Wyszukaj w publikacjach
γ-glutamylotranspeptydaza (GGTP) jest enzymem związanym z diagnostyką chorób wątroby i dróg żółciowych. Jednak wzrost jej aktywności można zaobserwować również w innych schorzeniach. Jak więc interpretować podwyższone GGTP?
Funkcja GGTP
GGTP to enzym błonowy, zlokalizowany głównie w komórkach nabłonka dróg żółciowych, kanalikach nerkowych, trzustce, jelicie cienkim oraz w komórkach wątroby. Jego aktywność odzwierciedla w dużej mierze czynność błon komórkowych i procesy detoksykacyjne w obrębie hepatocytów, stąd jej wzrost może być wczesnym markerem uszkodzenia wątroby na poziomie mikrosomalnym.
GGTP bierze udział w metabolizmie glutationu i transporcie aminokwasów, co sprawia, że jego aktywność wzrasta nie tylko w przebiegu cholestazy, ale również w odpowiedzi na stres oksydacyjny i ekspozycję na toksyny.
GGTP a AST, ALT i ALP
GGTP nie jest parametrem oznaczanym w izolacji. Wraz z transaminazą asapraginianową (AspAT) i alaninową (AlAT) oraz fosfatazą alkaliczną (ALP) wchodzi tradycyjnie w skład panelu badań mającego na celu diagnostykę w kierunku chorób wątroby i dróg żółciowych. Enzymy te można podzielić na markery cholestazy (ALP i GGTP) oraz markery uszkodzenia wątroby (AlAT i AspAT), choć te ostatnie występują także w innych tkankach.
Warto pamiętać, że z praktycznego punktu widzenia, funkcję wątroby ocenia się za pomocą INR, a metabolizm wątrobowy poprzez oznaczenie stężenia bilirubiny. Konstelacja wyników może być przeróżna i obejmować także izolowany wzrost aktywności GGTP.
Czy podwyższone GGTP zawsze oznacza chorobę?
Alkohol jest pierwszym czynnikiem, który przychodzi na myśl przy podwyższonej aktywności GGTP. Oprócz tego należy mieć na uwadze toksyny – alkohol, leki (szczególnie przeciwpadaczkowe i antydepresyjne) czy kwasy tłuszczowe. Najczęściej jednak wzrost aktywności GGTP będzie skutkiem isulinooporności, a rzadziej objawem pierwotnego stwardniejącego zapalenia dróg żółciowych (PSC). Trzeba również pamiętać, że GGTP najwolniej powraca do normy podczas leczenia chorób wątroby i dróg żółciowych, co również może sprawiać wrażenie izolowanego podwyższenia. Są również czynniki, które obniżają aktywność GGTP, co może zaburzać interpretację wyników. Należą do nich m.in. statyny, fibraty i leki antykoncepcyjne.
Najbardziej podstawowym badaniem, które może pomóc w ustaleniu przyczyny podwyższonego GGTP, jest USG. W zależności od wyniku badania można pacjenta kierować na dalszą diagnostykę (np. do poradni gastroenterologicznej z planem wykonania TK jamy brzusznej).
Jednak poszerzanie diagnostyki nie zawsze jest konieczne – GGTP jest enzymem niespecyficznym, a co więcej wiele chorób będzie skutkować podwyższoną aktywnością również innych enzymów, oznaczanych wraz z GGTP. Z tej perspektywy wzrost aktywności γ-glutamylotranspeptydazy traci na znaczeniu, jeśli jest oceniany w oderwaniu od interpretacji pozostałych parametrów.
Izolowany wzrost aktywności GGTP – co dalej?
W wywiadzie należy zwrócić uwagę na czynniki potencjalnie wpływające na czynność wątroby i dróg żółciowych. Warto zapytać pacjenta o spożywanie alkoholu (dopytać osobno o piwo), dietę, przyjmowane leki (pamiętajmy o suplementach!) i w miarę możliwości zmodyfikować farmakoterapię czy styl życia, a badania powtórzyć.
Poza tym pytajmy o dolegliwości bólowe, cechy infekcji (np. gorączkę), zmiany barwy stolca i inne objawy, które mogłyby sugerować patologię w obrębie jamy brzusznej.
Więcej informacji na temat postępowania w konkretnych jednostkach chorobowych znajdziecie w naszych poradnikach.
Podsumowanie
Z uwagi na swoją niespecyficzność, GGTP nie powinien być rozpatrywany jako samodzielny wskaźnik diagnostyczny, a jego ocena powinna być zawsze interpretowana w kontekście klinicznym oraz w odniesieniu do innych parametrów laboratoryjnych. Niemniej jednak, jego narastanie może stanowić sygnał ostrzegawczy skłaniający do poszerzenia diagnostyki lub rewaluacji stylu życia i farmakoterapii pacjenta. W przypadkach, w których inne parametry (transaminazy, ALP, bilirubina) są prawidłowe, a pacjent nie zgłasza dolegliwości i nie wykazuje czynników ryzyka chorób wątroby i dróg żółciowych, rozszerzenie diagnostyki może nie być konieczne.
Źródła
- Zych, W. (2017). Jak i kiedy rozwijać diagnostykę uszkodzeń wątroby? Medical Tribune.
- Mościński, M., Bartoszek, B., & Szyguła-Jurkiewicz, B. (2012). Gamma-glutamylotranspeptydaza — potencjalny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych? Folia Cardiologica Excerpta.
- Hartleb, M., Simon, K., Lipiński, M., Drobnik, J., Woroń, J., & Rydzewska, G. (2017). Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ. Lekarz POZ, 3(4), 225-248.
- Whitfield J. B. (2001). Gamma glutamyl transferase. Critical reviews in clinical laboratory sciences, 38(4), 263–355. https://doi.org/10.1080/20014091084227
