Współpraca ze szpitalami i lekarzami innych specjalności

Nie każdy lekarz i nie każda lekarka, zwłaszcza na początku swojej drogi zawodowej, czuje się pewnie we wszystkich sytuacjach związanych ze zdrowiem pacjenta, kiedy nadrzędne powinno być jego dobro. Wtedy pojawiają się wątpliwości, czy pacjent kwalifikuje się do hospitalizacji, a jeśli tak, to czy w trybie planowym, czy cito, czy może lepiej go skierować do poradni specjalistycznej. W tym rozdziale znajdziecie informacje dotyczące kilku problematycznych prawnie sytuacji często spotykanych w praktyce lekarza POZ lub NPL i związanych ze współpracą ze szpitalami i lekarzami innych specjalności.

Skierowania na badania zalecone przez specjalistę lub szpital

Świadczeniodawca zapewnia udzielanie świadczeń w sposób kompleksowy obejmujący wykonanie niezbędnych badań, w tym badań laboratoryjnych i diagnostyki obrazowej, oraz procedur medycznych związanych z udzielaniem tych świadczeń. 

– Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 8 września 2015 r. [1]: 

Oznacza to, że lekarz POZ nie ma obowiązku wykonywać badań zleconych przez innych specjalistów czy oddziały szpitalne. W przypadku zaplanowania kontrolnych oznaczeń na następną wizytę obowiązek ten spoczywa na ambulatoryjnej opiece specjalistycznej (AOS) lub szpitalu. Jeśli pacjent zdecydował się na prywatną poradnię, badania powinny być wykonane we własnym zakresie. Lekarz POZ nie ma także obowiązku zlecać badań niezbędnych przed operacją pacjenta w szpitalu, o czym mówi nawet oddzielny punkt rozporządzenia. To samo dotyczy zwolnień lekarskich po pobycie na SOR czy w NPL. 

Skierowanie do poradni specjalistycznej lub szpitala 

Przed skierowaniem pacjenta na oddział szpitalny warto zaznajomić się ze specyfiką oddziałów w danym mieście, np. diagnostyka bezdechu sennego jest możliwa tylko w ściśle określonych miejscach – czasem jest to oddział chorób wewnętrznych, czasem oddział pulmonologii. Istotne jest wykazanie się starannością przy wystawianiu skierowania na badania diagnostyczne do poradni specjalistycznej lub oddziału specjalistycznego. Należy wskazać dokładny kod choroby oraz opisać pokrótce zgłaszany przez chorego problem, aby lekarz, do którego odeślecie pacjenta, mógł się do niego precyzyjnie odnieść. 

Zaświadczenie z poradni specjalistycznej

Otrzymując zaświadczenie od specjalisty lub wypis szpitalny, możemy oczekiwać, że znajdą się na nim zalecone leki, poziom ich refundacji oraz informacja, na jakiej podstawie została ona zalecona. 

Lekarz POZ powinien w tym przypadku wykazać się czujnością, aby uniknąć ewentualnych kar za nienależycie wystawioną refundację. Ważne są także informacje odnośnie do dalszego postępowania, rokowania i wyznaczonych wizyt kontrolnych. Taką informację specjalista powinien przekazywać lekarzowi POZ nie rzadziej niż co 12 miesięcy [1], gdy pacjent wymaga okresowego monitorowania, zmiany leczenia lub gdy lekarz POZ nie może sam zweryfikować zasadności danego leczenia. Jest to więc zdecydowana większość przypadków.

Pacjent nie wyraża zgody na leczenie

Zgodnie z ustawą o prawach pacjenta [2] pacjent ma prawo wyrazić zgodę na zaproponowane leczenie lub jej odmówić. Jeżeli chory, mimo ewidentnych przesłanek medycznych, nie wyraża zgody na leczenie szpitalne, należy pamiętać, że konieczne jest przedstawienie pacjentowi informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych i możliwych metodach diagnostyki i leczenia, a także dających się przewidzieć konsekwencjach zaniechania leczenia. 

Wywiady

Gdy pacjent nie zgadza się na leczenie, lekarz musi się zabezpieczyć - rozmowa z mec. Aleksandrą Kosiorek

Sprawdź

Należy pamiętać również o zamieszczeniu w dokumentacji medycznej adnotacji o poinformowaniu pacjenta o stanie zdrowia, skutkach tej decyzji i odmowie zaproponowanego leczenia. 

Najważniejsza sytuacja, kiedy należy podjąć leczenie nawet bez zgody pacjenta, to przypadek, gdy wymaga on niezwłocznej pomocy lekarskiej (zwłoka w udzieleniu pomocy zagrażałaby życiu lub mogłaby spowodować ciężkie uszkodzenie ciała albo ciężki rozstrój zdrowia), a ze względu na swój stan zdrowia lub wiek nie może jej wyrazić [3]. Na szczęście w POZ nie są to częste sytuacje. 

Z kolei w sytuacji, kiedy pacjent podczas wizyty w gabinecie POZ lub NPL zgłasza np. myśli samobójcze (a jego zachowanie wskazuje na to, że zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, i istnieją wątpliwości co do tego, czy jest osobą chorą psychicznie), należy wezwać zespół ratownictwa medycznego i skierować pacjenta do szpitala psychiatrycznego, nawet bez jego zgody [4]. 

Poradnik

Tendencje samobójcze

Sprawdź

Istnieje również możliwość przyjęcia do szpitala bez zgody osoby chorej psychicznie lub osoby z niepełnosprawnością intelektualną niezdolnej do wyrażenia świadomej zgody, co regulują osobne przepisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego [4]. 

Kto wypisuje kartę zgonu?

Przerzucanie odpowiedzialności za wypisanie karty zgonu przez lekarza zespołu ratownictwa medycznego to następna kwestia sporna, z którą często spotykają się lekarze POZ czy NPL, co wynika z niejasnych i przestarzałych przepisów. 

Stwierdzanie zgonu i wystawianie karty zgonu regulują zapisy Ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych [5] oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 3 sierpnia 1961 r. w sprawie stwierdzenia zgonu i jego przyczyny [6]. 

Zgodnie z powyższym zgon i jego przyczynę stwierdza, a następnie wypełnia elektroniczną kartę zgonu, lekarz, który jako ostatni, na 30 dni poprzedzających zgon, udzielał pomocy pacjentowi lub leczył go w jego ostatniej chorobie – najczęściej jest to lekarz POZ. 

Jeżeli potrzeba stwierdzenia zgonu wystąpiła w godzinach pracy POZ, lekarz POZ może stwierdzić zgon dopiero po zakończeniu swoich godzin pracy w POZ. 

Jeżeli nie ma takiego lekarza lub gdy nie może on dokonać oględzin zwłok w ciągu 12 godzin albo mieszka w odległości ponad 4 kilometrów od miejsca przebywania zwłok, zgon stwierdza inny lekarz, jednak ustawa nie precyzuje, o jakiego lekarza chodzi. Jest to zazwyczaj lekarz z ośrodka pozaszpitalnej opieki całodobowej przeprowadzający wizyty domowe (np. NPL). W niektórych powiatach są specjalnie powołani lekarze, których zadaniem jest stwierdzanie zgonów. Zgon może również stwierdzić kierownik zespołu ratownictwa medycznego (jest nim lekarz, ratownik medyczny lub pielęgniarka) i robi to w sytuacji, gdy do zgonu doszło podczas akcji medycznej [7].

Z kolei gdy zachodzi podejrzenie, że do śmierci doszło w wyniku przestępstwa, samobójstwa, albo gdy nie jesteśmy w stanie ustalić tożsamości zwłok, należy zawiadomić policję lub prokuratora. Więcej informacji na temat stwierdzania zgonu znajdziecie w rozdziale „Stwierdzanie zgonu”.

Praktyka kliniczna

Stwierdzanie zgonu. Czyj to obowiązek? Kiedy wezwać policję lub prokuratora?

Sprawdź

Publikacja jest fragmentem e-booka ,,Pierwsze kroki w POZ - edycja IV (2024/2025)", którego pełną wersję można pobrać tutaj.

E-book

Pierwsze kroki w POZ – edycja 2024/2025

Sprawdź