Jakie objawy mogą wskazywać na szpiczaka mnogiego?

Szpiczak mnogi (ang. multiple myeloma) to nowotwór złośliwy wywodzący się z klonalnych plazmocytów, które proliferują w szpiku kostnym i produkują monoklonalne immunoglobuliny lub ich fragmenty (tzw. białko M). Choroba ta charakteryzuje się bardzo zróżnicowanym przebiegiem – od form bezobjawowych do agresywnych postaci wielonarządowych. Dla lekarza podstawowej opieki zdrowotnej kluczowa jest umiejętność rozpoznania pierwszych objawów, które – choć często niespecyficzne – mogą stanowić istotne "czerwone flagi" wskazujące na potrzebę pilnej diagnostyki i skierowania do hematologa.

Objawy sugerujące szpiczaka mnogiego

Według zaktualizowanych kryteriów International Myeloma Working Group (IMWG) z 2014 roku, rozpoznanie szpiczaka mnogiego wymaga nie tylko obecności klonalnych plazmocytów, ale również wykazania ich wpływu na funkcjonowanie organizmu. Kluczowe objawy kliniczne i laboratoryjne określa się zbiorczo akronimem CRAB, który obejmuje cztery główne kategorie zmian narządowych:

C – Calcium: hiperkalcemia

Hiperkalcemia (stężenie wapnia w surowicy >11 mg/dl) jest efektem aktywnej resorpcji kości spowodowanej proliferacją komórek szpiczakowych. Objawia się osłabieniem, zaparciami, nudnościami, zaburzeniami świadomości, a w skrajnych przypadkach – śpiączką.

R – Renal: niewydolność nerek

Uszkodzenie nerek (kreatynina >2 mg/dl lub klirens kreatyniny <40 ml/min) wynika z odkładania się łańcuchów lekkich immunoglobulin (białko Bence’a-Jonesa) w cewkach nerkowych oraz hiperkalcemii. Często bywa pierwszym objawem prowadzącym do postawienia rozpoznania.

A – Anemia

Niedokrwistość (Hb <10 g/dl lub >2 g/dl poniżej normy) jest wynikiem wypierania prawidłowej hematopoezy przez komórki szpiczakowe w szpiku kostnym. Objawia się przewlekłym zmęczeniem, osłabieniem, dusznością wysiłkową i bladością skóry.

B – Bone: zmiany kostne

Bóle kostne, szczególnie w obrębie kręgosłupa i żeber, są bardzo charakterystyczne. Szpiczak prowadzi do osteolizy i patologicznych złamań, widocznych w RTG jako zmiany typu „dziurki od klucza” (punched-out lesions). Może dochodzić do złamań kompresyjnych kręgów z wtórnymi objawami neurologicznymi.

Objawy niecharakterystyczne

1. Wydłużone OB i podwyższone białko całkowite – często towarzyszące zmiany, które powinny skłonić lekarza POZ do dalszej diagnostyki w kierunku gammapatii monoklonalnej.
2. Nawracające infekcje – w wyniku upośledzenia odporności humoralnej (produkcji prawidłowych przeciwciał).
3. Osłabienie, utrata masy ciała, nocne poty – objawy ogólne, niecharakterystyczne, ale często obecne.

Kody ICD-10

Referencje

1. Rajkumar, S. V., Dimopoulos, M. A., Palumbo, A., Blade, J., Merlini, G., Mateos, M. V., Kumar, S., Hillengass, J., Kastritis, E., Richardson, P., Landgren, O., Paiva, B., Dispenzieri, A., Weiss, B., LeLeu, X., Zweegman, S., Lonial, S., Rosinol, L., Zamagni, E., Jagannath, S., … Miguel, J. F. (2014). International Myeloma Working Group updated criteria for the diagnosis of multiple myeloma. The Lancet. Oncology, 15(12), e538–e548. https://doi.org/10.1016/S1470-2045(14)70442-5