Rekrutacja na rezydentury – miejsc mniej niż stażystów w całej Polsce

Tegoroczna jesienna rekrutacja na szkolenia specjalizacyjne, po raz pierwszy – ogólnopolska, stanowi jeden wielki znak zapytania. Czego mogą spodziewać się lekarze stażyści (i nie tylko)? Znikają odwołania, które dla wielu były dotąd jedyną szansą na dostanie się na wymarzoną specjalizację. O specjalną pulę miejsc będą mogli się ubiegać doktoranci w ramach poszerzania programu kształcenia w Szkole Doktorskiej. Zmieniają się także techniczne zasady rekrutacji [1]. Patrząc na istniejące dotąd absurdy w systemie kształcenia lekarzy, zmiany te nie napawają zbyt wielkim optymizmem. Pojawia się również pytanie – czy miejsc szkoleniowych wystarczy dla wszystkich chętnych? 

Liczba miejsc rezydenckich vs. liczba lekarzy stażystów

Zgodnie z danymi opublikowanymi przez Ministerstwo Zdrowia, w postępowaniu jesiennym przyznano 4218 miejsc rezydenckich – o 23 więcej niż w poprzednim roku w analogicznej turze rekrutacji [2]. Tylko, że wzrost ten nie jest proporcjonalny do wzrostu liczby lekarzy stażystów (związanej z systematycznie zwiększanymi limitami przyjęć na studia na kierunku lekarskim). Liczba lekarzy kończących staż w październiku 2022 to 4679 – aż 681 osób więcej niż w roku 2021! [3]. Luka między potencjalną liczbą chętnych a pulą dostępnych miejsc jest zatem całkiem spora…

Na jakie specjalizacje zmniejszono liczbę miejsc?

Wszystkich miejsc rezydenckich ogółem w jesiennej rekrutacji w 2022 roku jest więcej niż w 2021. Nie oznacza to oczywiście zwiększenia miejsc w każdej dziedzinie. Jak wyglądają liczby w przypadku poszczególnych specjalizacji?

Największe spadki liczby miejsc rezydenckich dotyczą trzech dziedzin: chorób zakaźnych  – 50 miejsc w porównaniu do 130 w poprzedniej rekrutacji (co nie wydaje się szczególnie zaskakujące wobec panującej atmosfery zapominania o pandemii COVID-19), medycyny ratunkowej (74 przyznane rezydentury, zmniejszenie liczby miejsc aż o 189) i chorób wewnętrznych (352 miejsca rezydenckie na całą Polskę, 125 mniej niż jesienią 2021). O 24 zmniejszyła się też liczba miejsc na rezydentury z geriatrii (w tym postępowaniu przyznano ich 34) [2]. Czy spadek liczby miejsc szkoleniowych w ramach rezydentury z interny powinien niepokoić? Jest to specjalizacja deficytowa i na pewno w tej dziedzinie w szpitalach w Polsce potrzeby są ogromne, z drugiej strony, to właśnie często choroby wewnętrzne pozostawały “nieobsadzone” w minionych rekrutacjach (a tym samym część przeznaczonych na nie miejsc ulegała transformacji w miejsca rezydenckie z innych dziedzin).

Na jakich oddziałach miejsc będzie więcej? Jeden z największych przyrostów rezydentur dotyczy alergologii – z tej specjalizacji w 2022 przyznano 27 miejsc szkoleniowych w trybie rezydentury, aż o 18 więcej niż w 2021 (wzrost o 200!). Wzrosła liczba miejsc rezydenckich z ortopedii (do 149 na całą Polskę), otorynolaryngologii (31 miejsc, w porównaniu do 17 w 2021 roku) i reumatologii (również 31 miejsc). Specjalizację z medycyny rodzinnej będzie mogło zacząć 401 lekarzy (w 2021 w tej dziedzinie przyznano początkowo 313 miejsc szkoleniowych w trybie rezydentury). O 10 zwiększono też liczbę miejsc rezydenckich z kardiologii dziecięcej (po tej rekrutacji szkolenie w tej dziedzinie zacząć będzie mogło 18 chętnych lekarzy). 

A jak sytuacja wygląda w przypadku “najbardziej rozchwytywanych” dziedzin? Tu też pojawiają się wzrosty, pytanie, czy istotne w kontekście braku odwołań. Liczba przyznanych miejsc rezydenckich z okulistyki wynosi 37, w radiologii i diagnostyce obrazowej dostępne są 73 miejsca szkoleniowe. Z kolei z endokrynologii przyznano 22 rezydentury na całą Polskę.

Dyskusyjnym pozostaje na ile w ogóle można te dane porównywać – w końcu, po odwołaniach w 2021 roku, faktyczna liczba przyznanych rezydentur w poszczególnych dziedzinach była inna od tych deklarowanych na początku postępowania rekrutacyjnego. W 2022 roku odwołań już nie będzie. Jeśli miejsce szkoleniowe nie zostanie wykorzystane – po prostu przepadnie. Liczba rezydentur z konkretnych specjalizacji jest zatem ostateczna. 

Źródło: Dane Ministerstwa Zdrowia dotyczące liczby miejsc rezydenckich w postępowaniu kwalifikacyjnym jesień 2022 [2].

Rekrutacyjna loteria – kto zyska, a kto straci?

Niepewność związana z pierwszą w historii ogólnopolską rekrutacją na szkolenia specjalizacyjne uwypukliła tylko od lat istniejącą patologię – liczba miejsc rezydenckich nie jest adekwatna do liczby chętnych lekarzy. Problemem nie jest tylko ogólna pula rezydentur, ale także rozkład miejsc w poszczególnych dziedzinach. W tym przypadku popyt ma się nijak do podaży – wiele rezydentur ze specjalizacji deficytowych, jak choćby choroby wewnętrzne czy chirurgia ogólna, pozostaje nieobsadzonych. Z kolei w przypadku ekstremalnie popularnych dziedzin, takich jak dermatologia czy endokrynologia, z powodu znacznej liczby chętnych na niewielką liczbę miejsc, o dostaniu się bądź nie decydują minimalne różnice w punktacji. Przykładowo, wiosną 2022 na dermatologię w województwie pomorskim startowało 25 osób na… 1 miejsce szkoleniowe [6]! Do tej pory, wypełnienie tej luki odbywało się dzięki odwołaniom. Teraz, gdy odwołania znikną, problem może stać się jeszcze bardziej widoczny. 

Oczywiście, nie wszyscy lekarze po ukończeniu stażu podyplomowego będą chętni na rozpoczęcie rezydentury. Część wybierze pracę w POZ czy NPL (albo nawet na SOR czy Izbie Przyjęć), niektórzy zdecydują się na rozpoczęcie szkolenia w trybie pozarezydenckim. Czy wobec mnogości zamienników rezydentury można problem deficytu miejsc szkoleniowych zbagatelizować? Szkolenie w trybie pozarezydenckim, praca bez specjalizacji… Czy takie rozwiązanie jest korzystne dla młodego medyka? I tak, i nie. Specjalizacja w trybie pozarezydenckim oznacza samodzielne ustalanie warunków umowy z danym szpitalem – w zależności od zapotrzebowania (np. braków kadrowych na danym oddziale) można wynegocjować wyższe stawki, ale może zdarzyć się też i tak, że to lekarzowi, a nie placówce, będzie bardziej zależało na miejscu szkoleniowym – a wówczas wynagrodzenie może okazać się niższe niż na rezydenturze [4. Dla przypomnienia – lekarz rezydent otrzymuje obecnie 7076 zł w trakcie dwóch pierwszych lat szkolenia w ramach specjalizacji deficytowej i 6739 zł w przypadku specjalizacji niedeficytowej [5]. 

Praca w POZ to dla wielu młodych medyków sposób na stawianie pierwszych kroków w zawodzie w trakcie oczekiwania na rozpoczęcie szkolenia specjalizacyjnego, a często i realna opcja zamiast rezydentury. Warto jednak zwrócić uwagę, że nie jest to rozwiązanie dla każdego. Bycie lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej ma swoją specyfikę, która może nie odpowiadać medykom zainteresowanym typową pracą “szpitalną”. Co więcej, będąc lekarzem bez specjalizacji (albo raczej: nie będąc specjalistą lub w trakcie specjalizacji z medycyny rodzinnej) nie można mieć (przynajmniej oficjalnie) swoich stałych pacjentów [7]. Nie zawsze też istnieje możliwość zasięgnięcia porady bardziej doświadczonego lekarza – a wówczas młodzi medycy w obliczu dylematów diagnostyczno-terapeutycznych zostają pozostawieni sami sobie. 

Co nas czeka w listopadzie?

Czy zaplanowane przez Ministerstwo Zdrowia innowacje w procesie rekrutacyjnym pozwolą jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki zniwelować dotychczasowe problemy z dostaniem się na rezydenturę? A może wprost przeciwnie – nadchodzące zmiany będą gwoździem do trumny chwiejącego się w posadach systemu kształcenia lekarzy w Polsce? Czy rekrutacja na nowych zasadach sprawi, że będzie łatwiej otrzymać miejsce szkoleniowe? O tym przekonamy się dopiero, gdy pojawią się pierwsze listy przyjętych na rezydentury. Na razie ogólnopolska rekrutacja na specjalizacje to jedna wielka niewiadoma.