O jakich zaleceniach żywieniowych powinien pamiętać pacjent z PChN?

Przewlekła choroba nerek (PChN) to poważne schorzenie charakteryzujące się postępującą utratą funkcji nerek, co prowadzi do poważnych zaburzeń metabolicznych i ogólnoustrojowych. Dieta odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu PChN, pozwalając na spowolnienie progresji choroby, kontrolę objawów oraz poprawę jakości życia pacjentów [1]. Artykuł ten przedstawia najważniejsze aspekty żywieniowe, które powinny być uwzględniane w opiece nad pacjentami z PChN.

Główne cele diety w PChN

1. Ochrona funkcji nerek – ograniczenie spożycia składników mogących obciążać nerki, takich jak białko, sód, potas i fosfor.
2. Kontrola objawów metabolicznych – zarządzanie zaburzeniami takimi jak hiperfosfatemia, hiperkaliemia czy kwasica metaboliczna.
3. Zapewnienie odpowiedniego stanu odżywienia – unikanie niedożywienia, które jest częstym problemem w zaawansowanych stadiach PChN [2].

Kluczowe zalecenia żywieniowe

1. Kontrola spożycia białka

• Rola białka w diecie: Nadmiar białka prowadzi do zwiększonego obciążenia nerek produktami przemiany materii, takimi jak mocznik [3].
• Zalecenia:
  • w stadiach 3–5 PChN (przed dializą): 0,6–0,8 g białka na kg masy ciała na dobę,
  • w przypadku niedożywienia można rozważyć podwyższenie spożycia białka z zachowaniem ostrożności,
  • na etapie dializy: wyższe zapotrzebowanie na białko (1,0–1,2 g/kg/dobę).

2. Ograniczenie spożycia sodu

• Dlaczego to ważne: Nadmiar sodu powoduje zatrzymanie płynów, nadciśnienie tętnicze i pogłębienie obrzęków [4].
• Zalecenia:
  • Ograniczenie spożycia sodu do 2000 mg dziennie (ok. 5 g soli kuchennej).
  • Unikanie solonych przekąsek, gotowych dań i wysoko przetworzonej żywności.

3. Zarządzanie poziomem potasu

• Ryzyko hiperkaliemii: W PChN nerki nie usuwają skutecznie potasu, co może prowadzić do zaburzeń rytmu serca [5].
• Zalecenia:
  • monitorowanie poziomu potasu w surowicy,
  • unikanie pokarmów bogatych w potas, takich jak banany, pomidory, ziemniaki i awokado.
  • obróbka termiczna (np. gotowanie w dużej ilości wody) w celu zmniejszenia zawartości potasu.

4. Kontrola spożycia fosforu

• Ryzyko hiperfosfatemii, ponieważ nadmiar fosforu może prowadzić do zwapnień naczyniowych i osłabienia kości [6].
• Zalecenia:
  • ograniczenie pokarmów bogatych w fosfor, takich jak produkty mleczne, orzechy, nasiona, podroby,
  • ewentualne stosowanie chelatorów fosforu.

5. Podaż kalorii

• Zapewnienie odpowiedniej energii, ponieważ niedostateczna podaż kalorii może prowadzić do niedożywienia [7].
• Zalecenia:
  • 30–35 kcal/kg masy ciała na dobę, w zależności od wieku, aktywności fizycznej i stanu odżywienia.

6. Płyny

• Zależność od stanu nawodnienia: W zaawansowanej PChN płyny mogą być ograniczane w celu uniknięcia przewodnienia [8].
• Zalecenia:
  • Indywidualizacja spożycia płynów w zależności od diurezy i stanu klinicznego pacjenta.

Przykładowe jadłospisy

Dzień z niskim spożyciem potasu i fosforu:

• Śniadanie: Kanapka z chlebem białym, masłem i dżemem truskawkowym, herbata ziołowa.
• Obiad: Filet z indyka gotowany na parze, ryż biały, gotowana marchewka.
• Kolacja: Omlet z białek, tost z dżemem.

Podsumowanie

Dieta w PChN wymaga precyzyjnego dopasowania do stanu zdrowia pacjenta oraz stadium choroby. Kluczowe znaczenie ma współpraca z zespołem medycznym, w tym z dietetykiem, w celu indywidualizacji zaleceń. Odpowiednia dieta może znacząco poprawić jakość życia pacjentów i opóźnić progresję choroby.

Referencje

1. Gassull, M. A., et al. (2020). Nutritional interventions in chronic kidney disease: Focus on dietary protein and energy. Kidney Research and Clinical Practice, 39(2), 153-160.
2. Chodobski, P., et al. (2018). Nutritional therapy in chronic kidney disease: A systematic review of evidence-based guidelines. Journal of Renal Nutrition, 28(4), 263-272.
3. Kopple, J. D., et al. (2013). A clinical guide to nutrition in chronic kidney disease: KDOQI clinical practice guidelines. National Kidney Foundation.
4. Bargman, J. M., et al. (2020). Dietary sodium and fluid management in chronic kidney disease: New insights. Journal of Renal Nutrition, 30(1), 19-24.
5. Akchurin, M. & Kaskel, F. (2015). Management of hyperkalemia in chronic kidney disease. Kidney International, 87(6), 1149-1159.
6. Zhao, Y., et al. (2020). Phosphorus management in chronic kidney disease: Advances and guidelines. Nephrology, 25(9), 601-609.
7. Kovesdy, C. P., et al. (2016). Energy balance and nutrition in patients with chronic kidney disease: Impact on survival and outcomes. Kidney International, 90(2), 404-413.
8. Barton, S. E., et al. (2018). Fluid and electrolyte management in chronic kidney disease: Clinical considerations. Nephrology Nursing Journal, 45(3), 233-243.