E-learning na uczelniach medycznych w Polsce - wyniki ankiety cz. I

Wstęp

Po wynikach raportu dotyczącego kondycji finansowej lekarzy [cz. 1, cz. 2, cz. 3] przyszedł czas na studentów oraz ich opinię dotyczącą nauczania online na polskich uczelniach medycznych. Zgodnie z poprzednią formułą, przed rozpoczęciem roku akademickiego 2020/2021 udostępniliśmy na portalu Remedium krótką ankietę i przez ponad miesiąc zbieraliśmy odpowiedzi od studentów z prawie wszystkich uczelni i wydziałów medycznych w naszym kraju. Po raz kolejny zaskoczyło nas Wasze ogromne zaangażowanie z jakim udzielaliście odpowiedzi. Dziękujemy! Pamiętajcie, zależy nam na współtworzeniu medycznej społeczności, wiarygodnych odpowiedziach i rzetelnych wynikach, dlatego nasze ankiety dostępne są wyłącznie dla zarejestrowanych i zweryfikowanych użytkowników portalu.

Temat dotyczący kształcenia online był wielokrotnie poruszany na łamach Remedium. W jednym z wywiadów pt. “Czy e-learning i zdalne nauczanie ma sens?” zapytaliśmy dwójkę studentów Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego o zdanie na temat nauczania zdalnego. Przeczytajcie go koniecznie! Tym razem wracamy ze zdwojoną mocą i publikujemy wyniki raportu zebrane od prawie 700 studentów kierunków medycznych z 21 uczelni wyższych w Polsce! 

Okres pandemii SARS-CoV-2 weryfikuje wydolność praktycznie każdego systemu w kraju. Jest to nie tylko ogromny sprawdzian dla ochrony zdrowia, ale również dla systemu edukacji. Rzeczywistość pokazuje, że nie byliśmy do tej sytuacji dobrze przygotowani. Pierwsza konfrontacja z nauczaniem online na uniwersytetach miała miejsce już w marcu 2020 roku podczas lockdownu, kolejna trwa praktycznie od początku roku akademickiego 2020/21 aż do dzisiaj. Coraz więcej słyszy się o rozwiązaniu nazywanym nauczaniem hybrydowym, czyli połączeniu zajęć stacjonarnych i online. Czy to faktycznie pomoże w utrzymaniu jakości kształcenia i równocześnie zabezpieczy przed nowymi ogniskami zakażeń na uczelniach? Zobaczcie, jakie plany mają poszczególne uniwersytety. 

Tworząc ankietę, najbardziej interesowało nas, w jakim stopniu Wasze Alma Mater przygotowały się na okoliczność zdalnego prowadzenia zajęć, zaliczeń i egzaminów? Czy najważniejsze ogniwo akademickie, czyli Wy, drodzy studenci, jesteście zadowoleni ze sposobu przekazywania wiedzy? Z jakich programów i rozwiązań technologicznych korzystają najczęściej uczelnie? Odpowiedzi na te, i wiele więcej pytań, znajdziecie w naszym raporcie.

Pragniemy po raz kolejny podkreślić, że zawsze zapewniamy pełne bezpieczeństwo Waszych danych osobowych i gwarantujemy anonimowość badania. Wgląd do zebranych odpowiedzi ma wyłącznie wąskie grono redakcyjne portalu Remedium. Pamiętajcie, że zgromadzone i opublikowane przez nas wyniki w żaden sposób nie umożliwiają identyfikacji poszczególnych osób. 

Ilość uzyskanych danych jest na tyle duża, że postanowiliśmy podzielić ich publikację na dwie części. Kolejna odsłona wyników dotrze do Was e-mailem w naszym cotygodniowym, sobotnim newsletterze. W każdej chwili możecie dołączyć do grona czytelników! Instrukcja, jak to zrobić, czeka na naszym portalu. 

Myślicie, że to koniec? Wręcz przeciwnie! Seria Raporty Remedium dopiero nabiera tempa. Niebawem opublikujemy kolejną ankietę - tym razem dla studentów i lekarzy! Chcemy poznać Wasze zdanie także na wiele innych tematów. Wychodzimy z założenia, że im więcej o sobie wiemy, tym lepiej możemy spełniać się w roli głosu młodych lekarzy i dopasować treści do Waszych potrzeb. Jak zwykle, będziemy Was o tym informować na bieżąco na łamach Remedium. Bądźcie z nami!

Kto wziął udział w ankiecie?

Struktura płci

Wykres 1. W badaniu wzięły udział łącznie 643 osoby, 410 kobiet (63.7%) oraz 232 mężczyzn (36.1%), 1 osoba nie deklarowała swojej płci (0.2%). 

Spośród wszystkich ankietowanych kwestionariusz wypełniły 624 (97.0%) osoby studiujące kierunek lekarski, 14 (2.2%) przyszłych lekarzy dentystów, pojedyncze odpowiedzi uzyskaliśmy także z kierunków: dietetyka, położnictwo, elektroradiologia i biotechnologia. Uczestnicy ankiety byli wieku od 18 do 35 lat. Średni wiek wyniósł 24 lata (mediana 24 lata).

Tabela 1. Na powyższym wykresie prezentujemy rozkład procentowy uczestników ankiety z poszczególnych uczelni lub wydziałów medycznych w Polsce. Najwięcej odpowiedzi, 131 (20.4%), uzyskaliśmy od studentów Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, 87 (13.5%) z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi oraz 72 (11.2%) z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Z kolei żadna odpowiedź nie spłynęła do nas z wydziału medycznego Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach.

Sposób prowadzenia zajęć online

Wykres 2. Zapytaliśmy Was, w jaki sposób były prowadzone zajęcia na uczelniach. Do wyboru mieliście najbardziej popularne i dostępne oprogramowania lub sposoby prowadzenia zdalnego kształcenia. Każdy z ankietowanych mógł zaznaczyć dowolną liczbę odpowiedzi. Zdajemy sobie sprawę z faktu, że tak naprawdę każda klinika wewnętrznie ustalała sposób i metodę prowadzenia zajęć. Niemniej jednak, najwięcej studentów (71.4%) zadeklarowało korzystanie z programu MS Teams. Dodatkowo, zdecydowana większość (69.2%) studentów twierdzi, że ich uczelnia posiada wewnętrzną platformę e-learningową lub udostępnia w sieci materiały do pobrania. 

W tym pytaniu studenci mieli również do wyboru wpisanie własnej odpowiedzi. Spośród wszystkich wybraliśmy te, które powtarzały się najczęściej:

Discord, Webex, BigBlueButton, Skype, WhatsApp, Google Classroom, Google Forms.

Które z nich najbardziej przypadły Wam do gusty, a które najmniej? Komentujcie na naszych mediach społecznościowych! 

Czy wcześniej mieliście do czynienia z nauczaniem on-line? 

Wykres 3. Zgodnie z przewidywaniami, ponad połowa studentów nie miała do tej pory styczności z kształceniem zdalnym. Seminaria i ćwiczenia online stanowią rzadkość w całym zestawieniu. Powyższe wyniki tym bardziej pokazują, z jakim eksperymentem mają do czynienia nauczyciele akademiccy oraz ich podopieczni. Każdy z ankietowanych mógł zaznaczyć wiele odpowiedzi oraz dopisać swoje przemyślenia, poniżej publikujemy te powtarzające się najczęściej: 

• “Niektóre katedry, jak nam powiedzieli "wymusiły na dziekanacie" wykłady online, bo uczelnia wszędzie chce ciąć koszty”
• “Wykłady" online - prezentacja do przeglądania bez komentarza autora, często same grafiki lub odwrotnie - ściany tekstu”
• “Pojedyncze wykłady były udostępniane na stronie uczelni”
• “Minimalna ilość materiałów dostępna jako pdf do przeklikania”

Zaskoczenie, eksperyment - to słowa, które zdecydowanie bardziej kojarzą się z nauczaniem zdalnym niż np. wdrożenie i odpowiednie postępowanie z wcześniej przygotowanymi procedurami. Spójrzcie na kolejny wykres i to, jak studenci ocenili ilość czasu potrzebnego do przywrócenia regularnego nauczania podczas pandemii. 

Ile zajęło uczelni wprowadzenie kształcenia online?

Wykres 4. Powyższy wykres pokazuje, ile czasu zajęło uczelniom wprowadzenie e-learningu. Szokujące są informacje, że 11.3% studentów deklaruje wprowadzenie nauczania po 2 miesiącach lub dłużej, a 31.5% twierdzi, że ich uczelnie “uwinęły” się jedynie w około miesiąc. Tutaj również wybrzmiało wiele Waszych komentarzy na poruszany temat: 

• “Z niektórych przedmiotów tydzień, z innych miesiąc. Bardziej zależało to od konkretnego zakładu niż samej uczelni”
• “W zależności od katedry - od mniej niż tygodnia do nigdy”
• “Warto zaznaczyć, że to 4 studenci byli odpowiedzialni za wdrożenie e-learningu na uniwersytecie”
• “Zależy, której katedrze. Mikrobiologia pokazała klasę i wszystko niemal na bieżąco. Patomorfologia ogarnęła się dopiero pod koniec maja”

Czy podczas uczestnictwa w zajęciach występowały problemy techniczne?

Wykres 5. Jedynie nieco ponad ⅕ ankietowanych nie zgłosiła występowania żadnych problemów technicznych w związku z korzystaniem z platform e-learningowych. Na tym przykładzie widać, że nie wszystko zostało przygotowane i dopracowane jak należy. Dodatkowo, w Waszych własnych odpowiedziach często zgłaszaliście inny problem, który bezpośrednio łączy się z wiekiem osoby prowadzącej zajęcia i jej zdolnościami obsługi komputera i programów. Niestety, oczywisty problem stanowi fakt, że starsza kadra ma więcej problemów z obsługą dynamicznie zmieniających się rozwiązań technologicznych.

Jesteśmy w stanie zrozumieć, że pierwsza “fala” zakażeń SARS-CoV-2 z pewnością zaskoczyła całą społeczność akademicką. Jak wygląda sytuacja podczas drugiej “fali”? Czy uczelnie rozwinęły i usprawniły swoje sieci e-learningowe? Poprawione zostały wszystkie dotychczasowe mankamenty? Dajcie znać na naszych mediach społecznościowych!

Oto lista waszych najciekawszych komentarzy związanych z problemami technicznymi i nie tylko:

• “Tak, prowadzący nie potrafili obsługiwać programu i wyrzucali studentów z czatu (bo klikali na oślep)”
• “Tak, spowodowane niekompetencją starszych prowadzących”
• “Tak, były one głównie spowodowane brakiem umiejętności obsługiwania platformy e-learningowej przez prowadzących zajęcia”

Jakie są zalety nauczania online i platform e-learningowych?

Wykres 6. Spośród wszystkich wymienionych zalet na pierwszy plan wychodzą trzy: 

• brak konieczności dojazdu na zajęcia stacjonarne;
• ogólna dostępność;
• bezpłatny, nieograniczony dostęp do materiałów.

Wnioskujemy z tego, że studenci stawiają na optymalizację czasu poświęcanego na naukę i uczelnię. Często na studiach zajęcia są tak zaplanowane, że studenci muszą przyjechać tylko na jeden obowiązkowy wykład dziennie. Równie dobrze mógłby on zostać komfortowo odsłuchany lub przeczytany w domu. Każdy zna powiedzenie, które słyszy się często w okresie bezpośrednio przed sesją “nareszcie zajęcia nie przeszkadzają w nauce”. Ilość czasu, którą tracimy, siedząc w salach lub przemieszczając się między zajęciami, jest niestety ogromna. 

Ponadto, wskazaliście jeszcze inne ciekawe zalety e-learningu: 

• “Prowadzący przerabia ze studentami temat i kończy zajęcia. Nie ma stania pod ścianą i czekania godzinami aż ktoś się zainteresuje.”
• “Więcej wolnego czasu na samodzielną naukę.”
• "Możliwość “pauzy”, aby coś zanotować lub odtworzenie jeszcze raz, gdy się czegoś nie usłyszało/nie zrozumiało za pierwszym wytłumaczeniem.”
• “Oszczędność czasu i pieniędzy na dojazdy - wiele zajęć klinicznych również odbywa się bez udziału pacjentów, tracimy dużo czasu czekając na prowadzących”

Podsumowując tę część raportu, zaprezentujemy jeszcze dwa wykresy, które wskazują na możliwe przyszłościowe rozwiązania w kwestii nauczania zdalnego.

Czy jesteś za całkowitym powrotem do nauczania stacjonarnego?

Wykres 7. Prawie ¾ studentów nie wyraża chęci na przywrócenie zajęć stacjonarnych. Jesteście tym zaskoczeni? My, po przeczytaniu i analizie zebranych danych, nie jesteśmy ani trochę. Mamy jedynie nadzieję, że osoby odpowiedzialne za dydaktykę skorzystają z sytuacji, w której znajdują się obecnie uczelnie medyczne i wyciągną właściwe wnioski na przyszłość. Wysłuchanie opinii studentów to dobre źródło inspiracji!

Jakość prezentowanych wykładów, seminaria w małych i dusznych salach to kwestie poruszane przez studentów każdego kierunku medycznego od wielu lat. Czy wobec tego wprowadzenie e-learningu jako dominującej formy edukacji stanowi rozwiązanie dotychczasowych problemów?

Czy jesteś za wprowadzeniem kształcenia hybrydowego?

Wykres 8. Jak wcześniej wspominaliśmy, nauczanie hybrydowe to połączenie zajęć stacjonarnych i zdalnych. Powyższy wykres pokazuje, że aż 88.2% ankietowanych wyraża chęć wprowadzenia tej metody na stałe. Wykłady i seminaria dostępne bez ograniczeń na wewnętrznych platformach uczelni - brzmi jak marzenie. Oszczędność czasu, miejsca i mniejsza ilość pracy związanej z organizacją zajęć, niemal wszystkie aspekty przemawiają na korzyść owego rozwiązania. Myślicie, że doczekamy się takich innowacji na polskich uniwersytetach medycznych? 

Na tym kończymy pierwszą część badania i… otwieramy dyskusję. Jesteśmy ciekawi Waszych opinii na przedstawione powyżej tematy. Kolejna newsletterowa odsłona już niebawem znajdzie się w Waszych skrzynkach mailowych. Skupimy w niej na zadowoleniu studentów, ocenie jakości materiałów i przygotowania prowadzących do zajęć. Informację o niej znajdziecie jak zawsze na naszych mediach społecznościowych. Zapraszamy!