Jak odróżnić otępienie od depresji u osób starszych?

Otępienie i depresja mogą prowadzić do zaburzeń funkcji poznawczych, ale ich mechanizm i przebieg są odmienne. Otępienie to postępująca choroba neurodegeneracyjna, która powoduje utrwalone deficyty pamięci, dezorientację, spadek samodzielności i zmiany w zachowaniu. Depresja często manifestuje się spowolnieniem psychoruchowym, zaburzeniami koncentracji i pamięci, ale objawy te są odwracalne po leczeniu.

Różnice kliniczne

Diagnostyka różnicowa

Otępienie:

• MMSE (Mini-Mental State Examination) – ocena pamięci, orientacji, uwagi i funkcji językowych,
• CDT (Test Rysowania Zegara) – ocena funkcji wzrokowo-przestrzennych i planowania,
• MoCA (Montreal Cognitive Assessment) – bardziej czuły test do wykrywania łagodnych zaburzeń poznawczych.

Depresja:

• GDS (Geriatryczna Skala Depresji) – szybka ocena nasilenia objawów depresyjnych,
• BDI (Inwentarz Depresji Becka) – ocena głębokości depresji,
• HADS (Szpitalna Skala Lęku i Depresji) – pomocna u pacjentów z chorobami somatycznymi.

Leczenie i ocena pacjenta

W przypadku trudności diagnostycznych zaleca się w pierwszej kolejności wdrożenie leczenia depresji. Jeżeli po kilku tygodniach terapii następuje poprawa funkcji poznawczych, można przypuszczać, że pierwotnym problemem była depresja. Jeżeli jednak mimo leczenia objawy poznawcze utrzymują się, istnieje wysokie prawdopodobieństwo współistniejącego otępienia. Pacjenci z depresją powinni być monitorowani również po zakończeniu terapii, ponieważ u części z nich mogą ujawnić się wczesne postacie otępienia.

W leczeniu depresji u osób starszych stosuje się przede wszystkim selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Do najczęściej rekomendowanych leków należą sertralina, citalopram i escitalopram, które cechują się dobrą tolerancją w tej grupie wiekowej. W przypadku pacjentów z jednoczesnym występowaniem bólu neuropatycznego korzystne działanie wykazuje wenlafaksyna i duloksetyna. Należy unikać leków o działaniu cholinolitycznym, takich jak trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne oraz benzodiazepiny, ponieważ mogą one nasilać zaburzenia poznawcze.

W leczeniu otępienia stosuje się inhibitory cholinesterazy, do których należą donepezil, rywastygmina i galantamina. Leki te znajdują zastosowanie głównie w chorobie Alzheimera oraz w otępieniu z ciałami Lewy'ego. W przypadku choroby Alzheimera o umiarkowanym i zaawansowanym nasileniu skuteczność wykazuje memantyna, która działa neuroprotekcyjnie. W leczeniu otępienia istotną rolę odgrywają także metody niefarmakologiczne, takie jak trening funkcji poznawczych, terapia reminiscencyjna oraz wsparcie opiekunów.

Kody ICD-10

Referencje

1. Zwyrtek, E., & Rymaszewska, J. (2016). Depression and dementia in the elderly – differential diagnosis. Lekarz POZ, 2(1), 30-36.