Krwiomocz w praktyce POZ – kiedy nie trzeba panikować?

Krwiomocz jest dla pacjenta wyraźnym i niepokojącym objawem. Trafne odróżnienie łagodnych przyczyn od poważnych schorzeń jest kluczowe. Jak zatem postępować, aby zapewnić pacjentowi bezpieczeństwo, jednocześnie unikając niepotrzebnej paniki i nadmiernej diagnostyki? 

Poradnik

Krwiomocz. Białkomocz

Sprawdź

Krwiomocz makroskopowy vs. mikroskopowy – co to zmienia?

Jeśli pacjent samodzielnie zgłasza się do lekarza z powodu obecności krwi w moczu, mamy najczęściej do czynienia z krwiomoczem makroskopowym (widocznym gołym okiem). Krwiomocz mikroskopowy, czyli mikrohematuria, często jest wykrywany przypadkowo podczas rutynowych badań. Z punktu widzenia diagnostycznego ich etiologia może być ta sama – różnica leży głównie w nasileniu krwawienia i liczbie erytrocytów w moczu. Nawet bezobjawowa hematuria może być wczesnym sygnałem poważnej choroby, dlatego nigdy nie wolno jej bagatelizować.

Skąd ta krew w moczu?

Podobnie jak w przypadku ostrej niewydolności nerek, przyczyny krwiomoczu można podzielić na trzy kategorie:

• przednerkowe – należą do nich schorzenia ogólnoustrojowe, np. skazy krwotoczne;
• nerkowe – od kłębuszkowych zapaleń nerek (glomerulopatie) po nowotwory nerek; warto zwrócić uwagę na pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak toczeń rumieniowaty układowy czy zapalenia naczyń, które mogą objawiać się krwiomoczem;
• zanerkowe – kamica moczowa, infekcje dróg moczowych, nowotwory pęcherza moczowego czy moczowodów, urazy cewki moczowej, a u mężczyzn – schorzenia gruczołu krokowego, w tym rak prostaty.

Kiedy nie trzeba panikować? Łagodne przyczyny krwiomoczu

Nie każdy krwiomocz to powód do natychmiastowej interwencji. Wiele przypadków ma charakter przemijający i łagodny. Można do nich zaliczyć:

• intensywny wysiłek fizyczny – szczególnie biegi długodystansowe czy inne intensywne ćwiczenia prowadzące do przemijającego krwiomoczu wysiłkowego;
• gorączkę i odwodnienie;
• miesiączkę – kontaminacja próbki moczu krwią menstruacyjną może być przyczyną fałszywie dodatnich wyników u kobiet;
• zabiegi urologiczne – niedawne cewnikowanie, biopsje nerek/prostaty czy cystoskopia mogą skutkować przejściową hematurią;
• dietę i farmakoterapię – niektóre produkty spożywcze (buraki, jeżyny) lub leki (np. ryfampicyna, ibuprofen, preparaty żelaza, chlorochina, azatiopryna) mogą zabarwiać mocz na czerwono, imitując krwiomocz; warto pamiętać, że leki przeciwzakrzepowe również mogą zwiększać ryzyko krwiomoczu, zwłaszcza w przypadku współistniejącej patologii układu moczowego.

W kontraście do powyższych, szczególnej uwagi wymagają pacjenci, u których hematurii towarzyszą objawy typowe dla chorób nowotworowych – utrata masy ciała, bóle kostne, nocne poty. Niepokojące są również nawracające infekcje dróg moczowych czy obecność skrzepów krwi w moczu. W takich przypadkach konieczne jest skierowanie do specjalisty i wykonanie badań obrazowych (USG, TK, cystoskopia).

Diagnostyka różnicowa hematurii

W codziennej praktyce najważniejsze pytanie brzmi: czy hematuria ma charakter łagodny, przemijający, czy też wskazuje na istotną patologię?

Podejście diagnostyczne:

• Wywiad – należy zapytać o niedawne urazy, infekcje, przyjmowane leki (szczególnie przeciwzakrzepowe), dietę, historię chorób autoimmunologicznych, kamicy czy nowotworów. W wywiadzie należy uwzględnić objawy dyzuryczne, cechy infekcji i ból. 
• Badanie ogólne moczu z oceną właściwości fizycznych, chemicznych oraz oceną mikroskopową osadu – w celu potwierdzenia hematurii.
• Inne badania laboratoryjne – kreatynina, GFR, CRP, morfologia krwi obwodowej i inne w zależności od podejrzewanej przyczyny (np. ocena układu krzepnięcia). 
• Badania obrazowe – USG układu moczowego jako pierwsza linia diagnostyczna.
• Skierowanie do poradni specjalistycznej w razie potrzeby.

Podsumowanie

Krwiomocz, mimo że często jest objawem łagodnym lub przemijającym, wymaga usystematyzowanego podejścia diagnostycznego. W codziennej praktyce najważniejsze jest zróżnicowanie pomiędzy przy