Między młotem a kowadłem – bezradność specjalisty a oczekiwania pacjentów

Co zrobić, kiedy wiesz, że pacjent potrzebuje pilnej konsultacji psychiatry, ale nie masz gdzie go skierować? Co czuje specjalista, kiedy przychodzi do niego pacjent, którego nie stać na zrealizowania badania prywatnie, a termin oczekiwania na NFZ jest tak daleki, jak marzenie o wiośnie w listopadowy poranek? 

Bezradność związana z systemem opieki nad pacjentem, w którym przyszło nam funkcjonować, to częste uczucie wśród specjalistów. Jak sobie z nim radzić? Czy są jakieś metody, które mogą pomóc nie stracić wiary w to, co się robi? 

Dostępność świadczeń medycznych w publicznym systemie ochrony zdrowia to temat, który od lat budzi wiele emocji i kontrowersji. Pacjenci często mierzą się z długimi kolejkami, ograniczonym dostępem do specjalistów (o opiece koordynowanej nie wspominając) oraz nierównym dostępem do świadczeń medycznych w różnych regionach kraju. Ten artykuł kierowany jest do Was, pracowników zawodów medycznych i okołomedycznych, więc nie rozwodząc się zanadto, oto kilka powodów, dla których nieraz musieliśmy wypowiedzieć do pacjenta potrzebującego ciągłości opieki „kolejna wizyta za 5 miesięcy”:

Czas oczekiwania 

Wiele procedur medycznych wymaga wielomiesięcznego, a nawet wieloletniego oczekiwania. To dotyczy także pacjentów wymagających pilnej interwencji.

Dostęp do lekarzy specjalistów

W niektórych regionach kraju brakuje specjalistów, co powoduje nierówny dostęp do opieki zdrowotnej i wymusza tzw. „odyseje diagnostyczne” 

Finansowanie i limity NFZ

Placówki medyczne mają ograniczone środki i kontrakty z NFZ, co oznacza, że po wyczerpaniu limitów na dany rok pacjenci muszą czekać do kolejnego okresu rozliczeniowego.

Przeciążenie systemu ratunkowego

Izby przyjęć i SOR-y są często przeciążone, ponieważ pacjenci, nie mogąc dostać się do lekarza rodzinnego lub specjalisty, zgłaszają się tam po pomoc.

Powoduje to wydłużenie czasu oczekiwania na pomoc dla osób rzeczywiście wymagających pilnej interwencji.

Brak personelu medycznego

Polska boryka się z niedoborem lekarzy i pielęgniarek w publicznym systemie ochrony zdrowia, co wynika m.in. z odpływu kadry do sektora prywatnego w poszukiwaniu lepszych warunków pracy.

Zdziesiątkowani pracownicy medyczni przez natłok obowiązków często są przeciążeni, co wpływa na jakość opieki. To kolejna utracona szansa na rozwój potencjału publicznego systemu, bowiem – jak wynika z ankiety przeprowadzonej przez Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy

aż 62% badanych wskazało, że kluczowym atutem placówek publicznych jest możliwość lepszego leczenia pacjenta.

Przez co należy rozumieć dostęp do nieodpłatnych skomplikowanych procedur w lecznictwie szpitalnym, które byłyby niemożliwe do sfinansowania przez pacjenta w sektorze prywatnym.

Zamiast krócej, czekamy coraz dłużej w kolejkach do lekarzy i na badania. Rok 2024 jest rekordowy, bo średni czas oczekiwania na świadczenia przekroczył już 4 miesiące i wynosi 4,2 miesiąca – wynika z najnowszego barometru Watch Health Care. To najdłużej od 2012 roku, od kiedy WHC bada kolejki. (…) Dłużej czekamy na badanie diagnostyczne – 3,1 miesiąca oraz na wizytę u specjalisty – 4,3 miesiąca

– jak czytamy w artykule Rynku Zdrowia z 9 stycznia 2025 r.

Takie wydłużenie czasu oczekiwania znacznie rozciąga w czasie ścieżkę diagnostyczną i odracza adekwatne leczenie, co pogarsza rokowania przebiegu wielu chorób. Jedną z nich jest stwardnienie rozsiane, w którym czas od postawienia diagnozy do włączenia leczenia jest kluczowy dla lat przeżytych w funkcjonalnej sprawności.

W pracy z 2021 r. pt. „Ścieżka opieki nad pacjentem ze stwardnieniem rozsianym w Polsce – aktualna diagnoza” opublikowanej w „Aktualnościach neurologicznych”

Analiza danych Systemu Monitorowania Programów Terapeutycznych wykazała, że mediana czasu od wystąpienia pierwszych objawów do postawienia diagnozy SM wynosiła 7,4 miesiąca, a mediana czasu od ustalenia rozpoznania do włączenia leczenia modyfikującego przebieg choroby w programie lekowym I linii – 14,82 miesiąca. Czas upływający od diagnozy do włączenia terapii lekiem modyfikującym przebieg choroby miał ogromny wpływ na stopień niepełnosprawności pacjenta

– czytamy.

Co działo się w kierunku poprawy opieki nad pacjentami z SM w 2024 r.?

• W maju 2024 r. odbyła się debata “Jak lepiej zadbać o pacjentów z SM?” organizowana przez Rzeczpospolitą i Fundację Stwardnienie Rozsiane.info, w której przy jednym stole usiedli eksperci w dziedzinie neurologii, przedstawiciele resortu zdrowia i NFZ oraz strona społeczna, celem dyskusji o rozwiązaniach systemowych na rzecz sprawniejszej diagnostyki i leczenia pacjentów z SM.
• W Ministerstwie Zdrowia odbyło się spotkanie z ministrem Szafranowiczem i Kosem, podczas którego prof. Bartosz Karaszewski i Monika Łada przedstawili korzyści z utworzenia opieki koordynowanej dla pacjentów z SM, odwołując się do istniejącej już opieki koordynowanej w ścieżce kardiologicznej. Wspomniano o programie pilotażowym KOSM, który niestety zakończył się niepowodzeniem i zwrócono uwagę, jak z tego doświadczenia wydobyć potencjał do stworzenia idealnego programu opieki nad pacjentem z SM.
• 23 września 2024 r. w Zabrzu otwarto pierwsze w Polsce Centrum Kompleksowej Diagnostyki i Leczenia Stwardnienia Rozsianego wzorowane na tzw. center of excellence, czyli „centrach doskonałości”, działających z powodzeniem np. w Stanach Zjednoczonych czy krajach Europy Zachodniej. 

Podsumowanie

Publiczny system ochrony zdrowia zmaga się z wieloma problemami, które sprawiają, że pacjent często czuje się zagubiony i sfrustrowany. Ale nie tylko pacjent. My medycy, chcąc współpracować w leczeniu z innymi specjalistami, tak aby proces diagnostyki i leczenia przebiegał jak najsprawniej, musimy uciekać się do proponowania korzystania ze świadczeń oferowanych przez sektor prywatny, co z kolei wiąże się z wysokimi kosztami dla pacjenta. Takie rozwiązania powinien oferować publiczny system ochrony zdrowia poprzez budowanie siatki opieki koordynowanej nad pacjentem chorującym przewlekle.

Reformy systemowe oraz zwiększenie inwestycji w ochronę zdrowia są niezbędne, aby poprawić dostępność świadczeń i komfort pacjentów. 

Dowiedz się więcej!

Wraz z Joanną Dronką-Skrzypczak przygotowałyśmy podcast NEUROWIZJA, którego czwarty odcinek nosi tytuł Między młotem a kowadłem systemu – ile i co może specjalista? O bezradności specjalisty i oczekiwaniach pacjentów? Zachęcamy do wysłania całego odcinka, w którym pochylamy się nad problemem poruszonym w artykule!

Obejrzyj odcinek!