Co na temat teleporad mówi nowy Kodeks Etyki Lekarskiej? Komentarz do art. 9

Komisja Etyki Lekarskiej Naczelnej Rady Lekarskiej omówiła art. 9 Kodeksu Etyki Lekarskiej związany z wyborem odpowiedniej formy konsultacji lekarskiej. Szczególną uwagę poświęcono zastosowaniu telemedycyny w opiece nad pacjentem.

Art. 9. KEL brzmi:

Lekarz podejmuje się opieki nad pacjentem po uprzedniej ocenie jego stanu. Lekarz wybiera taką formę konsultacji (w szczególności wizyta stacjonarna, teleporada), która zapewnia pacjentowi dostępną jakość i ciągłość opieki medycznej

Eksperci przeanalizowali, kiedy można udzielić świadczenia w formie telemedycznej.

O tym, która forma świadczenia będzie właściwa dla rozwiązania problemu zdrowotnego, z którym zgłasza się pacjent, decyduje lekarz, uwzględniając wskazania oparte o aktualną wiedzę medyczną, korzyści dla pacjenta wynikające z tej formy świadczenia oraz preferencje i wolę pacjenta 

– przypominają eksperci.

I podkreślają, że „celem telemedycyny jest wsparcie, uzupełnienie lub rozszerzenie opieki nad pacjentem, której podstawą jest kontakt osobisty”.

Niedopuszczalne przy udzielaniu świadczeń telemedycznych jest ograniczanie potrzebnego kontaktu osobistego i zastępowanie go formą zdalną, w szczególności poprzez prowadzenie diagnostyki i terapii pacjenta jedynie w drodze teleporad w sytuacji, w której potrzebne byłoby przeprowadzenie ich podczas kontaktu osobistego. Efektem zastosowania telemedycyny powinna być poprawa dostępności, jakości i ciągłości opieki medycznej dzięki wykorzystaniu nowych kanałów komunikacji i rozwiązań e-zdrowia. Co do zasady, osobisty kontakt lekarza z pacjentem jest najwłaściwszą formą relacji lekarz–pacjent, chyba że przy rozwiązywaniu konkretnego problemu zdrowotnego na danym etapie procesu opieki korzystniejsze jest zastosowanie telemedycyny 

– uważają specjaliści. 

Teleporada – kiedy jest wskazana?

Eksperci wskazali też najczęstsze sytuacje, w których wykorzystanie teleporady może być wskazane. 

• W celu zwiększenia kompleksowości opieki, lepszej koordynacji pacjenta, w szczególności w leczeniu stanów przewlekłych, celem konsultacji w toku prowadzonego leczenia lub dla zapewnienia ciągłości leczenia do czasu możliwie najbliższej wizyty osobistej.

• Efektywne przygotowanie do wizyty osobistej – teleporada jako forma wczesnego kontaktu umożliwia lekarzowi wstępną ocenę problemu, wskazanie pacjentowi, jakie badania i dokumenty należy przygotować na wizytę osobistą, co usprawnia dalszy proces diagnostyczny i zwiększa skuteczność leczenia.    

• Ułatwienie opieki w sprawach niewymagających osobistego badania – teleporady są praktycznym rozwiązaniem w sytuacjach, które nie wymagają fizycznego kontaktu z lekarzem, takich jak omówienie wyników badań czy wystawienie skierowań na kontrolne badania po analizie dokumentacji medycznej.

• Wsparcie dla osób z ograniczoną mobilnością lub ze szczególnymi potrzebami – telemedycyna niweluje bariery w dostępie do opieki zdrowotnej dla pacjentów z niepełnosprawnościami lub innymi trudnościami w poruszaniu się, wyrównując szanse na skorzystanie z usług medycznych.

• Zapewnienie bezpieczeństwa epidemicznego – teleporady pozwalają na uzyskanie skierowania na diagnostykę chorób zakaźnych, co minimalizuje ryzyko infekcji w placówkach medycznych, zapewniając bezpieczeństwo pacjentów i personelu medycznego.

• Monitorowanie pacjenta z wykorzystaniem telemedycyny – w przypadkach, gdy pacjent jest telemonitorowany przy użyciu wyrobów medycznych lub prowadzona jest telerehabilitacja, telemedycyna umożliwia ciągły nadzór i szybką interwencję w sytuacjach nagłych, co może być kluczowe dla pacjenta.

• Zwiększenie komfortu i prywatności pacjenta – teleporady umożliwiają pacjentowi kontakt z lekarzem w komfortowym środowisku domowym, co zmniejsza stres związany z wizytą, może zwiększyć otwartość pacjenta i gotowość do szczerej rozmowy– może mieć to szczególne znaczenie w obszarze ochrony zdrowia psychicznego.

• Szybszy dostęp do specjalistycznej opieki w nagłych przypadkach – telemedycyna ułatwia szybki kontakt z lekarzem specjalistą, nawet w pilnych przypadkach, a razie potrzeby specjalista może skierować pacjenta na pilne badania lub zalecić interwencję.

• Podniesienie świadomości zdrowotnej pacjentów – telemedycyna sprzyja regularnym kontaktom pacjentów z lekarzami i może promować profilaktykę zdrowotną, a pacjenci mają łatwiejszy dostęp do porad na temat zdrowego stylu życia, co może przyczyniać się do zapobiegania chorobom i ich wcześniejszego wykrywania.

• Niwelowanie nierówności w dostępie do opieki zdrowotnej – zastosowanie telemedycyny może być kluczowe w zapewnianiu dostępu do usług zdrowotnym osobom z obszarów, gdzie opieka ta jest niedostępna lub brak jest specjalistów posiadających wiedzę lub doświadczenie w niezbędnym do leczenia pacjenta zakresie– umożliwienie konsultowania telemedycznego w takich wypadkach, nawet jeżeli miałaby to być jedyna forma kontaktu, może prowadzić do korzyści dla pacjenta niemożliwych do osiągnięcia w inny sposób.

Kiedy teleporada nie jest zalecana? 

Eksperci wyjaśniają, że nie zaleca się udzielania teleporad pacjentom dotąd nieleczonym przez danego lekarza, chyba że jest to uzasadnione: wytycznymi, wskazaniami medycznymi, względami etycznymi lub indywidualną sytuacją, w której znajduje się pacjent lub lekarz ma odpowiedni dostęp do dokumentacji medycznej pacjenta.

Ponadto lekarz powinien zachować szczególną staranność, w tym upewnić się, czy forma świadczenia telemedycznego jest właściwa i wystarczająca do zapewnienia pacjentowi potrzebnej mu opieki zgodnie z art. 6 KEL oraz czy ma odpowiednie warunki i narzędzia do oceny stanu pacjenta, aby świadczenie mogło być przeprowadzone w sposób skuteczny i bezpieczny. Świadczenia telemedyczne powinny być udzielane z uwzględnieniem potrzeb zdrowotnych oraz poszanowaniem praw pacjenta oraz w formie, która zapewnia dostępność do świadczenia osobom z niepełnosprawnościami i szczególnymi potrzebami 

– zaznacza KEL. 

Należy zapewnić odpowiednią jakość udzielania świadczeń telemedycznych 

Z komentarza do art. 9 wynika, że „lekarz powinien zwrócić szczególną uwagę na kwestie związane z prawidłową organizacją świadczenia telemedycznego, aby zapewnić jego jakość i bezpieczeństwo pacjenta”.

Przed rozpoczęciem udzielania świadczenia telemedycznego powinno się zweryfikować tożsamość pacjenta oraz upewnić się (w miarę dostępnych możliwości), że warunki przeprowadzenia świadczenia zabezpieczają prywatność pacjenta i poufność przetwarzanych informacji. Lekarz w tym zakresie może skorzystać ze wsparcia personelu pomocniczego lub systemów teleinformatycznych, pod warunkiem że zapewniają one odpowiedni poziom bezpieczeństwa i skuteczności. Kluczowym warunkiem dokonania prawidłowej oceny stanu zdrowia pacjenta w ramach teleporady jest przeprowadzenie przez lekarza starannego wywiadu oraz skorzystanie w odpowiednim zakresie z informacji zawartych w dostępnej dokumentacji medycznej pacjenta (wyników badań, konsultacji, hospitalizacji czy innych dokumentów medycznych). Jeżeli efektem teleporady ma być orzeczenie o stanie zdrowia, w tym wystawienie dokumentów takich jak zwolnienie lub nowa recepta, wywiad ma być przeprowadzony w trakcie telekonsultacji w czasie rzeczywistym analogicznie do wywiadu przeprowadzonego w warunkach gabinetowych. Komunikacja asynchroniczna (np. ankieta lub e-mail), jeżeli jest stosowana, może mieć wyłącznie charakter pomocniczy, umożliwiający przygotowanie, uzupełnienie lub kontynuację leczenia. Porada telemedyczna ma być przeprowadzona przez lekarza z należytą starannością, zgodnie z aktualną wiedzą medyczną, w czasie niezbędnym do wykonania przez lekarza wszystkich potrzebnych czynności (art. 8 KEL). Kluczowe jest też zachowanie właściwej relacji podczas przebiegu porady, zapewniającej m.in. wzajemny szacunek i zaufanie między lekarzem a pacjentem 

– czytamy. 

Obowiązkiem lekarza jest także poinformowanie pacjenta o ograniczeniach teleporady w porównaniu z osobistym kontaktem z pacjentem, a w szczególności wskazanie objawów uzasadniających wizytę osobistą bądź, jeżeli zachodzi taka konieczność, zalecenie kontaktu z placówką medyczną.

W przypadku konieczności wizyty osobistej należy wskazać pacjentowi na potrzebę skorzystania z tej formy świadczenia wraz z wytycznymi wspierającymi w możliwie efektywnej realizacji tego świadczenia w odpowiedniej placówce (m.in. w ramach szpitalnych oddziałów ratunkowych, nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, podstawowej opieki zdrowotnej). Ponadto, pacjent powinien uzyskać odpowiednią wiedzę o specyfice świadczenia telemedycznego (np. zasady komunikacji on-line czy korzystania z wyrobów medycznych posiadających funkcje pomiarowe). Ten obowiązek może zostać zrealizowany przez personel pomocniczy lub informacje zawarte w systemach teleinformatycznych, pod warunkiem że zapewniają one odpowiedni poziom bezpieczeństwa i skuteczności 

– przypominają eksperci. 

Nowy KEL jest dostępny tutaj. 

Do tej pory pojawiły się komentarze do art. 69, do art. 12, do art. 41 i 42, do art. 7, do art. 6, do art. 1, do art. 20, do art. 33, do art. 10, do art. 8.