Choroba lub ciąża w czasie rezydentury – ministerstwo zdrowia tłumaczy przepisy

Ministerstwo Zdrowia wydało komunikat, w którym wyjaśnia przepisy dotyczące uprawnień lekarzy rezydentów, którzy korzystają z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub chorują. Resort zapowiada też korektę niektórych zapisów. 

Duże wątpliwości budzą przepisy dotyczące czasu pracy rezydentów oraz pełnionych dyżurów medycznych. Resort zdrowia wyjaśnił niejasności. 

Zgodnie z kodeksem pracy (art. 178): 

- § 1: „Pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Pracownicy w ciąży nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy. Przepis formułuje bezwzględny zakaz dla pracodawcy określonego zachowania wobec pracownicy będącej w ciąży. 

-  § 2: „Pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy, jak również delegować poza stałe miejsce pracy” – przepis konstytuujący uprawnienie po stronie pracownika zależne wyłącznie od jego woli.

Zdaniem resortu zdrowia, nie sposób przyjąć założenie, że ustawodawca w odniesieniu do grupy lekarzy specjalizujących się, podważyłby kodeksowe uprawnienia pracowników, dopuszczając możliwość pracodawcy do zobowiązania pracowników korzystających z uprawnień związanych z rodzicielstwem do pracy w ramach pełnienia dyżuru medycznego w wymiarze do 50% wymiaru czasu pracy. Oznaczałoby to istotne ograniczenie możliwości korzystania z ww. uprawnień w stosunku do rozwiązań kodeksowych. Takie działanie należałoby uznać nie tylko za sprzeczne z duchem nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, która weszła w życie w sierpniu 2020 r., ale także sprzeczne z aktem prawnym powszechnie obowiązującym, uznanym za wyższy rangą, jakim jest Kodeks Pracy. 

Jak zaznacza resort, zgodnie z przyjętą doktryną, rozwiązania dotyczące stosunku pracy odbiegające od kodeksowych mogą mieć wyłącznie charakter poprawiający pozycję pracownika, w żadnym zaś wypadku odbierający mu lub ograniczający kodeksowe uprawnienia.

Do wejścia w życie ww. nowelizacji, lekarze odbywający szkolenie specjalizacyjne, korzystający z uprawnień wynikających z rodzicielstwa, zmuszeni byli obligatoryjnie przedłużyć szkolenie o czas umożliwiający odbycie brakujących dyżurów medycznych lub staży kierunkowych. Nowelizacja miała na celu częściowe zlikwidowanie tego obowiązku z zachowaniem koniczności odbywania dyżurów medycznych w trakcie szkolenia. Biorąc pod uwagę powyższe należy przyjąć, że lekarz odbywający szkolenie specjalizacyjne, korzystający z uprawnień wynikających z rodzicielstwa, przewidzianych w Kodeksie Pracy, może nie wydłużać szkolenia specjalizacyjnego o czas niezbędny do odbycia obowiązkowych dyżurów medycznych łącznie do 24 miesięcy nie dłużej jednak niż do 50% czasu trwania szkolenia specjalizacyjnego przewidzianego właściwym dla danego lekarza programem szkolenia. Dla przykładu: jeżeli szkolenie specjalizacyjne trwa 2 lata, czyli 24 miesiące, to z powyższego uprawnienia do nieprzedłużania szkolenia specjalizacyjnego o czas korzystania z uprawnień wynikających z rodzicielstwa, lekarz może skorzystać w wymiarze do 12 miesięcy, natomiast jeżeli szkolenie specjalizacyjne trwa 4 lata (48 miesięcy) lub dłużej, wówczas lekarz może skorzystać z uprawnienia do nieprzedłużenia szkolenia przez okres do 24 miesięcy. Nie zmienia to faktu, że lekarz może skorzystać z uprawnień wynikających z rodzicielstwa w pełnym przysługującym wymiarze czasu i pracodawca nie może go w tym okresie zobowiązać do pełnienia dyżurów medycznych, niemniej jednak w takim przypadku pozostały czas ponad 24 miesiące lub 50% czasu trwania szkolenia musi zostać odpracowany po zakończeniu korzystania z ww. uprawnień.  

Analogicznie kształtuje się sytuacja lekarza w trakcie szkolenia specjalizacyjnego posiadającego orzeczenie lekarskie o czasowej niemożliwości wykonywania niektórych czynności zawodowych w określonych warunkach z przyczyn zdrowotnych. Pracodawca nie ma uprawnienia do zobowiązania pracownika do odbywania dyżurów medycznych, a zatem pracy w godzinach nadliczbowych, w tym w porze nocnej, jeżeli brak takiej możliwości po stronie pracownika wynika z orzeczenia lekarskiego. Zakaz ten trwa tak długo, jak długo nie ustaną przeciwskazania medyczne stwierdzone orzeczeniem. Niemniej lekarz nie jest zobowiązany do wydłużania szkolenia specjalizacyjnego do 24 miesięcy lub 50% czasu trwania szkolenia specjalizacyjnego przewidzianego w programie szkolenia zgodnie z wyżej przedstawionym przykładem. 

Zatem lekarz odbywający szkolenie specjalizacyjne, który korzysta z uprawnień wynikających z rodzicielstwa lub ma stosowne orzeczenie lekarskie może w ogóle nie odbywać dyżurów medycznych w okresie korzystania z uprawnień lub obowiązywania orzeczenia, a jego szkolenie specjalizacyjne ulegać będzie przedłużeniu z tego tytułu tylko wówczas, gdy korzysta z ww. uprawnień dłużej niż odpowiednio 24 miesiące lub 50% czasu trwania szkolenia specjalizacyjnego zgodnie z przedstawionym powyżej przykładem.

Ministerstwo Zdrowia zapowiedziało, że w związku z nieścisłością obecnego przepisu, przy najbliższej nowelizacji, doprecyzuje brzmienie art. 16i ust. 1d i 1e, zgodnie z przedstawioną powyżej interpretacją.