SIBO – praktyczne wskazówki dla lekarzy POZ i nie tylko

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO, small intestinal bacterial overgrowth) oznacza obecność nadmiernej ilości bakterii w jelicie cienkim. Rozwijający się w następstwie choroby stan dysbiozy przewodu pokarmowego może prowadzić do wystąpienia dolegliwości, takich jak bóle brzucha, wzdęcia, biegunka lub zaparcie, jak również do zaburzeń trawienia czy wchłaniania.

Wideo

IBS – objawy, leczenie. Krew utajona w kale dodatnia – czy zawsze wykonywać kolonoskopię? SIBO – objawy, leczenie.

Sprawdź

Patofizjologia

W SIBO występuje nadmierna liczba bakterii kolonizujących jelito cienkie. Za wartość fizjologiczną w proksymalnej części jelita czczego przyjmuje się <10³ jednostek tworzących kolonię (CFU, colony forming units).

Do czynników sprzyjających rozwojowi SIBO należą: hipochlorhydria żołądka spowodowana przewlekłym stosowaniem  inhibitorów pompy protonowej, zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka, zaburzenia motoryki jelit czy nieprawidłowości anatomiczne (np. uchyłki jelit).

Można wyróżnić dwa podstawowe rodzaje rozrostu bakterii w SIBO: 

• górnego odcinka przewodu pokarmowego, w którym dominują bakterie Gram-ujemne pochodzące z jamy ustnej – Streptococcus viridans i Prevotella spp., 
• dolnego odcinka przewodu pokarmowego, w którym dominują bakterie Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Enterococcus spp., Proteus mirabilis i Clostridium spp. 

Poradnik

Choroba uchyłkowa jelita grubego

Sprawdź

Objawy 

Obraz kliniczny SIBO obejmuje objawy, takie jak:

• bóle brzucha, 
• wzdęcia, 
• biegunkę, 
• nadmierne gromadzenie i oddawanie gazów.

Rzadziej w przebiegu tego zespołu można zaobserwować: 

• zaburzenia wchłaniania prowadzące do utraty masy ciała i niedożywienia,
• niedobór witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz witaminy B12, 
• obniżony poziom albumin i żelaza, 
• anemię makrocytarną lub mikrocytarną, 
• polineuropatię,
• metaboliczną chorobę kości,
• rumień guzowaty, 
• wysypki skórne, 
• zapalenie wątroby, stłuszczenie wątroby. 

Poradnik

Stłuszczeniowa choroba wątroby związana z zaburzeniami metabolicznymi

Sprawdź

Diagnostyka 

Uważa się, że złotym standardem rozpoznania SIBO jest badanie mikrobiologiczne treści jelita cienkiego, w którym konieczne jest stwierdzenie liczby bakterii przekraczającej 10³ CFU w 1 g lub 1 ml treści jelitowej. Pobranie materiału wymaga inwazyjnego badania endoskopowego i nie jest wykonywane w rutynowej praktyce klinicznej.

Obecnie diagnostyka SIBO opiera się na testach oddechowych. Badanie polega na pomiarze stężenia gazów (wodoru lub metanu) w wydychanym powietrzu. Gazy te powstają w wyniku fermentacji laktulozy lub glukozy, które pacjent spożywa doustnie w formie roztworu.Wodór i  metan są wytwarzane wyłącznie przez bakterie jelitowe, a mianowicie w jelicie grubym u osób zdrowych, a w przypadku SIBO również w jelicie cienkim. Około 80% wodoru i metanu jest wydalane z gazami, 20% jest wchłaniana z przewodu pokarmowego do krwiobiegu i ostatecznie wydalana przez płuca co można zmierzyć w wydychanym powietrzu. 

W celu przeprowadzenia testu oddechowego, zaleca się podanie pacjentowi 75 g glukozy lub 10 g laktulozy rozpuszczonych w 1 szklance wody (250 ml). Wzrost stężenia wodoru o ponad 20 ppm (części na milion) w stosunku do wartości wyjściowej w ciągu 90 minut lub zwiększenie poziomu metanu o ponad 10 ppm to wyniki pozytywne potwierdzające rozpoznanie SIBO. 

Leczenie

Antybiotykiem pierwszego wyboru jest rifaksymina w dawce 1200-1600 mg/dobę przez 14 dni. Antybiotyk słabo wchłania się z przewodu pokarmowego i wykazuje szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego (bakterie Gram-ujemne, Gram-dodatnie, tlenowe, beztlenowe). Rifaksymina, zwiększając liczebność Bifidobacterium spp. i Lactobacillus spp. w okrężnicy, korzystnie wpływa na odbudowę mikrobioty, dzięki czemu nie wymaga włączania probiotykoterapii podczas leczenia.

Odsetek nawrotów SIBO po leczeniu rifaksyminą jest niewielki i po 3 miesiącach wynosi 12,6%. W przypadku nawrotów lek może być stosowany cyklicznie z zastosowaniem odpowiedniej przerwy – 4 tygodnie od poprzedniej antybiotykoterapii.

Do alternatywnych antybiotyków stosowanych w leczeniu SIBO należą: 

• amoksycylina z klawulanianem (875 mg + 125 mg 2 razy na dobę), 
• ciprofloksacyna (500 mg 2 razy na dobę), 
• norfloksacyna (400 mg 1 raz na dobę), 
• metronidazol (250 mg 3 razy na dobę), 
• neomycyna (500 mg 2 razy na dobę), 
• tetracyklina (250 mg 2 razy na dobę),
• kotrimoksazol (960 mg 2 razy na dobę). 

Taka terapia może być związana z niższym odsetkiem eradykacji bakterii oraz pojawieniem się działań niepożądanych i antybiotykooporności.

Jeśli zastosowana antybiotykoterapia nie przyniosła zadowalających efektów należy przeprowadzić bardziej szczegółową diagnostykę różnicową i wykluczyć inne jednostki chorobowe, takie jak nietolerancje pokarmowe, celiakia, obecność pasożytów, czy zespół jelita drażliwego.

Poradnik

Zespół jelita drażliwego

Sprawdź