - pytania otwarte (3.5%), czy też test wielokrotnego wyboru (0.8%) cieszą się najmniejszą popularnością wśród studentów. Jeden z ankietowanych, zaznaczając opcję inne, napisał:
“preferuję testy jednokrotnego wyboru, całe studia uczymy się pod testy. Ustne lepiej weryfikują i wymagają lepszego przyswojenia materiału”.
Co o tym myślicie? Dajcie znać na naszych mediach społecznościowych!
Przerwa na kawę
Spędzanie wielu godzin nad książkami wymaga od czasu do czasu niewielkiego wspomagania. Ciężko jest każdego dnia wykrzesać z siebie odpowiedni poziom energii, w szczególności w trakcie sesji lub długiego przygotowywania się do egzaminu. Jakie używki stosują studenci kierunków medycznych, aby przetrwać okres wzmożonej nauki?
Wykres 11. Czy stosujesz jakieś używki w trakcie nauki?
Kawa deklasuje inne substancje, uzyskując aż 77.8% głosów. Na szczęście postrzeganie kawy jako używki staje się coraz mniej popularne. Jej szkodliwy wpływ na zdrowie to mit, aczkolwiek wciąż popularny i powielany przez wielu ludzi. Drugie miejsce na podium zajęły wasze własne odpowiedzi, w których najczęściej pojawiały się: napoje energetyzujące, yerba mate, słodycze, kofeina w tabletkach, produkty z tauryną, modafinil (lek stosowany na narkolepsję - inhibitor zwrotnego wychwytu dopaminy i noradrenaliny). Trzecie miejsce zajęły papierosy, z wynikiem 10.4%. Kilkanaście odpowiedzi wskazywało także na to, że nie stosujecie żadnych używek w trakcie nauki.
Sposoby na efektywną naukę
Dobre notatki i umiejętność wyselekcjonowania najważniejszych rzeczy z materiałów mogą przyspieszyć i ułatwić naukę. Nie każdy posiada umiejętność sporządzania wartościowych notatek, a cała sztuka polega na robieniu ich efektywnie i unikaniu zapisanych drobnym maczkiem kartek tekstu, do których i tak nigdy nie wrócimy.
Wykres 12. Czy robisz notatki podczas nauki?
Tworzenie klasycznych notatek (56.5%) i zakreślanie informacji w podręczniku (44.7%) to najczęściej wybierane przez ankietowanych odpowiedzi. Blisko 23% wyników pochodzi od osób, które twierdzą, że nie robią notatek podczas nauki. Za odpowiedzią “Inne” kryją się: fiszki, notatki w programie Notion i Anki, zapisywanie najważniejszych rzeczy w postaci haseł.
Jak już wcześniej wspominaliśmy, bycie systematycznym to spore wyzwanie. Coraz trudniej utrzymać odpowiedni poziom skupienia i motywacji. Rozpraszające powiadomienia na smartfonach, szybkie sprawdzenie czegoś na mediach społecznościowych, odpisanie na wiadomości, wszystko to negatywnie wpływa na naszą wewnętrzną dyscyplinę. Byliśmy więc ciekawi, czy korzystacie z motywatorów lub narzędzi ułatwiających podporządkowanie się nadchodzącemu naukowemu wyzwaniu.
Z uzyskanych odpowiedzi wynika, że 72.4% studentów nie korzysta z tego typu udogodnień. Pozostała część została poproszona o wskazanie i nazwanie tych rozwiązań. Oto przykłady:
- funkcja "nie przeszkadzać" lub tryb samolotowy na telefonie,
- aplikacja Forest,
- metoda pomodoro i aplikacja Focus To-Do,
- nauka w 45 min sesjach z odmierzaniem czasu stoperem.
Wejdzie baza?
Nie ma sensu ukrywać, że bazy czy giełdy pytań niejednemu zapominalskiemu studentowi uratowały egzamin. Pytania spisane przez starsze roczniki, udostępnione przez zakłady testy oraz bliżej niezidentyfikowane informacje dotyczące kolokwiów to często podstawa do zdania trudnego zaliczenia na studiach. Przypominamy, że od niedawna obowiązuje jawna baza pytań do LEK i LDEK, a planowane jest także powstanie bazy do PES-u.
Wykres 13. Czy korzystasz z baz/giełd pytań?
Czy studenci korzystają z baz pytań - zdecydowanie tak! Różni się natomiast sposób, w jaki do tego podchodzą. Najwięcej osób (45.3%) przerabia pytania i doczytuje w trakcie wybrane zagadnienia, które nie są do końca zrozumiałe. Dla 34.9% giełdy stanowią rodzaj kontroli postępu nauki. Po przerobieniu materiału sprawdzają się, rozwiązując pytania z poprzednich lat. Baza jako podstawa nauki? Można i tak: 17.8% ankietowanych wybiera właśnie taki sposób. Jedynie 2.0% studentów nie korzysta z zebranych giełd.
Wykres 14. Czy uważasz, że aby zdać egzamin testowy trzeba korzystać z baz/giełd pytań?
Interpretacja powyższego wykresu wygląda następująco: 0 - uważam, że nie potrzeba korzystać; 5 - korzystanie z nich jest konieczne, by go zdać. Wynik 4/5 mówi sam za siebie. Zdawalność egzaminów testowych na studiach medycznych zależna jest od bazy pytań. Może macie pomysł, z czego to wynika? Zachęcamy do dyskusji.
Nauka a funkcjonowanie
Zanim wejdziemy w szczegóły, postaramy się odpowiedzieć na pytanie, czy nauka w jakikolwiek sposób zmienia nasze funkcjonowanie.
Wykres 15. Czy nauka zmienia twój tryb funkcjonowania?
Blisko 80% uczestników tego badania twierdzi, że intensywna nauka zmienia ich codzienne życie.
Teraz skoncentrujmy się na bardziej szczegółowym wpływie okresów wzmożonej nauki na naszą aktywność. Poruszymy takie kwestie jak samopoczucie, poziom lęku, stresu, aktywność fizyczną, drzemki i obowiązki rodzinne.
Wykres 16. Jak okres wzmożonej nauki wpływa na Twoje samopoczucie, poziom stresu, lęku i nastrój?
Według ankietowanych, nauka zdecydowanie zwiększa poziom odczuwanego stresu (77.6%), pogarsza samopoczucie (65.5%), zwiększa poziom lęku (53.9%), powoduje obniżony nastrój (51.4%). Dla kontrastu, odpowiednio 10.2% i 6.5% stanowiły odpowiedzi mówiące, że nauka nie wpływa na samopoczucie lub je poprawia.
Jak pokazuje statystyka kolejnego pytania, fanatycy drzemek zdecydowanie są wśród nas. Nie stanowią jednak większości. Ich zwolennicy twierdzą, że krótka drzemka w ciągu dnia może poprawić samopoczucie, zwiększyć koncentrację i ułatwić jasność myślenia. Czy potraficie mądrze gospodarować drzemkami?
Wykres 17. Czy robisz drzemki w trakcie nauki?
Z drzemek w trakcie nauki korzysta 46.3% studentów.
Intensywna nauka wiąże się także z okresowym zaniedbaniem naszych codziennych obowiązków i rzeczy, które lubimy robić. Spędzanie długich godzin nad książkami jest bardzo wyczerpujące. Po takim maratonie bardzo trudno jest się zmotywować do aktywności fizycznej, mimo że jest ona wskazana jako odpoczynek dla naszej głowy i dotlenienie mózgu.
Wykres 18. Czy w związku z nauką zaniedbujesz aktywność fizyczną?
Studenci w czasie nauki zaniedbują (48.6%) lub ograniczają (31.8%) codzienną aktywność fizyczną.
Kolejnym negatywnym aspektem intensywnej nauki, o który zapytaliśmy respondentów, są zmiany w naszym jadłospisie. Brak czasu na zaplanowanie posiłków, zakupy i samo gotowanie przekłada się na zaniedbanie zdrowych nawyków żywieniowych. Poniższy wykres podsumowuje, co dzieje się z naszym odżywianiem w trakcie sesji.
Wykres 19. Czy w trakcie okresu wzmożonej nauki zaniedbujesz zdrowe nawyki żywieniowe?
Spożywanie większej ilości słodyczy zajęło pierwsze miejsce z wynikiem 45.5% i stanowi najczęstszą zmianę w diecie. Nieregularne jedzenie (34.3%) oraz konsumpcja niezdrowych i przetworzonych rzeczy (28.4%) to odpowiednio druga i trzecia najczęstsza odpowiedź. Niemniej jednak, ¼ respondentów nawet w trakcie intensywnej nauki dba o swoje nawyki dietetyczne.
Po sporcie i diecie czas na obowiązki rodzinne i towarzyskie. Studenci doskonale wiedzą, że w trakcie sesji wyjścia ograniczone są praktycznie do zera.
Wykres 20. Czy w związku z nauką zaniedbujesz swoje obowiązki rodzinne lub towarzyskie?
Ograniczenie rodzinnych i towarzyskich obowiązków stanowiło najczęstszą odpowiedź - 48.8%. Nieznacznie mniej studentów (37.1%) jednoznacznie twierdzi, że okres nauki wiąże się z zaniedbaniem tej sfery życia. Tylko 14.1% w tym okresie podtrzymuje te relacje na niezmienionym poziomie.
Podsumowanie
Jednym z ważniejszych wniosków płynących z analizy zebranych wyżej danych jest fakt, że przyszli pracownicy sektora opieki zdrowotnej już na starcie swojej edukacji zawodowej zaniedbują własne zdrowie fizyczne i psychiczne. Zmiany w nawykach żywieniowych, ograniczenie aktywności fizycznej czy zaniedbywanie relacji znajdują odbicie w gorszym samopoczuciu i zwiększonym poziomie odczuwanego stresu i lęku. Oczywiście, przeskok między nauką w szkole średniej a na uniwersytecie jest ogromny. Warto się jednak zastanowić, czy w takiej sytuacji nie należałoby uważniej przyjrzeć się programowi studiów lekarskich. Biorąc pod uwagę fakt, że edukacja medyczna trwa do końca kariery, należałoby zadbać o zdrowe podejście do procesu nauki już od najwcześniejszych jej etapów. Na pewno cieszy jednak fakt, że mimo trudów i stresu, większość studentów lubi się uczyć! Nauka jest regularna, a nie ograniczona wyłącznie do okresów zaliczeń i egzaminów, co z pewnością przekłada się na trwałość śladu pamięciowego. Studenci z czasem optymalizują swoje metody nauki i dostosowują je do natężenia materiału w trakcie kolejnych lat studiów, co znajduje odzwierciedlenie w danych dotyczących czasu przeznaczonego na naukę. Jak po zdobyciu dyplomu zmienia się proces zdobywania wiedzy? O tym, jak uczą się lekarze, przeczytacie w nadchodzących częściach raportu!
