Szczepienia przeciwko grypie 2024/2025 – kompendium wiedzy

Grypa jest ostrą chorobą wirusową układu oddechowego o bardzo wysokiej zakaźności. Jej objawy, zaczynając od złego samopoczucia, bólu głowy i bólów mięśniowo-stawowych przez kaszel i katar, kończąc na dreszczach i wysokiej gorączce, są typowe również dla innych chorób infekcyjnych. Jednak to powikłania pogrypowe stanowią o ciężkości jej przebiegu, a są nimi m.in. zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie ucha środkowego, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, poprzeczne zapalenie rdzenia, zapalenie mózgu i opon mózgowych oraz zaostrzenie chorób przewlekłych. Stany te wymagają intensywnego leczenia i mogą znacznie pogorszyć jakość życia w przyszłości.

Zachorowania na grypę mają miejsce w okresie od października do kwietnia i dotyczą w zdecydowanej większości podtypów grypy A i typu B. Choroba jest wysoce zakaźna – przenosi się głównie drogą kropelkową, a w pojedynczej kropli wydzieliny z dróg oddechowych może znajdować się nawet 1 mln cząstek wirusa. Najskuteczniejszą strategią zapobiegania zachorowaniom na grypę są szczepienia. Chronią one nie tylko przed infekcją, ale przede wszystkim zmniejszają szansę na wystąpienie poważnych powikłań.

Preparaty szczepionek przeciw grypie dostępne w Polsce w sezonie infekcyjnym 2024/2025

Wirus grypy charakteryzuje się dużą zmiennością antygenową, co wiąże się z koniecznością corocznego szczepienia preparatami o zaktualizowanym składzie. W obecnym sezonie infekcyjnym zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia WHO powinny one zawierać antygeny szczepów spokrewnionych ze szczepami:

• A/Victoria/4897/2022 (H1N1)pdm09,
• A/Darwin/9/2021 (H3N2),
• B/Austria/1359417/2021
• oraz B/Phuket/3073/2013.

Na polskim rynku dostępne są następujące szczepionki przeciw grypie:

U dzieci powyżej 9. roku życia i dorosłych należy podać jedną dawkę szczepienia, natomiast u dzieci młodszych niż 9 lat, które nigdy wcześniej nie były szczepione przeciw grypie, można rozważyć podanie drugiej dawki, jednak nie wcześniej niż po 4 tygodniach od poprzedniej.

Szczepionkę podaje się domięśniowo lub głęboko podskórnie w mięsień naramienny u dzieci powyżej 35. miesiąca życia oraz dorosłych i w przednio-boczną część uda u dzieci od 6. do 35. miesiąca życia.

Kto powinien zaszczepić się przeciw grypie?

Zaszczepić powinien się każdy, kto chce zmniejszyć ryzyko zachorowania. 

Szczepienie zalecane jest szczególnie osobom z grup ryzyka, które są narażone na cięższy przebieg infekcji i powikłania pogrypowe:

• pensjonariuszom hospicjów, domów pomocy społecznej i domów spokojnej starości;
• chorującym przewlekle na choroby układu sercowo-naczyniowego, szczególnie chorobę wieńcową i niewydolność serca;
• chorym na astmę, POChP i inne przewlekłe choroby układu oddechowego;
• chorym na cukrzycę, zespół metaboliczny;
• chorym z upośledzoną czynnością pracy nerek;
• chorym z dużym ryzykiem zachłyśnięcia i trudnościami z usuwaniem wydzieliny z dróg oddechowych, tj. z zaburzeniami świadomości i otępieniem, z chorobami nerwowo-mięśniowymi;
• kobietom będącym w ciąży i planującym ciążę;
• personelowi medycznemu pracującemu w szpitalach i innych placówkach opieki zdrowotnej oraz studentom kierunków medycznych;
• osobom narażonym na kontakt z dużą ilością ludzi tj. pracownikom sklepów, szkół, urzędów;
• osobom z najbliższego otoczenia chorych z upośledzoną czynnością układu odpornościowego.

Kto nie zapłaci za szczepionkę przeciw grypie?

Szczepionki przeciw grypie są dostępne bezpłatne dla szerokiej grupy pacjentów:

• dzieci i młodzieży do 18. roku życia;
• seniorów, którzy ukończyli 65. rok życia;
• kobiet w ciąży i połogu.

Dorośli w przedziale wiekowym 18-64 lata mogą skorzystać z 50% refundacji. Koszt szczepionki w zależności od preparatu wynosi wtedy około 26 zł.

Kiedy i jak się zaszczepić?

Optymalnym czasem na przyjęcie szczepienia przeciwko grypie jest wczesna jesień, czyli czas przed okresem zwiększonej zachorowalności na grypę, ale jest to możliwe przez cały czas trwania sezonu infekcyjnego.

Aby się zaszczepić, konieczna jest recepta na konkretny preparat – może ją wystawić każdy lekarz. Szczepienie dla dzieci i dorosłych odbywa się w placówkach leczniczych, np. w poradniach POZ. Dorośli mogą dodatkowo zaszczepić się w wybranych aptekach.

Dzieci muszą przejść kwalifikację do szczepienia, którą wykonuje lekarz, a w przypadku dorosłych może to być lekarz, lekarz dentysta, felczer, pielęgniarka, położna, ratownik medyczny, fizjoterapeuta, diagnosta laboratoryjny lub farmaceuta. Fakt szczepienia odnotowany zostaje w elektronicznej Karcie Szczepień pacjenta.

Bezpieczeństwo stosowania

Szczepionki przeciw grypie należą do jednych z najbardziej bezpiecznych. Ze względu na to, że zawierają one inaktywowane fragmenty wirusa nie są zdolne do wywołania choroby.

Objawy, które mogą wystąpić po podaniu szczepionki należą do niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) i są to najczęściej zaczerwienienie, obrzęk i bolesność w miejscu podania oraz objawy grypopodobne tj. ból głowy, ból mięśni, złe samopoczucie, które ustępują samoistnie po kilku dniach. Nie należy utożsamiać ich z zachorowaniem na grypę.

Reakcja anafilaktyczna występuje bardzo rzadko, z częstością podobną do tej obserwowanej po podaniu innych szczepionek.

Przeciwwskazania do podania szczepionki przeciw grypie obejmują:

• wystąpienie w przeszłości ciężkiej reakcji anafilaktycznej na białko jaja kurzego lub jakikolwiek inny składnik szczepionki,
• gorączkę w przebiegu ostrej choroby,
• zaostrzenie przebiegu choroby przewlekłej,
• wystąpienia zespołu Guillain-Barré stwierdzonego w ciągu 6 tygodni od poprzedniego szczepienia przeciw grypie.