Z czym walczy tarcza antykryzysowa 4.0?

W piątek 19 czerwca Sejm uchwalił tarczę antykryzysową 4.0, zgadzając się na 91 z 126 poprawek zgłoszonych przez Senat. 

Prawnicy z Krakowskiego Instytutu Prawa Karnego jeszcze przed uchwaleniem ustawy alarmowali, iż zmiany przyjmowane jakoby w celu walki z koronawirusem “godzą w konstytucjonalną zasadę równości wobec prawa, zasadę proporcjonalności, konieczności i przydatności zaostrzenia represji karnej oraz prawo do obrony”.

Co uległo zmianie?

“Jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności, (...).”

Przedmiotem poprawek stał się m.in. art. 37 a Kodeksu karnego, który miał dotychczas następujące brzmienie.

Według obecnego projektu ustawy: 

“Jeżeli przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek.”

Poprawka do art. 37 k.k została wykreślona przez Senat, jednak Sejm odrzucił tę poprawkę, zmiany w przepisach prawa karnego oczekują na podpis prezydenta. 

Czy poprawka ma związek z pandemią?

Według opinii prawników z Krakowskiego Instytutu Prawa Karnego nowelizacja ustawy nie jest jednak powiązana merytorycznie z materią ustawy i przeciwdziałaniu koronawirusowi. 

Zmiana art. 37 a k.k usuwa z Kodeksu karnego proces pozwalający na wymierzanie kar wolnościowych w przypadku łagodnie karanych występków, przekształcając go w proces skomplikowany i wewnętrznie sprzeczny.

Jak nowelizacja wpłynie na system wymiaru kary?

Jak opiniują karniści nowe przepisy wpłyną na wiele różnych występków, w tym na przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu (np. nieumyślne spowodowanie śmierci w przypadku błędu medycznego). Ustawa przypomina, z nieistotnymi zmianami, brzmienie analogicznego przepisu z czasów PRL wprowadzonego w 1969, który już wówczas był krytykowany za wewnętrzną sprzeczność. 

“Zgodnie z art. 37a § 1 k.k. wg uchwalonej ustawy, sąd musi najpierw stwierdzić, jaką karę wymierzyłby za to przestępstwo i musi być to kara nie wyższa niż rok pozbawienia wolności (“wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku”). Następnie zaś sąd musi uznać, że jednak taka kara nie byłaby zasadna, i należy orzec karę wolnościową w postaci grzywny albo ograniczenia wolności. Oceny te jednak wykluczają się.”- czytamy w raporcie Instytutu - “Nie można bowiem równocześnie stwierdzić, że zasadne jest wymierzenie kary pozbawienia wolności nie wyższej od roku, by chwilę potem uznać, że nie należy jej wymierzać na rzecz kary wolnościowej (...). Konsekwencją wskazanego mechanizmu dwukrotnego wymierzania przez sąd dwóch różnych i wykluczających się kar będzie zniechęcenie do zastosowania tej regulacji w praktyce. Konsekwencją wskazanego mechanizmu dwukrotnego wymierzania kary tego może być zniechęcenie sądów do zastosowania tej regulacji w praktyce i zwiększonego odsetka wymierzania kar pozbawienia wolności.”- alarmują karniści.

Przepisy modyfikujące art 37a k.k zostały już uchwalone przez Sejm w 2019, jednak prezydent Andrzej Duda zakwestionował ich zgodność z Konstytucją, kierując ustawę do Trybunału Konstytucyjnego, który jak dotąd nie wydał opinii w tej sprawie. Obecnie tarcza antykryzysowa 4.0, a wraz z nią ta sama modyfikacja przepisów prawa karnego, po raz drugi oczekuje na podpis Prezydenta RP.

“(...) Zmiany w kodeksie karnym nie mają nic wspólnego z ochroną przeciwepidemiczną, tym bardziej, że wymyślono je przecież już rok temu.” -  tłumaczy dr Mikołaj Małecki z Katedry Prawa Karnego UJ na łamach portalu prawo.pl.- “Jaki związek z COVID-19 ma zaostrzenie sankcji za kradzieże kieszonkowe, znieważenie prezydenta czy aborcję?”- dodaje.

Źródła:

1. Treść ustawy http://sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=382
2. Opinia Krakowskiego Instytutu Prawa Karnego https://kipk.pl/dokumenty/opiniakk2020.pdf?fbclid=IwAR0xOl1mmVQ4zAF3_RzolQ_FYuN5PUTDjVbxSpW3NbKjQERMVtQ5IcW0Xsc