Czym kierować się przy wyborze glukometru?

Autor: dr n. med. inż. Bartłomiej Matejko, Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych UJCM  

Krótka teoria

Celem leczenia w cukrzycy jest uzyskanie i utrzymaniestężenia glukozy we krwi w zakresie jak najbardziej zbliżonym do prawidłowego, aby zapobiec rozwojowiostrych i przewlekłych powikłań choroby. Zgodnie z zaleceniami Polskiego TowarzystwaDiabetologicznego:  Bieżące monitorowaniei retrospektywna ocena glikemii są integralną częścią  poprawnego leczenia cukrzycy. Właściweprowadzenie samokontroli glikemii wymaga systematycznej edukacji pacjenta w tymzakresie, ze szczególnym uwzględnieniem kontroli umiejętności posługiwania sięglukometrem oraz interpretacji wyników samokontroli, czyli wykorzystywania ichdo codziennej modyfikacji diety, wysiłku fizycznego i dawki stosowanych leków.Drugim niezbędnym elementem monitorowania leczenia cukrzycy jest regularneoznaczanie odsetka hemoglobiny glikowanej (HbA1c).

Glukometr to niewielkie urządzenie medyczne, które w ciągu kilkusekund dokonuje pomiaru poziomu glukozy we krwi włośniczkowej (materiałembadanym jest krew włośniczkowa, pomiar dokonywany jest w osoczu). Samo badaniejest bardzo proste wystarczy nakłucie opuszki palca specjalnym, automatycznymnakłuwaczem i użycie niewielkiej ilość krwi (zwykle o wielkości 0,6 µl), pomiar oparty na rekcji chemicznej odbywa się na  pasku testowym. Pamiętać jednak należy,że konkretny typ pasków testowych będzie kompatybilny tylko z danymurządzeniem. Ważne jest więc aby mieć pewność powszechnej dostępności danychpasków na rynku. 

Uwaga: Wskazań glukometru nienależy stosować do celów diagnostycznych (pomiar diagnostyczny to pomiar wykonany z krwi żylnejza pomocą aparatury laboratoryjnej np. glukoza na czczo, test OGTT). Glukometr możeprezentować wyniki w dwóch jednostkach: mg/dl lub mmol/l (przeliczenie:  1 mmol/l = 18 mg/dL). W Polsce zdecydowanawiększość glukometrów przedstawia wyniki w mg/dL

Jak wybrać idealny glukometr? – kryteria wyboru

a) Dokładnośći precyzja

Przy wyborze urządzenia służącego do pomiaru glukozynależy kierować się jego właściwościami. Na pierwszym miejscu musimy miećpewność, że glukometr jest dokładny i precyzyjny, czyli taki, którego wynikinie odbiegają znacząco od badania glukozy w laboratorium i którego wskazania sąpowtarzalne. Najdokładniejsze glukometry (i odpowiadające im paski testowe) spełniają normę: ISO 15197:2015 np. CONTOUR^®PLUS [1, 3, 6] (Nowanorma EN ISO wymaga, aby 95% wyników pomiaru stężenia glukozy we krwiwykonanych przy użyciu glukometru zawierało się w przedziale obarczonym błędemnie większym niż ±15 mg/dl (0,83 mmol/l) w stosunku do pomiaru referencyjnegoprzy stężeniu glukozy < 100 mg/dl (<5,55 mmol/l) lub ±15% przy stężeniuglukozy ≥ 100 mg/dl (≥5,55 mmol/l)). Warto pamiętać, że niektóre glukometry narynku spełniają zdecydowanie wyższe wymagania niż te stawiane w normie (np. glukometr CONTOUR®PLUS ONE ma udokumentowany w publikacjach błąd pomiaru na poziomie +/–8,5% dla glikemii ≥100 mg/dl i +/– 8,5 mg/dl dla glikemii < 100 mg/dl) [3].

Praktyczne interpretowaniebłędu pomiaru wg normy ISO 15197:2015:  W sytuacji, kiedy glikemia wynosi 200mg/dl, zgodnie z kryteriami normy glukometr może wskazać wynik w zakresie 170mg/dl - 230 mg/dl (+/– 15%).

Uwaga: Wskazań glukometrów różnych firm nie powinniśmyporównywać między sobą (glukometry różnią się między sobą metodą i technikąpomiaru). Dokładność glukometru oceniamy poprzez porównanie wyniku pomiaru przyużyciu glukometru z wartością rzeczywistą stężenia glukozy we krwi. Pomocnymwskaźnikiem dokładności jest błąd glukometru. Jest to różnica między wynikiemuzyskanym przy użyciu glukometru a wartością referencyjną (odniesienia), czylinajczęściej wynikiem uzyskanym w laboratorium. Częstym błędem, związanym zoceną dokładności glukometru, jest bezpośrednie (bez wykorzystania odpowiedniegoprzeliczenia) porównywanie wyników uzyskanych z laboratorium z pomiarem przyużyciu glukometru, gdzie wynik z laboratorium to oznaczenie w osoczu krwiżylnej, a wynik na glukometrze to badanie we krwi włośniczkowej [7].

Dokładność pomiaru glikemii z użyciem glukometru jestważna dla wszystkich pacjentów niezależnie od typu cukrzycy i metody leczenia,gdyż pozwala zidentyfikować sytuacje wymagające zmian związanych z modyfikacjąstylu życia i/lub dawek leków. Szczególnego znaczenia dokładność pomiaru glukometru nabiera u pacjentówstosujący insulinoterapię. Stosowanie niedokładnych urządzeń zwiększa ryzykoprzedawkowania dawki insuliny (ryzyko wystąpienia epizodu hipoglikemii) lub jejniedoszacowania (ryzyko epizodu hiperglikemii).

Poza dokładnością pomiaru, która powinna być traktowanajako priorytet należy wziąć pod uwagę aspektyważne z punktu widzenia użytkownika (pacjenta) i lekarza.

b) Kryteriawyboru ważne z punktu widzenia pacjenta:

• Refundacja pasków testowych: większośćpasków dostępnych na naszym rynku jest refundowana ale lista zmienia się co kilkamiesięcy i warto korzystać z glukometru, który ma ugruntowaną pozycję na rynku.
• Wielkość urządzenia, która może byćszczególnie ważna dla osób aktywnych fizycznie często podróżujących, starszych.
• Wielkość i czytelność elektronicznego wyświetlacza pozwalająca w komfortowy sposób odczytać wynik pomiaru (osoby starsze).
• Podświetlenie portu paska testowego – przydatne przy wykonywaniu pomiarów nocnych.
• Szczególnie przydatną funkcją jest tzw. „pomiar drugiej szansy” czyli możliwość uzupełnienia kropli krwi na ten sam pasek, gdy ilość ta była niewystarczająca (ten sam pasek testowy = mniej zmarnowanych pasków, mniej bólu). Takim rozwiązaniem cechują się jedynie glukometry CONTOUR®PLUS i CONTOUR®PLUS ONE
• Pamięć urządzenia, która pozwala na zapisywanie kilkuset ostatnio wykonanych pomiarów.
• Posiadanie dedykowanej, prostej w obsłudze i intuicyjnej aplikacji mobilnej (CONTOUR®DIABETES) współpracującej z glukometrem będącej elektronicznym dzienniczkiem samokontroli, graficznie prezentującej wyniki, dającej dostęp do dodatkowych podsumowań, statystyk glikemii, wykrywającej powtarzające się schematy/trendy (wysyłanie pacjentowi informacji o powtarzających się epizodach hipo- i hiperglikemii), dającej możliwość dodania znaczników np.: aktywności fizycznej, choroby, spożytego posiłku (jego zdjęcie), posiadającej walory edukacyjne. Dostępne są badania pokazujące, że korzystanie z aplikacji przekłada się na poprawę wyrównania metabolicznego i zmniejszenie częstości niedocukrzeń [4].
• Funkcja smartLIGHT® - czyli oznaczenie wyniku kolorem: czerwony dla hipoglikemii, żółty dla hiperglikemii, zielony w normie: prosty sposób ułatwiający interpretacje wyniku przez pacjenta i dobranie odpowiedniego postępowania terapeutycznego.
• Sposób ładowania (bateria vs.USB (co pozwala na ładowanie z wykorzystaniem zwykłej ładowarki do telefonu)).
• Filmy instruktażowe, materiały edukacyjne online. www.poznajcukrzyce.pl

c) Kryteriawyboru ważne z punktu widzenia lekarza:

• Funkcje pomagające analizować wyniki glukozy w dłuższym okresie czasu (raport efektów leczenia w formie statystycznej: średnie, odchylenie standardowe, zmienność glikemii, wykresy glikemii w zadanym okresie czasu, przedziale godzinowym).  
• Opcja przesyłania drogą elektroniczną wyników z glukometru do innych urządzeń takich jak smartphone bądź komputer, bezcenna opcja pozwalająca lekarzowi dokonać modyfikacji leczenia w trakcie teleporady (tę zaletę wybranych modeli glukometrów niektórzy pacjenci docenili dopiero w okresie pandemii). 
• Minimalizowanie wpływu na pomiar czynników zakłócających na które nie mamy większego wpływu; np. stężenie hematokrytu - wysoki hematokryt może powodować zaniżanie wyników pomiaru, niski ich zawyżanie. Uprzednio norma ISO dla hematokrytu wynosiła 10-70%, obecnie jest to 20-60%; inne endogenne czynniki zakłócające to pH krwi, pO2 krwi oraz obecne we krwi substancje tj.: mocznik, kreatynina, kwas moczowy. Zgodnie z nową normą ISO, glukometry nie powinny interferować z 24 najbardziej popularnymi czynnikami zakłócającymi pomiar.

Jak poprawnie wykonać i zinterpretować wynik pomiaru zużyciem glukometru CONTOUR®PLUS ONE?

1. Przed badaniem należy dokładnie umyć ręce przy pomocy ciepłej wody z dodatkiem mydła a następnie opłukać je i wysuszyć.  Nie należy używać spirytusu ani innych środków dezynfekcyjnych ponieważ wpływa to na dokładność pomiaru.

2. Umieścić pasek testowy w porcie – glukometr włączy się automatycznie.

3. Przygotować nakłuwacz: dobrać głębokość nakłucia, przyłożyć go do bocznej opuszki palca, nakłuć.

4. Do uzyskanej kropli krwi należy przyłożyć krawędź paska. Pomiar rozpocznie się automatycznie. Praktyczna informacja: Pasek CONTOUR®PLUS dzięki technologii Sip-in® sampling automatyczne „zaciągają” próbkę krwi konieczną do wykonania badania (0,6 µl). Badanie nie rozpocznie się jeżeli próbka krwi będzie niewystarczająca, co zapobiega fałszowaniu wyników. W sytuacji kiedy próbka jest niewystarczająca, glukometr CONTOUR®PLUS informuje o tym a funkcja „pomiar drugiej szansy” umożliwia uzupełnienie próbki krwi na ten sam pasek bez wpływu na dokładność pomiaru. Pomiar drugiej szansy jest rozwiązaniem dostępnym jedynie dla glukometrów CONTOUR®PLUS i CONTOUR®PLUS ONE.

5. Po 5 sekundach w zależności od modelu glukometru a wyświetlaczu glukometru pojawi się aktualny wynik.

6. Interpretacja wyniku pomiaru: czy wynik pomiaru znajduje się w docelowym przedziale, czy też poza jego granicami (Funkcja smartLIGHT®)? Korzystaj z analizy wyników dostępnych w  programie komputerowym i/lub aplikacji na urządzenia mobilne (CONTOUR®DIABETES). Poznaj indywidualne schematy zachowań i zobacz, jak codzienne czynności wpływają na uzyskane wyniki. Wykorzystaj zdobytą wiedzę do codziennej modyfikacji diety, wysiłku fizycznego i dawki stosowanych leków. Pacjenci powinni być uczeni proaktywnego przygotowania się do wizyty, a dzięki takiemu podejściu stawać się partnerem w procesie leczenia.

Filmy instruktażowe znajdujące się na stronie www.diabetes.ascensia.pl mogą pomóc pacjentowi w stawianiu pierwszych kroków z glukometrem CONTOUR®PLUSONE oraz aplikacją CONTOUR®DIABETES.

Zalecana częstotliwość pomiarów glukometrycznych na dobę

Chorzy leczeni metodą intensywnej insulinoterapii powinni na co dzieńwykonywać dobowy profil glikemii obejmujący pomiar: rano na czczo, przed i60–120 minut po każdym głównym posiłku oraz przed snem. Częstość i porydodatkowych oznaczeń dobiera się indywidualnie (schemat intensyfikacji oznaczeńglikemii w zależności od zastosowanego modelu leczenia wg zaleceń PTD 2020) [5].

Czy w XXI wieku glukometry są nadal mają swoje miejsce wmonitorowaniu pacjenta?

Współcześnie wydaje się, że z uwagi na rozwój i upowszechnianiesystemów do ciągłego monitorowania glukozy w płynie śródtkankowym (CGM/FGM)nieco mniej uwagi poświęcamy glukometrom. Tymczasem dla zdecydowanej większościpacjentów z cukrzycą to glukometr pozostaje podstawowym narzędziem dosamokontroli glikemii. Poza tym, nawet korzystając na co dzień z ciągłegomonitorowania glukozy, często potrzebny jest glukometr, bykalibrować/weryfikować wskazania CGM-u. Dodatkowo wszyscy chorzy niezależnie odsposobu leczenia, w sytuacji złego samopoczucia lub nagłego pogorszenia zdrowiapowinni częściej kontrolować swoją glikemie. Pamiętajmy, że zgodnie zzaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, zastosowanie systemówmonitorowania glikemii CGM/ FGM zalecane jest jako forma uzupełnienia codziennejsamokontroli glikemii.

Referencje

1. Maria Kapusta,Krystyna Słowińska-Solnica, Jan Skupień, Maciej T. Małecki, Bogdan Solnica. Analytical evaluation of the Contour® Plus glucose meter. DiabetologiaKliniczna 2014;3(2):62-68

2. Pleus S, Baumstark A, Jendrike N, et.al.System accuracy evaluation of 18 CE- marked current- generation blood glucosemonitoring systems based on EN ISO 15197:2015. BMJ Open Diab Res Care 2020;8:e001067.

3. Bailey TS, Wallace JF, Pardo S,Warchal-Windham ME, Harrison B, Morin R, Christiansen M. Accuracy and UserPerformance Evaluation of a New, Wireless-enabled Blood Glucose MonitoringSystem That Links to a Smart Mobile Device. J Diabetes Sci Technol. 2017 Jul;11(4):736-743.

4. Changes in blood glucoseexcursions after at least 180 days Real-word use of a New Smartfone applicationforblood glucose monitoring. S. Pardo, A.Gupta, A. Stuhr. Poster ATTD.

5. Zalecenia klinicznedotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia praktyczna 2020, tom 6, nr 1.

6. https://www.diabetes.ascensia.pl/Produkty/contour-plus/

7. PielęgniarstwoDiabetologiczne red. A. Szewczyk  PZWL2019, wydanie II