Jak uczą się… lekarze stażyści do LEK-u i LDEK-u? Raport cz.2

Wstęp

W tej części raportu skupiamy się na lekarzach stażystach. Tutaj znajdziecie część o nauce studentów na uczelniach medycznych - część I i lekarzy podczas rezydentury -  część III.  Odbycie stażu podyplomowego oraz pozytywny wynik Lekarskiego Egzaminu Końcowego/ Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Końcowego to warunki konieczne do uzyskania pełnego prawa wykonywania zawodu lekarza lub lekarza dentysty. Od lutego 2021 na LEK-u i LDEK-u organizowanym przez Centrum Egzaminów Medycznych obowiązuje udostępniona baza pytań. Na ten moment, 70% zadań egzaminacyjnych pochodzi właśnie z niej. Czy wobec tego nauka do LEK i LDEK to w dalszym ciągu okres pełen wysiłku i stresu? 

Sprawdźmy to!

Z perspektywy stażysty

Przypominamy, że lekarze stażyści byli drugą co do wielkości grupą respondentów; w naszym badaniu odpowiedzieli w liczbie 164 osób (23.1%). Wśród nich 68.3% stanowiły kobiety, a mężczyźni 31.7%. 

Dotychczas pierwszy możliwy termin podejścia do LEK-u/LDEK-u wypadał we wrześniu, zaraz po zakończeniu ostatniego roku studiów i zdaniu wszystkich egzaminów końcowych. Absolwenci musieli podjąć ważną decyzję - wakacje czy nauka? Okres stażu podyplomowego wiąże się zazwyczaj z jednym lub dwoma podejściami do egzaminu i próbą uzyskania jak najlepszego wyniku.

Wykres 1. Do czego się obecnie uczysz?

Nie dziwi fakt, że 92.1% lekarzy stażystów jako główny cel nauki wskazuje przygotowania do LEK lub LDEK. Szczęśliwcy, którzy uczą się jedynie dla siebie i nie mają przed sobą żadnego egzaminu, stanowią 12.2% ankietowanych. Można przypuszczać, że są to osoby, które w poprzednich podejściach uzyskały zadowalające wyniki. 

Czy szczegółowa wiedza z szerokiego spektrum specjalizacji potrzebna do LEKu i LDEKu będzie przydatna w naszej codziennej praktyce klinicznej? Czy podchodząc do egzaminu,  rzeczywiście możemy dalej uczyć się dla siebie, czy głównym celem nie staje się coraz lepszy wynik? Motywacja do nauki jest aspektem, o którym można by wiele napisać. Często zmienia się z dnia na dzień, w zależności od powtarzanego w danym momencie materiału. Zapytaliśmy naszych ankietowanych, co kieruje nimi podczas przygotowań do egzaminu.

Wykres 2. Jak postrzegasz naukę do LEK-u/LDEK-u?

Najwięcej uczestników badania (61.0%) twierdzi, że ucząc się, dąży do uzyskania zarówno jak najlepszego wyniku, jak i pogłębienia własnej wiedzy. Spośród wszystkich uczestników badania, tych, którzy uczą się jedynie dla siebie, jest zaledwie ułamek, bo jedynie 1.8%. Pozostaje to w ogromnej dysproporcji z procentem ankietowanych uczących się głównie pod kątem jak najlepszego wyniku (37.2% odpowiedzi).

Źródła wiedzy

Coraz większą popularnością wśród absolwentów i stażystów cieszą się platformy naukowe przygotowujące do LEK-u/LDEK-u. Składają się one z niezbędnej wiedzy, tysięcy zebranych pytań egzaminacyjnych i rozmaite kursów. Atrakcyjne wizualnie i merytorycznie materiały stanowią doskonałą alternatywę dla stosu książek znajdujących się na listach wskazanych przez CEM. Naszym zdaniem, niedawne wprowadzenie publicznej bazy pytań egzaminacyjnych dodatkowo zwiększy popularność takich rozwiązań. Dostęp do zbioru zagadnień, przejrzystych wyjaśnień i komentarzy to obecnie must have podczas przygotowań do egzaminu. Warto wspomnieć, że w związku z pandemią i wprowadzeniem w znacznym stopniu nauki zdalnej lub hybrydowej, wiele uczelni medycznych zdecydowało się na wykupienie dostępu do e-platform edukacyjnych dla studentów.

Wykres 3. Z jakich źródeł korzystasz (korzystałeś/-aś) podczas nauki do LEK-u/LDEK-u? 

Najbardziej popularnym serwisem, z którego korzystali uczestnicy badania, okazał się “Więcej niż Lek” - 67.7%. Jest to obecnie najbardziej znana platforma na polskim rynku. Jej największy konkurent, “LEPoLEK”, zdobył prawie połowę głosów mniej - 37.2%. Co ciekawe, mimo tak szerokiej oferty kursów przygotowujących, książki zalecane przez Centrum Egzaminów Medycznych zajmują drugie miejsce wśród źródeł, z których korzystają stażyści. Wśród odpowiedzi “Inne” respondenci wymieniali pozostałe platformy zawierające pytania i e-learningowe lekcje (“LEKki kurs”, “Egzamin LEK”) lub notatki po koleżance czy koledze, którzy dobrze zdali LEK/LDEK.

Jeśli chodzi o odpowiednie przygotowanie się do egzaminu, to nie istnieje ustalona recepta na sukces. Najważniejsza jest regularność i powtarzanie przerobionego wcześniej materiału. Tygodniowa liczba godzin spędzona nad książką lub platformą edukacyjną to kwestia absolutnie personalna i nie da się jej uogólnić w stosunku do wszystkich podchodzących do egzaminu. Jednakże w obliczu dostępnej bazy pytań, wydaje nam się, że czas ten znacząco zmalał. W celu rzetelnego przedstawienia wyników podajemy średnią i medianę tygodniowego czasu, który lekarze stażyści przeznaczają na naukę.

Wykres 4. Ile godzin tygodniowo poświęcasz na naukę?

Czas poprzedzający egzaminy to także próba charakteru. Chaotyczne umysły stają przed wyzwaniem organizacji wielotygodniowej nauki, z kolei osoby skrupulatne w swoich planach mogą nie uwzględnić szczegółów, które przypomną im się w ostatniej chwili. Zapytaliśmy lekarzy stażystów, jak perspektywa nauki w danym tygodniu wpływa na ich planowanie go.

Wykres 5. Czy planujesz naukę z wyprzedzeniem? 

Jak widać na powyższym wykresie, przygotowanie do egzaminu determinuje plany naszych ankietowanych. W prawie ⅔ przypadków lekarze stażyści planują swój tydzień pod kątem nauki. Z kolei 32.9% uczestników badania deklaruje, że uczy się chaotycznie i nie ma w zwyczaju planować.

Byliśmy także ciekawi, na ile tygodni przed egzaminem ankietowani rozpoczynają naukę do LEK-u lub LDEK-u. Najczęściej pojawiającą się odpowiedzią było 12-16 tygodni przed egzaminem. Duża część stażystów (27.4%) twierdzi, że uczy się regularnie przez cały czas, więc nie są w stanie określić początku przygotowań. Postawa godna jedynie pozazdroszczenia :). W opozycji do nich znalazło się 14.6% ankietowanych, którzy wybrali odpowiedź: „zawsze uczę się na ostatnią chwilę”.

Typ sensoryczny

Nasz profil sensoryczny mówi nam o tym, jakie bodźce najchętniej przetwarzamy i dzięki temu łatwiej zapamiętujemy. Który rodzaj dominuje wśród lekarzy stażystów?

Wykres 6. Sensoryczne typy uczenia się: wzrokowiec, słuchowiec, kinestetyk. 

Podobnie jak wśród badanej grupy studentów, wzrokowcy, czyli osoby przyswajające informacje poprzez oglądanie, stanowią najczęstszy typ sensoryczny - 66.5%. Drugą najpopularniejszą odpowiedzią był brak preferencji w tym zakresie z wynikiem 13.4%. Słuchowcy stanowią wśród Was jedynie 6.7%. Najmniej jest kinestetyków (przyswajających wiedzę poprzez ruch i bodźce odczuwane na skórze) - 5.5%.

Jak i gdzie lubisz się uczyć?

Biblioteka - przestronna, cicha, stworzona do osiągnięcia maksymalnego skupienia, czy może pełna ciekawych ludzi, odciągających naszą uwagę od książki? Ile razy zdarzyło Wam się dyskutować ze znajomymi o przewagach własnego biurka nad tym bibliotecznym lub na odwrót? Oto, jak prezentują się odpowiedzi na pytanie „Gdzie wolisz się uczyć?”.

Wykres 7. Gdzie lubisz się uczyć?

Zdecydowana większość preferuje jednak naukę w domowym zaciszu (91,5%). Biorąc pod uwagę komfort, jakim jest brak konieczności dojazdu, dostępność łóżka i lodówki (przy odrobinie szczęścia pełnej), nie zaskakuje przewaga osób wybierających dom podczas uczenia się. Wśród odpowiedzi znalazły się także osoby uczące się w miejscach innych niż dom lub biblioteka (1.8% odpowiedzi). Do takich miejsc należą m.in. kawiarnie oferujące przestrzeń do coworkingu czy mieszkania znajomych. 

Intensywna burza mózgów, a potem wspólne zamawianie jedzenia i rozmowa? A może czytanie notatek we własnym tempie, a dla odpoczynku chwila na kanapie z muzyką w tle? Mamy rożne preferencje, odmiennie cenimy sobie poszczególne warunki do nauki. Interesowało nas, czy wolicie uczyć się w samotności, w parze, czy może w większej grupie. Odpowiedzi prezentują się następująco:

Wykres 8. Jak lubisz się uczyć?

Aż 89% z Was woli uczyć się indywidualnie, w porównaniu do 9,8% osób, które preferują naukę w parze. Wydawać by się mogło, że nauka z partnerem jest doskonałą metodą na przepytywanie się, wzajemne uzupełnianie swojej wiedzy czy przypominanie drugiej osobie o istotnych szczegółach. Często jednak nie czujemy się pewnie ze stanem naszej wiedzy; boimy się, że partner przerobił już o wiele więcej materiału, że nasze własne braki przygnębią nas i obniżą motywację. Podobne wady i zalety ma uczenie się z więcej niż jednym znajomym, lecz tylko 1,2% ankietowanych lubi uczyć się w grupie większej niż dwie osoby. Nie jest to zaskakujące, biorąc pod uwagę łatwość, z jaką do takiego systemu może wkraść się chaos.

Efektywna nauka

Po zakupie używanych podręczników otwieramy książkę, a naszym oczom ukazują się jaskrawo zakreślone wiersze i kolumny. Część z nas pewnie pomyśli “trzeba będzie zakreślać innym kolorem”, a z kolei druga część zirytuje się, jak można było tak zdewastować przejrzysty tekst. To, jaka forma zaznaczania ważnych treści odpowiada nam najbardziej, jest jedną z najbardziej indywidualnych kwestii podczas nauki. Na pytanie wielokrotnego wyboru o to, czy podczas nauki robicie notatki, Wasze odpowiedzi prezentują się następująco:

Wykres 9. Czy robisz notatki podczas nauki?

Dokładnie jak w przypadku studentów, klasyczne notatki (56.1%) i zakreślanie informacji w podręczniku (32.3%) to najczęściej wybierane przez ankietowanych stażystów odpowiedzi. Porównywalna ilość respondentów wskazuje, że nie robi notatek wcale (26.8%) lub tworzy ułatwiające naukę mapy myśli (25.6%). Wśród własnych odpowiedzi pojawiły się takie metody jak fiszki, zapisywanie ważnych słów na marginesie i notatki komputerowe.

Wiedza, którą przyswajamy, staje się coraz obszerniejsza, a od siebie oczekujemy konkretnych wyników. Jak w obliczu takich wyzwań pozostać skupionym i efektywnie spędzać czas poświęcony nauce? Niestety, jest wiele bodźców, które skutecznie odciągają naszą uwagę od wyznaczonego celu. Byliśmy zatem ciekawi, czy stażyści  korzystają z motywatorów lub narzędzi ułatwiających podporządkowanie się nadchodzącemu naukowemu wyzwaniu. Okazało się, że zdecydowana większość z ankietowanych nie korzysta z tego typu udogodnień i nie potrzebuje zewnętrznego wsparcia w zwiększaniu produktywności - 76.2%. Pozostałe 23.8% najczęściej podaje następujące ‘pomoce naukowe’:

• aplikacja Forest,
• technika pomodoro i wykorzystujące ją aplikacje i wtyczki,
• program blokujący inne działające aplikacje,
• wyłączanie telefonu lub internetu na czas nauki,
• aTimeLogger.

Kawka i papierosek?

Spędzanie wielu godzin nad książkami wymaga od czasu do czasu niewielkiego wspomagania. O ile zrobienie przerwy na drzemkę lub wypicie kawy nie ma negatywnego wpływu na nasz organizm, o tyle nie należy pochwalać sięgania po leki pobudzające czy suplementy zawierające duże dawki kofeiny. Jakie sposoby na wzrost energii są najpopularniejsze wśród lekarzy stażystów?

Wykres 10. Czy stosujesz jakieś używki w trakcie nauki?

Mamy do czynienia z identycznymi wynikami, jak w przypadku studentów. Kawa, zdobywając 81.1% głosów, bierze górę nad pozostałymi używkami. Drugie miejsce zajęły odpowiedzi wpisywane przez respondentów. Najczęściej wymieniane były: Yerba Mate, napoje energetyzujące, ashwagandha, suplementy zawierające żeń-szeń. Niechlubne trzecie miejsce zajmują papierosy (9.1%). 

Zmiany w funkcjonowaniu

Pobudka rano po doskonale przespanej nocy, zdrowe śniadanie, prysznic, a w ciągu dnia efektywna nauka zakończona pójściem spać o przyzwoitej godzinie - chyba nie wszystkim z nas udaje się spełniać ten scenariusz. Borykanie się z brakiem motywacji i zmęczeniem często skutkuje odwlekaniem zabrania się do pracy i siedzeniem do późnych godzin wieczornych. Zapytaliśmy Was, czy w trakcie intensywnych okresów nauki zmienia się Wasz tryb dnia.

Wykres 11. Czy nauka zmienia twój tryb funkcjonowania?

Ponad ¾ ankietowanych twierdzi, że nauka zmienia ich dobowy tryb funkcjonowania. Na warunki niezbędne do powtarzania materiału wpływ mają takie czynniki jak m.in. plan dnia współlokatorów czy hałas dobiegający z zewnątrz budynku. Zdarza się, że to dopiero noc jest tym momentem w ciągu doby, kiedy możemy w pełni poświęcić się nauce. Wydaje się, że metodą działającą raczej krótkodystansowo jest zarywanie całych nocy lub wstawanie bardzo wcześnie rano przed egzaminem, by podjąć próbę ostatniej powtórki.

Podczas wielogodzinnej nauki niejednokrotnie dopadają nas chwile zmęczenia i znudzenia. Byliśmy ciekawi, jakie jest Wasze nastawienie do drzemek w ciągu dnia. Czy według Was “power nap” jest cudownym narzędziem odpoczynku, czy może dezorganizującym rytm dnia zbędnym przerywnikiem?

Wykres 12. Czy robisz drzemki w trakcie nauki? 

Na to pytanie odpowiedzi “tak” i “nie” występowały ze zbliżoną częstotliwością, jednak nieznacznie większą liczbę głosów (53.7%) zebrało niepraktykowanie drzemek w trakcie nauki. Wybór sposobu wypoczynku jest kwestią zupełnie indywidualną, nie da się więc tutaj wykazać żadnej reguły.  

Chyba większości z nas wraz ze zbliżającym się egzaminem ilość materiału wydaje się wręcz mnożyć. Z upływem dni przypominamy sobie o kolejnych zagadnieniach, tematy do powtórki jakby się nawarstwiały. Trudno jest nie odczuwać w takiej sytuacji stresu czy też lęku o przyszły wynik testu.

Wykres 13. Jak okres wzmożonej nauki wpływa na Twoje samopoczucie, poziom stresu, lęku i nastrój? 

W pytaniu o to, jak zmienia się samopoczucie podczas nauki do LEK-u i LDEK-u możliwe było wybranie kilku możliwości. Wśród odpowiedzi dominują zwiększone odczuwanie stresu (75%) i lęku (48,8%) oraz obniżony nastrój (57,9%) i pogorszone samopoczucie (73,8%). 

Intensywna nauka sprawia, że bardzo często rezygnujemy z naszych codziennych zwyczajów i przyjemności. Jednym z przykładów takiego postępowania jest czasowe zaniechanie aktywności fizycznej. Oprócz oczywistego braku dotlenienia organizmu, pozbawiamy się jakże wspaniale dobroczynnego wpływu ćwiczeń na samopoczucie. Nie mowa tutaj oczywiście o morderczym wysiłku; po długotrwałym siedzeniu przy biurku by poczuć się lepiej wystarczy lekka gimnastyka lub zwykły spacer.

Wykres 14. Czy w związku z nauką zaniedbujesz aktywność fizyczną? 

Jak widać na powyższym wykresie, 57.9% badanych osób zdecydowanie zaniedbuje uprawianie sportu, a dodatkowe 22% w okresie intensywnej nauki zdecydowanie ogranicza go. Jedynie 12% respondentów utrzymuje swoją aktywność fizyczną na niezmiennym poziomie.

Brak czasu zdecydowanie nie powinien być powodem do folgowania sobie w kwestii zdrowych nawyków żywieniowych. Odpowiednie odżywianie się przekłada się przecież na lepsze samopoczucie, a przez to efektywniejsze zapamiętywanie i pracę. Zapytaliśmy więc, jak zmieniają się nawyki żywieniowe w okresach intensywnej nauki.  Nasi ankietowani mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź na to pytanie.

Wykres 15. Czy w trakcie okresu wzmożonej nauki zaniedbujesz zdrowe nawyki żywieniowe?

Słodkie przekąski, kuszące źródło glukozy dla neuronów, podczas pracy umysłowej wybiera aż 46.3% badanych. Nadmierne spożycie niezdrowych i przetworzonych rzeczy (36% odpowiedzi) najprawdopodobniej wynika z naszego upodobania do wygody. Przygotowanie gotowego dania zajmuje kilka chwil i nie wymaga od nas umiejętności kulinarnych ani planowania, nie mówiąc już o zamówieniu fast foodu prosto do domu. Jak widać na wykresie, pomijanie i nieregularne posiłki (28.7%) to także częsty problem w trakcie nauki. Jedynie 25.6% ankietowanych trzyma odpowiednią dietę, również w okresie trudniejszym organizacyjnie.

Pewnie wiele z Was nie raz stanęło przed dylematem - spotkać się ze znajomymi czy siadać do książek? Częściej wybieramy jednak tę drugą opcję, mimo że wymaga to dużo wewnętrznej motywacji. Czy tak jak w przypadku studentów, lekarze stażyści również zaniedbują obowiązki rodzinne i towarzyskie podczas okresów wzmożonej nauki?

Wykres 16. Czy w związku z nauką zaniedbujesz swoje obowiązki rodzinne lub towarzyskie?

Tendencja do odmawiania sobie przyjemności płynącej ze spotkań z przyjaciółmi i rodziną widoczna jest na także tym etapie zawodowym medyków. Praktycznie połowa, bo aż 47.6% zaniedbuje, a 41.5% ogranicza obowiązki rodzinne lub towarzyskie. Jedynie 11% ankietowanych utrzymuje je na niezmienionym poziomie. 

Podsumowanie

Podsumowując, kończąc sześcioletnie studia medyczne nabywamy pewne nawyki pozwalające każdemu z nas przetrwać okresy intensywnej nauki. Ciężko zatem, by w trakcie stażu podyplomowego uległy one drastycznej zmianie. Nie dziwi więc, że wyniki pierwszej części raportu dotyczącej studentów są bardzo zbliżone do tych z części drugiej. Stażyści i studenci zmagają się z podobnymi problemami, mają problemy z motywacją, stresem, zaniedbują prawie wszystkie aspekty “zdrowego stylu życia”. A przecież jako lekarze powinni go promować i samemu wdrażać niezależnie od okoliczności. Świadczy to jedynie cenie, jaką płacą za uzyskiwanie jak najlepszych wyników z egzaminów. Pozytywnym aspektem jest to, że większość dostrzega jednak indywidualne korzyści płynące z tak intensywnej pracy. W następnej części raportu poznacie nawyki dotyczące nauki lekarzy rezydentów. Pamiętajcie, że prześlemy ją Wam w naszym sobotnim newsletterze.