Systemy ciągłego monitorowania glikemii (CGM) – pigułka wiedzy dla lekarzy POZ

Cukrzyca pozostaje jednym z najpoważniejszych wyzwań zdrowotnych XXI wieku. Jej skuteczne leczenie wymaga nie tylko odpowiednio dobranej farmakoterapii, ale także precyzyjnego monitorowania glikemii. Systemy ciągłego monitorowania glikemii (CGM) stały się jednym z kluczowych narzędzi poprawiających kontrolę metaboliczną pacjentów z cukrzycą, a ich wykorzystanie jest coraz powszechniejsze, zwłaszcza w kontekście obowiązujących wytycznych klinicznych oraz zapowiadanych zmian zasad refundacji.

Poradnik

Cukrzyca typu 1

Sprawdź

W niniejszym artykule przybliżamy kluczowe aspekty związane z CGM – od zasad działania i wskazań klinicznych, po sposób ich doboru i rekomendacje dla pacjentów w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.

Czym są systemy CGM?

Systemy ciągłego monitorowania glikemii (CGM) to zaawansowane technologicznie narzędzia diagnostyczne umożliwiające nieprzerwaną obserwację poziomu glukozy w płynie śródtkankowym. W przeciwieństwie do tradycyjnych pomiarów wykonywanych za pomocą glukometrów, CGM dostarczają ciągłe dane o trendach glikemicznych, co umożliwia szybsze reagowanie na zmiany oraz dokładniejszą ocenę skuteczności leczenia. Regularne monitorowanie przyczynia się do lepszej kontroli metabolicznej, zmniejszając ryzyko hipoglikemii oraz hiperglikemii i ich powikłań.

Podstawowe elementy systemu CGM obejmują:

• sensor – elektrodę podskórną dokonującą regularnych pomiarów stężenia glukozy;
• nadajnik – przesyłający dane z sensora do odbiornika lub aplikacji;
• odbiornik lub smartfon – wyświetlający wyniki i analizujący trendy glikemiczne.

Najważniejszymi zaletami CGM są nie tylko bieżący dostęp do pomiarów, ale także funkcje automatycznych powiadomień o zbliżających się epizodach hipoglikemii i hiperglikemii, co pozwala pacjentowi na natychmiastową reakcję. Ponadto, możliwość retrospektywnej analizy danych wspiera edukację diabetologiczną i umożliwia personalizację terapii.

Współpraca specjalistów w procesie kwalifikacji do systemów CGM

W procesie kwalifikacji do zastosowania systemów ciągłego monitorowania glikemii kompetencje decyzyjne pozostają w gestii diabetologów. Na podstawie kompleksowej oceny stanu klinicznego pacjenta, analizy wyrównania metabolicznego oraz uwzględnienia indywidualnych potrzeb i preferencji chorego, specjalista decyduje o zasadności implementacji systemu CGM. Do zadań diabetologa należy również selekcja optymalnego modelu urządzenia, zaprogramowanie parametrów alarmów oraz formalne wystawienie zlecenia na refundowany system CGM zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Istotna rola lekarza podstawowej opieki zdrowotnej

Lekarz POZ pełni funkcję komplementarną w procesie kwalifikacji pacjentów do CGM, stanowiąc pierwsze ogniwo w identyfikacji chorych potencjalnie mogących skorzystać z tej formy monitorowania glikemii. Ze względu na stały kontakt z pacjentem, lekarz rodzinny może wcześnie rozpoznać osoby spełniające kryteria refundacyjne i skierować je na konsultację diabetologiczną. W dalszym etapie opieki, lekarz POZ uczestniczy w monitorowaniu efektywności zastosowanej technologii, wspiera pacjenta w interpretacji raportów glikemicznych oraz dokonuje niezbędnych modyfikacji terapeutycznych w zakresie swoich kompetencji. 

Wskazania do stosowania – dla kogo i kiedy?

Zgodnie z Zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego oraz wytycznymi Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, systemy CGM są szczególnie zalecane dla:

• pacjentów z cukrzycą typu 1, niezależnie od wieku, którzy wymagają ścisłej kontroli glikemii i stosują insulinoterapię;
• osób z cukrzycą typu 2 leczonych intensywną insulinoterapią, szczególnie tych z dużą zmiennością glikemii lub trudnościami w utrzymaniu stabilnych wartości cukru;
• kobiet w ciąży z cukrzycą ciążową oraz pacjentek z wcześniej rozpoznaną cukrzycą typu 1 lub 2, u których konieczna jest intensywna kontrola glikemii w celu minimalizacji ryzyka powikłań okołoporodowych;
• pacjentów, u których występują nawracające epizody hipoglikemii lub hiperglikemii, utrudniające skuteczne prowadzenie terapii i zwiększające ryzyko ostrych powikłań metabolicznych;
• osób z hipoglikemią nieświadomą, u których brak odczuwania objawów niskiego poziomu cukru stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa, zwłaszcza u osób aktywnych zawodowo lub prowadzących pojazdy.

Poradnik

Hipoglikemia

Sprawdź

Refundacja systemów ciągłego monitorowania glikemii (CGM) obejmuje pacjentów spełniających określone kryteria kliniczne:

• osoby z cukrzycą typu 1 poniżej 26. roku życia;
• pacjenci z cukrzycą typu 1 powyżej 26. roku życia, jeśli stosują insulinoterapię intensywną i spełniają określone kryteria:
  • nieświadomość hipoglikemii – brak odczuwania objawów niskiego poziomu glukozy we krwi (<70 mg/dl);
  • regularna opieka diabetologiczna – pacjent musi pozostawać pod kontrolą specjalisty w zakresie diabetologii;
• osoby niewidome wymagające systemu CGM w celu poprawy kontroli metabolicznej.

Jak wykorzystać dane z CGM w POZ?

• Czas w zakresie docelowym (TIR) – nowy standard oceny wyrównania glikemii. U większości pacjentów celem jest zazwyczaj utrzymanie ≥70% wyników w zakresie 70–180 mg/dl. Podczas wizyty dobrze jest poprosić pacjenta o raport z ostatnich 10–14 dni i wspólnie przeanalizować wartości odbiegające od normy.
• Analiza trendów glikemicznych – kluczowa jest obserwacja zmienności glikemii w ciągu dnia i nocy. Nagłe skoki/spadki glukozy sugerują konieczność dostosowania leczenia lub zmian nawyków pacjenta. 
• Wczesna identyfikacja problemów terapeutycznych – na podstawie danych z CGM można zauważyć wczesne objawy hipoglikemii nieświadomej, niedostatecznego działania leków lub błędów w dawkowaniu insuliny. W takich przypadkach warto rozważyć skierowanie pacjenta na konsultację diabetologiczną lub dostosować terapię w ramach własnych kompetencji.
• Wsparcie współpracy z diabetologiem – dane z CGM umożliwiają przekazanie specjaliście konkretnych informacji o glikemii między wizytami. Warto notować charakterystyczne wzorce i zgłaszać niepokojące zmiany, co ułatwia wspólne prowadzenie pacjenta w modelu opieki koordynowanej.
• Edukacja pacjenta – warto wykorzystać dane CGM do krótkich, ale regularnych rozmów edukacyjnych. Omawianie wyników, uczenie interpretacji wykresów i reagowania na trendy pomagają pacjentowi zrozumieć, jak jego codzienne decyzje wpływają na glikemię – to zwiększa jego zaangażowanie i poprawia efekty leczenia.

Systemy CGM stają się standardem nowoczesnej kontroli cukrzycy i mogą znacząco poprawić kontrolę metaboliczną pacjentów. Lekarze pierwszego kontaktu powinni znać ich działanie, umieć interpretować wyniki oraz aktywnie edukować pacjentów w zakresie ich stosowania.

Playlista

Konferencja "Pierwsze kroki w POZ – diabetologia" (wiosna 2025)

Sprawdź