UTL-25

• Nadciśnienie tętnicze,
• dławica piersiowa,
• zaburzenie rytmu z szybką czynnością serca,
• zawał mięśnia sercowego (wczesna interwencja w ostrej fazie zawału).

Dawka powinna być ustalona indywidualnie, zależnie od stanu klinicznego pacjenta i wartości ciśnienia tętniczego oraz tętna; leczenie rozpoczyna się od najmniejszej dawki początkowej.

Dorośli.

Nadciśnienie tętnicze: początkowa dawka wynosi 50 mg/dobę, następnie można zwiększyć dawkę do 100 mg/dobę, podawane w 1 dawce dobowej lub w dawkach podzielonych. Działanie terapeutyczne uzyskuje się po 1-2 tyg. stosowania produktu. Dodatkowe obniżenie ciśnienia krwi można osiągnąć przez stosowanie atenololu z innymi lekami obniżającymi ciśnienie krwi, np. z lekami moczopędnymi.

Dławica piersiowa: stosuje się 50-100 mg atenololu/dobę, w 1 dawce dobowej lub w dawkach podzielonych. Zwiększenie dawki nie powoduje nasilenia działania terapeutycznego. U pacjentów z dławicą piersiową nie należy nagle przerywać podawania atenololu, gdyż może to spowodować nasilenie bólów dławicowych, a nawet wystąpienie świeżego zawału mięśnia sercowego.

Zaburzenia rytmu serca z szybką czynnością serca: początkowa dawka atenololu wynosi 2,5 mg podawanego we wstrzyknięciu dożylnym w ciągu 2,5 minuty (tzn. 1 mg/1 min). Dawka 2,5 mg może być powtórzona w 5 minutowych odstępach aż do uzyskania spodziewanego działania terapeutycznego do dawki maks. 10 mg. W inf. dożylnej atenolol stosowany jest w dawce 0,15 mg/kg mc. przez 20 minut. Jeśli konieczne, inj. lub inf. dożylne można powtarzać co 12 h. Po uzyskaniu kontroli zaburzeń rytmu serca po podaniu dożylnym atenololu konieczna jest kontynuacja leczenia lekiem doustnym w dawce 50- 100 mg raz/dobę.

Zawał mięśnia sercowego: pacjentom wymagającym dożylnego leczenia β-adrenolitykami, podaje się atenolol w dawce 5-10 mg w powolnym wstrzyknięciu dożylnym (1 mg/1 min) w ciągu 12 h od wystąpienia bólu w klatce piersiowej. Po dożylnym podaniu i w przypadku braku objawów niepożądanych leczenie jest kontynuowane przez podanie doustne atenololu w dawce 50 mg po 15 minutach od podania dożylnego, a następnie po 12 h od podania atenololu dożylnie w dawce 50 mg i dawce 100 mg/dobę po następnych 12 h. Jeżeli wystąpią objawy niepożądane - zwolnienie rytmu serca i/lub niedociśnienie tętnicze lub inne, leczenie atenololem powinno być przerwane.

Dawkowanie w niewydolności nerek: u pacjentów z niewydolnością nerek dawkę atenololu należy zmniejszyć. Nie zaobserwowano kumulacji atenololu u pacjentów, z Cl_Cr większym niż 35 ml/min/1,73 m² (wartość prawidłowa wynosi 100-150 ml/min/1,73 m²). U pacjentów z Cl_Cr 15-35 ml/min/1,73 m² (odpowiednio do stężenia kreatyniny 300-600 µmoli/litr) dawka doustna powinna wynosić 50 mg/dobę a dawka dożylna 10 mg co 2 dni. U pacjentów z Cl_Cr mniejszym niż 15 ml/min/1,73 m² (odpowiednio do stężenia kreatyniny powyżej 600 µmoli/litr) dawka doustna powinna wynosić 25 mg/dobę lub 50 mg co 2. dzień. Pacjenci dializowani powinni otrzymać dawkę 50 mg doustnie po każdej dializie; leczenie powinno być przeprowadzane w warunkach szpitalnych ze względu na możliwość wystąpienia znacznego obniżenia ciśnienia krwi.

Pacjenci w podeszłym wieku: może być konieczne zmniejszenie dawki, szczególnie w przypadku współistnienia niewydolności nerek.

Dzieci: ze względu na brak doświadczenia w stosowaniu atenololu u dzieci nie zaleca się stosowania produktu leczniczego w tej grupie wiekowej.

Atenolol należy do β-adrenolityków wykazujących selektywną aktywność w stosunku do receptorów adrenergicznych β₁ - działa preferencyjnie na receptory β₁-adrenergiczne w mięśniu sercowym.

Selektywność działania zmniejsza się wraz ze zwiększeniem dawki.

Atenolol nie wykazuje wewnętrznej aktywności sympatykomimetycznej i wpływu stabilizującego błony komórkowe.

Tak jak w przypadku innych β-adrenolityków, wykazuje ujemne działanie inotropowe (z tego powodu jego stosowanie jest przeciwwskazane w niestabilnej niewydolności krążenia).

Jego działanie w leczeniu nadciśnienia tętniczego także nie jest do końca wyjaśnione.

Prawdopodobnie efekt działania atenololu, polegający na zwolnieniu czynności serca i kurczliwości mięśnia sercowego wpływa na jego skuteczność w eliminowaniu lub redukcji objawów u pacjentów z dławicą piersiową.

Atenolol jest skuteczny i dobrze tolerowany w większości populacji etnicznych, jakkolwiek reakcja na lek może być mniej wyrażona u pacjentów rasy czarnej.

1 tabl. powl. zawiera 25 mg atenololu.

Zwiększone ryzyko znacznego obniżenia ciśnienia krwi, bradykardii i niewydolności serca może wystąpić w przypadku:

• jednoczesnego stosowania β-adrenolityków z antagonistami wapnia wykazującymi ujemne działanie inotropowe tj. werapamil i diltiazem mogą prowadzić do nasilenia tego działania szczególnie u chorych z zaburzoną czynnością komór i/lub z zatokowo-przedsionkowymi i przedsionkowo-komorowymi zaburzeniami przewodzenia. Może to spowodować ciężkie niedociśnienie tętnicze, bradykardię lub niewydolność serca. Dożylne podanie antagonistów wapnia podczas stosowania β-adrenolityków i w ciągu 48 h po ich odstawieniu jest przeciwwskazane;
• jednoczesnego stosowania z pochodnymi dihydropirydyny, np: nifedypiną, może spowodować zwiększone ryzyko niedociśnienia tętniczego i niewydolność serca u pacjentów z utajoną niewydolnością serca;
• glikozydy naparstnicy w skojarzeniu z β-adrenolitykami mogą wydłużać czas przewodzenia przedsionkowo-komorowego;
• β-adrenolityki mogą nasilać tzw. nadciśnienie z odbicia podczas odstawienia klonidyny;
• jeżeli klonidyna i β-adrenolityki stosowane są jednocześnie, należy zaprzestać stosowania β-adrenolityków kilkanaście dni przed odstawieniem klonidyny. Jeżeli stosowanie klonidyny ma być zastąpione przez stosowanie β-adrenolityków, rozpoczęcie podawania β-adrenolityków powinno nastąpić kilkanaście dni po zaprzestaniu podawania klonidyny.

Należy zachować ostrożność w przypadku jednoczesnego stosowania:

• leków przeciwarytmicznych klasy I: dyzopiramid i chinidyna;
• leków sympatykomimetycznych: tj adrenalina, może zmniejszyć działanie β-adrenolityków;
• insuliny i doustnych leków przeciwcukrzycowych, może prowadzić do znacznego zmniejszenia stężenia glukozy we krwi. Objawy hipoglikemii, szczególnie tachykardia, mogą być maskowane;
• leków hamujących syntezę prostaglandyn: tj. ibuprofen i indometacyna, mogą zwiększyć działanie przeciwnadciśnieniowe β-adrenolityków;
• zaobserwowano zwiększone ryzyko wystąpienia depresji podczas jednoczesnego stosowania β-adrenolityków z diltiazemem.

Należy zachować ostrożność w przypadku jednoczesnego stosowania leków znieczulających. Leki stosowane do znieczulenia ogólnego nasilają działanie kardiodepresyjne atenololu i mogą powodować niedociśnienie tętnicze. Anestezjolog powinien być poinformowany o leczeniu atenololem, stosowany do znieczulenia lek powinien mieć możliwie jak najmniejsze ujemne działanie inotropowe. Zahamowanie zatokowe może wystąpić, gdy β-adrenolityki, w tym atenolol, są stosowane w skojarzeniu z innymi lekami, o których wiadomo, że wywołują zahamowanie zatokowe, takimi jak amiodaron, digoksyna, diltiazem, werapamil, flekainid, iwabradyna.

• Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą;
• wstrząs kardiogenny;
• niewyrównana niewydolność serca;
• zespół chorego węzła zatokowego;
• blok przedsionkowo-komorowy II lub III stopnia;
• nieleczony guz chromochłonny nadnerczy;
• kwasica metaboliczna;
• bradykardia poniżej 45 uderzeń/minutę;
• niedociśnienie tętnicze;
• ciężkie zaburzenia krążenia tętniczego obwodowego;
• dożylne stosowanie antagonistów wapnia typu werapamil, diltiazem lub innych leków przeciwarytmicznych.

Atenololu, tak jak innych β-adrenolityków nie należy odstawiać nagle (

• może to wywołać zwiększenie ciśnienia tętniczego,
• nasilenie objawów dławicy piersiowej
• i/lub zaburzenia rytmu serca

• Atenolol może nasilać działanie leków przeciwcukrzycowych,
• a także maskować objawy hipoglikemii np. tachykardię.

). Dawka produktu powinna być stopniowo zmniejszana w ciągu 7-14 dni. Pacjenci, szczególnie z chorobą niedokrwienną serca powinni być w tym czasie obserwowani. W przypadku pacjentów zakwalifikowanych do zabiegu chirurgicznego, decyzję o zaprzestaniu leczenia β-adrenolitykiem należy podjąć co najmniej 24 h przed zabiegiem chirurgicznym. Ocena ryzyka i korzyści powinna być podejmowana indywidualnie dla każdego pacjenta. W przypadku kontynuowania leczenia atenololem należy zastosować leki anestezjologiczne o niewielkim ujemnym działaniu inotropowym, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia działania kardiodepresyjnego. Podanie dożylne atropiny zmniejsza ryzyko reakcji ze strony nerwu błędnego. Chociaż podanie atenololu jest przeciwwskazane w niewyrównanej niewydolności serca, produkt leczniczy może być stosowany z zachowaniem ostrożności u pacjentów, u których niewydolność serca jest wyrównana. Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z małą rezerwą sercową. Atenolol może zwiększyć częstość i czas trwania napadów w dławicy piersiowej u pacjentów z dławicą piersiową Printzmetala z powodu braku działania α-receptorów pośredniczących w skurczu naczyń wieńcowych. Atenolol jest β₁ selektywnym β-adrenolitykiem i w związku z tym musi być stosowany z zachowaniem szczególnej ostrożności. Atenolol jest przeciwwskazany u pacjentów z ciężkim zaburzeniem obwodowego krążenia tętniczego. Produkt może również nasilać mniej zaawansowaną niewydolność obwodowego krążenia tętniczego. Należy zachować dużą ostrożność w przypadku pacjentów z blokiem serca I stopnia. Wskazana jest regularna kontrola stężenia glukozy, szczególnie w cukrzycy chwiejnej. Atenolol może nasilać objawy łuszczycy. Produkt leczniczy może maskować objawy nadczynności tarczycy. W rzadkich przypadkach na skutek działania farmakologicznego dochodzi do zwolnienia akcji serca (tętno spoczynkowe do 50-55 uderzeń/minutę), w takim przypadku należy zmniejszyć dawkę. Atenolol może zwiększać wrażliwość na alergeny i nasilać reakcję anafilaktyczną u pacjentów, u których występowały takie reakcje w przeszłości. Tacy pacjenci mogą nie reagować na zwykle stosowaną dawkę adrenaliny. Ostrożnie należy stosować lek u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek, zaleca się dostosowanie dawkowania u tych pacjentów w zależności od wartości Cl_Cr. Ostrożnie stosować u pacjentów w podeszłym wieku. Leczenie należy rozpocząć od najmniejszej dawki. Nie należy stosować u pacjentów z odwracalną obturacją dróg oddechowych chyba, że jest to bezwzględnie konieczne. W takiej sytuacji należy zachować ostrożność. U pacjentów z astmą oskrzelową może wystąpić zwiększenie oporów oddechowych, objawy ustępują po zastosowaniu leków rozszerzających oskrzela takich jak salbutamol lub izoprenalina. U pacjentów z guzem chromochłonnym przed zastosowaniem atenololu należy zastosować lek α-adrenolityczny. Jest mało prawdopodobne, aby atenolol wywierał wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania urządzeń mechanicznych w ruchu. Należy jednak wziąć pod uwagę, że bardzo rzadko podczas stosowania produktu leczniczego, zwłaszcza w początkowym okresie leczenia, mogą wystąpić zawroty głowy i/lub uczucie zmęczenia.

Produkt leczniczy jest na ogół dobrze tolerowany.

U niektórych pacjentów mogą wystąpić następujące objawy niepożądane.

• Zaburzenia krwi i układu chłonnego: (rzadko) plamica, trombocytopenia.
• Zaburzenia psychiczne: (niezbyt często) zaburzenia snu podobnie jak w przypadku innych β-adrenolityków; (rzadko) zmiany nastroju, koszmary senne, stan splątania, psychoza, omamy, depresja.
• Zaburzenia układu nerwowego: (rzadko) zawroty i bóle głowy, parastezje.
• Zaburzenia oka: (rzadko) suchość oczu, zaburzenie widzenia.
• Zaburzenia serca: (często) bradykardia, nasilenie niewydolności serca, zaostrzenie bloku serca; (nieznana) zahamowanie zatokowe u predysponowanych pacjentów (np. pacjentów w podeszłym wieku lub pacjentów z istniejącą wcześniej bradykardią, dysfunkcją węzła zatokowego lub blokiem przedsionkowo-komorowym).
• Zaburzenia naczyniowe: (często) oziębienie kończyn; (rzadko) obniżenie ciśnienia krwi związane ze zmianą pozycji ciała na stojącą, któremu może towarzyszyć omdlenie, u wrażliwych pacjentów może wystąpić chromanie przestankowe, objaw Raynauda.
• Zaburzenia układu oddechowego, klatki piersiowej i śródpiersia: (rzadko) skurcz oskrzeli u pacjentów z astmą oskrzelową lub u pacjentów, u których występowała astma oskrzelowa w przeszłości.
• Zaburzenia żołądka i jelit: (często) zaburzenia żołądkowo-jelitowe; (rzadko) suchość w jamie ustnej.
• Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: (niezbyt często) zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych; (rzadko) przypadki działania toksycznego na wątrobę w tym cholestazy wątrobowej.
• Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: (rzadko) wypadanie włosów, reakcje skórne typu łuszczycy, nasilenie łuszczycy, wysypka; (nieznana) nadpotliwość, reakcje nadwrażliwości: obrzęk naczynioruchowy i pokrzywka.
• Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej: (nieznana) zespół toczniopodobny.
• Zaburzenia układu rozrodczego i piersi: (rzadko) impotencja.
• Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: (często) uczucie zmęczenia.
• Badania diagnostyczne: (bardzo rzadko) obserwowane było zwiększone miano przeciwciał przeciwjądrowych ale znaczenie kliniczne nie jest jasne.

Należy rozważyć przerwanie stosowania leku, zgodnie z kliniczną oceną, jeżeli wystąpi którykolwiek z powyższych objawów niepożądanych.

Atenolol przenika przez barierę łożyskową i jest wykrywany we krwi pępowinowej.

Nie przeprowadzono badań dotyczących stosowania atenololu u kobiet w I trymestrze ciąży, dlatego nie można wykluczyć możliwości działania teratogennego produktu.

Atenolol był stosowany pod ścisłym nadzorem w leczeniu nadciśnienia tętniczego w III trymestrze ciąży.

Podawanie atenololu kobietom w ciąży w celu leczenia łagodnego i umiarkowanego nadciśnienia tętniczego spowodowało opóźnienie wzrostu płodu.

U kobiet w ciąży (zwłaszcza w I i II trymestrze) oraz u kobiet w okresie rozrodczym należy rozważyć korzyści ze stosowania atenololu do możliwego ryzyka.

Stosowanie β-adrenolityków powoduje zmniejszony przepływ krwi przez łożysko co może doprowadzić do przedwczesnego porodu lub zgonu płodu.

Produkt leczniczy przenika do pokarmu kobiecego.

Stwierdzono znaczną kumulację atenololu w pokarmie kobiecym.

Stosowanie atenololu w okresie okołoporodowym lub w czasie karmienia piersią może spowodować u noworodków zwiększone ryzyko hipoglikemii i bradykardii.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania atenololu u kobiet w ciąży i karmiących piersią.

W wyniku przedawkowania atenololu mogą wystąpić następujące objawy:

• zwolnienie czynności serca
• nadmierne obniżenie ciśnienia tętniczego
• ostra niewydolność serca
• skurcz oskrzeli
• zahamowanie zatokowe

Pacjenta należy umieścić w szpitalu i bardzo dokładnie obserwować.

Należy zastosować leczenie objawowe.

Po zatruciu ostrym w celu zapobieżenia wchłaniania leku z przewodu pokarmowego należy wykonać płukanie żołądka, podać węgiel aktywowany i leki przeczyszczające.

Można zastosować transfuzję osocza w celu leczenia niedociśnienia tętniczego lub wstrząsu.

Należy rozważyć zastosowanie hemodializy i hemoperfuzji.

Nasilona bradykardia powinna być leczona przez zastosowanie atropiny 1-2 mg dożylnie i/lub stymulatora serca.

Jeśli wymaga tego sytuacja, leczenie powinno być kontynuowane przez podanie dożylne 10 mg glukagonu.

W zależności od reakcji, glukagon może być podawany w dawce 1-10 mg/h.

Zamiast glukagonu można podawać dobutaminę.

Skurcz oskrzeli zwykle ustępuje po zastosowaniu leków rozszerzających oskrzela.