Wyszukaj w publikacjach
Zespół jelita drażliwego (IBS, irritable bowel syndrome) jest chorobą, która wiąże się z przewlekłymi i nawracającymi zaburzeniami pracy jelit. Charakteryzuje się bólem brzucha związanym z wypróżnieniami oraz zmianą częstości oddawania lub konsystencji stolca.
Ze względu na bogatą patofizjologię IBS, która obejmuje m.in. zaburzenia mikrobioty jelitowej, czynniki psychospołeczne oraz dietetyczne, istotnym elementem holistycznego podejścia do pacjentów z tym zaburzeniem jest leczenie dietetyczne.
Leczenie dietetyczne – ogólne zasady
Pacjentom z IBS zaleca się modyfikacje dietetyczne nastawione na unikanie spożywania produktów nasilających dolegliwości (konserwanty, używki). Warto zalecać także unikanie stosowania substancji słodzących, takich jak sorbitol, ksylitol, mannitol, erytrytol zawartych w gumach do żucia, napojach i gotowych deserach. Środki masowego przekazu często reklamują napoje słodzone ksylitolem czy erytrytolem jako zdrowe zamienniki cukru, co może wprowadzać w błąd osoby cierpiące na IBS.
Modyfikacje diety w postaci zaparciowej i biegunkowej IBS
Podstawą leczenia postaci zaparciowej IBS jest stosowanie błonnika rozpuszczalnego. Jego bogatym źródłem jest są produkty takie jak:
- ryż brązowy,
- jabłka,
- truskawki,
- owoce cytrusowe,
- ziemniaki,
- nasiona babki (lancetowatej i jajowatej).
Pacjentom warto jednak zwrócić uwagę na konieczność ograniczenia spożycia błonnika nierozpuszczalnego, zawartego np. w otrębach, gdyż może on nasilać dolegliwości bólowe i wzdęcia.
W postaci biegunkowej IBS zalecane są produkty o niższej zawartości błonnika, np.:
- pieczywo pszenne,
- biały ryż,
- owoce bez skórki i pestek
- gotowane warzywa.
Dieta w IBS – o czym jeszcze warto pamiętać?
Korzystna dla chorych z IBS jest także dieta z ograniczeniem pokarmów zawierających FODMAP, czyli substancji bogatych w fruktozę, laktozę, fruktany, galaktany a także poliole.
Do grupy produktów bogatych w FODMAP należą m.in.:
- pszenica,
- mleko,
- nabiał,
- czerwone mięso,
- jabłka,
- gruszki,
- arbuz,
- cebula,
- czosnek,
- kapusta,
- brukselka,
- fasola,
- brokuły,
- kalafior,
- śliwki,
- kofeina.
Ponadto w ramach tej diety zaleca się także unikanie popularnych słodzików: mannitolu, sorbitolu, ksylitolu.
Dodatkowo prawie 20% dorosłych z IBS ma również nietolerancję laktozy, dlatego w tej grupie chorych należy stosować dietę bezmleczną lub ze znacznym ograniczeniem produktów mlecznych w zależności od stopnia niedoboru laktazy.
Pacjentom i pacjentkom warto także przedstawić inne zalecenia dietetyczne:
- częste i nadmierne spożywanie wysokotłuszczowej żywności może nasilać objawy IBS;
- tradycyjne smażenie na tłuszczu warto zastąpić gotowaniem na parze bądź duszeniem;
- rutynowe stosowanie diety bezglutenowej jest niewskazane.
W celu zmniejszenia intensywności objawów IBS zaleca się stosowanie wybranych
preparatów z mięty pieprzowej w przeliczeniu na mg olejku miętowego w ilości 180–225 mg olejku dwa razy na dobę od 2 do 12 tygodni.
Do utrzymania prawidłowej mikrobioty jelitowej można stosować probiotyki. Najwięcej badań poświęcono Lactobacillus plantarum, Saccharomyces boulardi, Bifidobacterium infantis. Źródłem probiotyków mogą być preparaty farmaceutyczne zarejestrowane jako produkty lecznicze lub zgłoszone jako środki spożywcze oraz produkty fermentowane (jogurt, kefir, mleko acidofilne).
Probiotyki są często stosowane z prebiotykami, takie połączenie określane jest mianem synbiotyku. Prebiotyki (oligosacharydy, galaktooligosacharydy, inulina, laktuloza) są substancjami opornymi na działanie enzymów trawiennych przewodu pokarmowego, które ulegając fermentacji bakteryjnej stymulują wzrost korzystnej mikroflory jelitowej.
Podsumowanie
Zespół jelita drażliwego to choroba z zmiennym obrazem klinicznym. Przebiega z okresami zaostrzeń i wyciszenia objawów, o czym świadczą częste wizyty w gabinecie lekarza, podczas których pacjenci za każdym razem nieco inaczej relacjonują objawy. Oprócz farmakoterapii oraz zmian dietetycznych pacjent powinien wprowadzić do swojego stylu życia więcej aktywności fizycznej, zrezygnować z palenia papierosów oraz picia alkoholu, a także w największym możliwym stopniu zredukować stres.
Źródła
- Pietrzak, A., Skrzydło-Radomańska, B., Mulak, A., Lipiński, M., Małecka-Panas, E., & Reguła J. i in. (2018) Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego. Gastroenterology Rev 2018; 13(4), s. 167–196.
- Adrych, K. (2018) Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych. Forum Medycyny Rodzinnej 2018,12(6), s. 224–233
- Adrych, K., & Rydzewska G. (2020) Rozpoznawanie i leczenie zespołu jelita nadwrażliwego w praktyce lekarza rodzinnego. Varia Medica 2020, 4(1), s. 52–59
