COVID-19 w 2025 roku: aktualne wytyczne szczepień i leczenia

Dzień dobry państwu.Dziękuję panu profesorowi Kucharowi zazaproszenie mnie do udziału w tymprzedsięwzięciu, w konferencji.Temat, który mam poruszyćjest z jednej strony czymś, cowzbudzało olbrzymie, gigantyczne emocje, aw tej chwili już jest corazmniej modne.Coraz mniej boimy się COVID-19,który tak naprawdę powinien teraz zmienićnazwę na COVID-25, bo obrazchoroby jest zupełnie inny niż ten,który mieliśmy na początku.To jest mój możliwy, aczkolwiekniekonieczny konflikt interesu...Będę mówił-- zacznę odrekomendacji.

Polskie Towarzystwo Epidemiologów i LekarzyChorób Zakaźnych, którego miałem zaszczyt byćprzewodniczącym wtedy, kiedy powstawały terekomendacje...Stworzył po raz pierwszyrekomendacje leczenia postępowania w COVID-19 zarazpo pojawieniu się choroby wPolsce, bo już w marcu 2020roku mieliśmy pierwszą wersję.Ona została opublikowana w PolskimArchiwum Medycyny Wewnętrznej.Czasopismo bardzo szybko, chętnie przyjmowałonasze propozycje w języku angielskim oczywiście,ale w języku polskim, równocześniepojawiały się wersje polskojęzyczne w medycynie

praktycznej.Kolejne modyfikacje pojawiły się jeszczew tym samym roku dwukrotnie w2020, ale już w dwudziestympierwszym nowa wersja i w dwudziestymdrugim kolejna.No i teraz w roku2025 postanowiliśmy tak jakby podsumować nasząwiedzę o-o COVID-19, o postępowaniudiagnostycznym, terapeutycznym i profilaktyce już popandemii praktycznie.Ukazało się te rekomendacje w...Już nie w PAM, alew Journal of Clinical Medicine.Oczywiście to wersja angielska, aleczasopismo było tak zainteresowane, że chciałorównież-- zgodziło się na umieszczeniew formie suplementu wersji polskiej imożecie Państwo dotrzeć do tychrekomendacji zarówno poprzez stronę czasopisma, jaki poprzez stronę Polskiego TowarzystwaEpidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych.

W jaki sposób przygotowaliśmy teostatnie rekomendacje?Metodą delficką.Metoda delficka, która opiera sięna wymianie poglądów, odpowiedziach na pytanieekspertów, którzy na zadanepytania wyrażają swoją opinię.Potem te opinie są podsumowywane,no i wyciągane są wnioski.Przeszliśmy trzy takie turyrundy pytań, które odpowiadały na kluczowe--miały odpowiedzieć na kluczowe wątpliwości,jakie mieliśmy.No i w efekcie powstałyte rekomendacje.Zacznę od omówienia tego, coprzedstawiliśmy w zakresie szczepień .Rekomendacje powstałe w maju zostałyopublikowane w kwietniu-maju.W związku z tym opierałysię na wiedzy naszej z sezonu

2024-25 i w tym czasiebyły zarejestrowane w Unii Europejskiej dwarodzaje szczepionek.Jedna-- jeden rodzaj to mRNA,a i drugie szczepionki białkowo podjednostkowe,które nie były dostępne wogóle w Polsce.W praktyce spośród tych szczepionekmRNA również tylko jedna dominowała.To była szczepionka Spikevax Moderny.

Aktualnie, dokładnie w majuEuropejska Agencja Medyczna, zdecydowała otym, że nowy, nowe szczepionkimuszą być powiązane z podwariantem SARS-cov-2LP .To pewna różnica w stosunkudo tej poprzedniej szczepionki.I tutaj była bardzo szybkareakcja producentów.Obie firmy produkujące szczepionki mRNA,a więc Pfizer i BioNtech orazModerna bardzo szybko uzyskały rejestracjęswoich szczepionek.No i w Polsce będziemymieli jedną z nich, dokładnie szczepionkęModerny Spikevax w nadchodzącym sezonie.Sezonie, który praktycznie można powiedzieć,że już się zaczął .Pytanie, czy ona jest aktualna?Europejska Agencja Medyczna opierała sięna danych z maja i wtedyfaktycznie dominował w Europie subwariantLP .Jak widzimy na tym wykresiepokazującym końcówkę właśnie, ostatnie miesiące. Ilustrujące jak

bardzo zmienia się wirus, alecały czas jest to Omikron ito należy podkreślać.W tej chwili wydaje się,że dominującym będzie podwariant XFG.Aczkolwiek te oba warianty sąbardzo podobne, różnice są niewielkie.Nie wpływać-- nie powinny wpływaćna odpowiedź immunologiczną.Sytuacja w Polsce, jeżeli chodzio występowanie wariantów i subwariantów jestpodobna, aczkolwiek oczywiście odbywa sięto z pewnym opóźnieniem.Według ostatnich danych nadal mamydominację LP8-1, a więc tego, naktóry ukierunkowane są nowe szczepionki.Ale pojawia się właśnie jużten subwariant XFG.

Jakie grupy docelowe?I tutaj się nic niezmienia w naszych rekomendacjach.Od dłuższego czasu informujemy, żesą grupami podwyższonego ryzyka ciężkiego przebieguchoroby, są osoby w wiekupowyżej 60 lat.Oczywiście to nie znaczy, żeinne osoby nie mają się szczepić.To powinny być osoby, którebezwzględnie powinny się zaszczepić ze względuna ochronę ich zdrowia.Natomiast wszyscy inni, niewchodzący wte grupy ciężkich-- podwyższonego ryzyka powinnipamiętać o członkach swojej rodziny,o tym, żeby nie przenosić zakażeniapomiędzy różnymi miejscami, nie przynosićdo domu, żeby nie narażać innychbliskich znajomych.Tak więc przede wszystkim powinnyto być osoby w wieku powyżejsześćdziesiątego roku życia.A choroby przewlekłe, jakie preferujemyi do których osoby chore nate schorzenia namawiamy szczególnie, tocukrzyca, choroby płuc, nerek, układu sercowo-

naczyniowego, otyłość, która zwłaszcza wskojarzeniu z cukrzycą i chorobami sercowo-naczyniowymi stwarza szczególnie duże zagrożenie.A jeżeli na to nałożysię jeszcze wiek, no to jużw ogóle mamy duży problem.Wreszcie osoby z czynną chorobąnowotworową i w stanie immunosupresji, bou tych osób zwykle znacznietrudniej jest wyeliminować zakażenie.

Ale także rekomendujemy, żeby przedewszystkim szczepione były osoby przebywające wplacówkach opieki długoterminowej, kobiety wciąży — to jest bardzo ważne,bo wiemy doskonale, że wciąży przebieg COVID-19, zwłaszcza w tympoczątkowym okresie pandemii, kończył sięczęsto tragicznie, niestety.No i osoby pracujące wplacówkach opieki zdrowotnej lub opieki długoterminowej,a także dzieci od szóstegomiesiąca do jedenastu lat, szczególnie te,u których zdiagnozowano choroby przewlekłe.

Najważniejsze schematy szczepień dotyczą dorosłych,osób w wieku powyżej dwun-- osóBpowyżej dwunastego roku życia, którejeżeli nie mają istotnych czynników ryzyka,zwłaszcza nie mają deficytu odpornościowego,powinny otrzymać pojedynczą już w tejchwili dawkę szczepionki, bo zakładasię, że były eksponowane, raz wroku, najlepiej w okresie poprzedzającymwzrost liczby zachorowań.I takie postępowanie powinno byćniezależne od dotychczasowej historii szczepień.Dzieci w wieku od sześciumiesięcy do jedenastu lat, dotychczas nieszczepione,powinny otrzymywać dwie dawki wodstępie czterech tygodni, a następnie razw roku.

W przypadku, jeżeli jest niedobórodporności czy immunosupresja, wtedy zamiast dwóchdawek tych inicjujących powinny byćtrzy dawki, przy czym trzecia podwóch miesiącach od drugiej dawki.No i wreszcie osoby powyżejdwunastego roku życia z niedoborami odpornościzaleca się podawanie dawek szczepionkinieco- nie raz w roku, aco sześć miesięcy.

Przeciwwskazania.Przeciwwskazania do szczepień są stosunkowoniewielkie, Przede wszystkim obejmują osoby zciężką reakcją alergiczną.Tutaj przede wszystkim mamy doczynienia- mamy na myśli wstrząs anafilaktyczny,który miał miejsce przy poprzednimszczepieniu.No i ostra choroba gorączkowa,tak jak to jest w większościszczepień, powinna być powodem doodroczenia szczepienia.Szczególną ostrożność zalecamy u osób,które miały zapalenia niemięśnia sercowego popoprzednim szczepieniu, ale w praktyceoznacza-- dotyczyło to tych osób, któreotrzymywały szczepionki inne niż mRNA.Więc w tej chwili toograniczenie ma znacznie mniejsze znaczenie równieżw przypadku dzieci z wieloukładowymzespołem zapalnym.Jeżeli wystąpił po poprzedzającym wcześniejszymszczepieniu kiedykolwiek, wówczas zachować należy ostrożność.To nie znaczy, że utych osób należy zrezygnować ze szczepień.Najczęstszym-- Najczęstsze objawy niepożądane sąmiejscowe, niespecyficzne: ból, zaczerwienienie lub obrzęk

w miejscu wstrzyknięcia.Rzadziej są objawy ogólnoustrojowe:zmęczenie, ból głowy, mięśni, stawów, gorączka,a właściwie stany podgorączkowe.

Sposób podania to jestprzede wszystkim musimy pamiętać, że jestbezpieczne i zalecane wręcz podawanieszczepionki przeciw COVID-19 równocześnie z niektórymnieaktywowanymi szczepionkami przeciw grypie czyszczepionce przeciw pneumokokom.Wyjątkiem jest szczepienie przeciwkoospie małpiej przeciw Mpox.Szczepionki przeciwko COVID-19 można podawaćw dowolnym odstępie od innych szczepionek.Szczepionki podaje się domięśniowo.Szczegóły, już techniczne możeciePaństwo poznać w komunikacie numer trzydzieściosiem Ministerstwa Zdrowia, który dosłownieparę dni temu, dwa, trzy dnitemu ukazał się na stronieMinisterstwa Zdrowia.Te-ten komunikat oparł sięo nasze rekomendacje.Oczywiście tam doprecyzowano już pewneelementy techniczne, które mogą być przy-przydatneprzy planowaniu logistyki i przyorganizacji szczepień, ale generalnie szczepienia zarównoprzeciw COVID-19, jak i grypie.System szczepień pozostaje niezmienionyw stosunku do roku ubiegłego.No niestety, poziom szczepienia przeciwCOVID-19 nawet w populacji sześćdziesiąt plusnie jest rewelacyjny.W Polsce, tutaj mamy zaliczenie

nas do grupy, gdzie szczepienia są,zaszczepionych jest poniżej dwudziestu pięciuprocent populacji, a tak naprawdę, aleto jest najniższy próg idlatego się znaleźliśmy razem z Niemcamii Włochami, czy Austrią,w tej samej grupie.Tak naprawdę ten poziom zaszczepieniaw Polsce jest poniżej pięciu procentznacznie, nawet w tych grupachobciążonych ryzykiem ciężkiego przebiegu choroby.Tam to był tamten wykrespokazywał rok poprzedni.A to tak wygląda todo stycznia 2025, czyli ostatni sezon.Nic się nie poprawiło.

Przejdźmy teraz do rekomendacjiw postępowaniu terapeutycznym.W związku z tym, żesłuchają mnie przede wszystkim lekarze podstawowejopieki zdrowotnej, skupmy się natych dwóch pierwszych stadiach choroby.Kiedy pierwsze stadium to gdypacjent demonstruje łagodne objawy, jeżelinależy do grup ryzyka, októrych wspominałem, powinien już wtedy dostaćterapię przeciwwirusową.Jesteśmy zdecydowanie za takim postępowaniem,bo to zmniejsza ryzyko u tychosób hospitalizacji i ciężkiego przebiegu.W rekomendacjach wpisaliśmy zarówno lekidwa, które-- lek, który jest dostępny,czyli remdesivir, który niestety jestw formie dożylnej, w związku ztym bardzo trudny jest dozaaplikowania w warunkach ambulatoryjnych.Jest to, że terapia możetrwać tylko trzy dni nawet.Drugim lekiem jest paxlovid, którymożna sprowadzić, można uży- otrzymać waptekach niestety nie jest refundowany.I to jest nasza bolączka.No i molnupirawir również umieściliśmy,

chociaż on nie uzyskał aprobaty EuropejskiejAgencji Medycznej, ale jestzarejestrowany w Stanach Zjednoczonych przez FDA.Pacjenci, którzy wymagają tlenoterapii,powinni jak najszybciej i są szczególniewtedy, kiedy są w grupieryzyka, powinni jak najszybciej trafić doszpitala.Oczywiście wtedy zaczynamy od tlenoterapiiniskoprzepływowej i to, co jest koniecznei od dawna, od niemalpoczątku pandemii to praktykowaliśmy, otrzymują heparynędrobnocząsteczkową w dawkach profilaktycznych, aw niektórych przypadkach konieczne jest podaniedawek terapeutycznych.Jeżeli w ciągu tygodnia odwystąpienia objawów nie następuje poprawa, tojest ryzyko, że rozwija sięburza cytokinowa, że proces ulega uogólnieniui wtedy wchodzi w gręimmunoterapia.

W tym w grę wchodziprzede wszystkim stosowany w Polsce tocilizumab,którego skuteczność wykazaliśmy w naszychwłasnych obserwacjach i dopiero po naszychdoniesieniach lek zdobył rejestrację zarównoeuropejską, jak i amerykańską w COVID-19.Nie mówię, że to zpowodu naszych badań, ale w Polsceznacznie wcześniej był stosowany niżrutynowo niż w innych krajach.No i możemy stosować równieżglikokortykosteroidy, deksametazon, ale podkreślam dopiero wtym stadium.Absolutnie.Si-Absolutnie nieakceptuję.Nie popieram podawania deksametazonu wewczesniejszych stadiach, a zwłaszcza w stadiumpierwszym, kiedy pacjent nie wymagatlenoterapii.To potwierdziły badania kliniczne ito potwierdza praktyka kliniczna, że tacychorzy de facto często dłużejchorują, jeżeli dostaną za wcześnie deksametazon,bo wtedy jest wiremia.Dodajemy tak jakby paliwa doognia do replikacji wirusa.Więc głośno to podkreślam niepodawajcie deksametazonu za wcześnie.Tak wyglądają już rozpisane szczegółowote rekomendacje.

Nie będę wchodził w szczegółyz braku czasu.Jak powiedziałem, można znaleźć opiskolejnych stadiów postępowania w kolejnych stadiachpoprzez stronę internetową Polskiego TowarzystwaEpidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych opublikowanew Journal of Clinical Medicine.Aktualna sytuacja, do której zarazdojdziemy, jeżeli chodzi o występowanie zakażeńSARS-Cov-2, najlepiej ilustruje ją występowaniewirusa w sieci kanalizacyjnej.Niestety tylko Warszawy.Bardzo zabiegamy o to, żebyinne miasta również mogły oznaczać iwidzimy, że w roku 2023wzrost liczby cząstek wirusa zaczął sięw sierpniu, w 2024 wlipcu, a w tym roku pojawiłsię w czerwcu, ale skalatego wzrostu była zupełnie różna zakażdym razem.

Jak wyglądają zachorowania?W ubiegłym sezonie widzimy, żebyło znacznie więcej niż w tejchwili.Wzrost zachorowań zaczął się omiesiąc mniej więcej wcześniej.W tej chwili pojawiły siępierwsze zachorowania, ale jeżeli spojrzymy wszerszej skali, to jest powtórzenietego wykresu poprzedniego, ale w odpowiedniejskali i nałożenie go nacałą pandemię, no to widzimy, żete wzrosty są mikroskopijne.Po lewej stronie widzicie Państwodane z hospitalizacji pacjentów zarejestrowanych wprogramie EPITER realizowanym przeznasze towarzystwo i widzimy jak różniłysię szczyty liczby zachorowań w2020, w poprzednim sezonie i wostatnim sezonie.Różnica jest o dwa miesiące.Po prawej stronie widać jakróżnił się wiek pacjentów, o pięćprocent wyższy był odsetek osóbpowyżej siedemdziesiątego roku życia w ostatnimsezonie, a ten wykres ilustrujejak szybko, że pacjenci z ostatniegosezonu znacznie szybciej wychodzili zeszpitala, to zaznaczone jest tymi czerwonymikreskami.Już w pierwszym-- po pierwszymtygodniu wyraźnie więcej chorych opuszczało szpital,nie wymagało hospitalizacji.

Dlaczego nadal mówimy o COVID-19i dlaczego przygotowywaliśmy rekomendacje?Ano dlatego, widzicie Państwo natym wykresie.Wiem, że mówię do wielumłodych lekarzy POZ, którzy nie pamiętajątego, że był SARS napoczątku dwudziestego pierwszego wieku, potem byłMERS.Te dwa wirusy, te dwiechoroby koronawirusowe napędziły światu dużego stracha,który na szczęście nie skończyłsię tym, czym skończył się COVID-19.No i nie stoi nicna przeszkodzie, żeby w ciągu następnychlat czy za dwa, czyza trzy lata, czy za czterypojawił się kolejny koronawirus.Bądźmy przygotowani.Dziękuję bardzo.