Nowe wytyczne Prokuratora Generalnego wobec sprawców przemocy

W odpowiedzi na wzrost liczby przestępstw wobec osób udzielających świadczeń zdrowotnych, Adam Bodnar, Prokurator Generalny opublikował wytyczne mające na celu ujednolicenie i usprawnienie działań organów ścigania. Nowe regulacje zakładają m.in. priorytetowe traktowanie tego typu spraw, ścisłą współpracę z policją oraz obowiązek egzekwowania środków kompensacyjnych na rzecz pokrzywdzonych.

14 lipca 2025 r. Adam Bodnar, Prokurator Generalny przedstawił "Wytyczne w sprawie prowadzenia postępowań o przestępstwa popełniane na szkodę osób udzielających świadczeń zdrowotnych, pierwszej pomocy, czynności ratunkowych, a także innych osób wykonujących obowiązki służbowe i zawodowe, które na mocy przepisów szczególnych korzystają z ochrony przewidzianej w kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych". Jak podkreśla prok. Anna Adamiak, rzecznik prasowy Prokuratora Generalnego, wytyczne stanowią reakcję na rosnącą liczbę zdarzeń, charakteryzujących się agresją słowną oraz fizyczną wobec zespołów ratownictwa medycznego, osób udzielających świadczeń zdrowotnych w szpitalnych oddziałach ratunkowych (dyspozytorów, pielęgniarki, lekarzy i innych).

Te wytyczne to konkretna odpowiedź na zjawisko, które w ostatnich latach przybrało niepokojące rozmiary. Coraz częściej dochodzi do ataków na lekarzy – w izbach przyjęć, na SOR-ach, w karetkach, a nawet w gabinetach POZ. W wielu przypadkach agresja ta pozostawała dotąd bezkarna lub kończyła się symbolicznie niskimi karami 

– podkreśla Naczelna Izba Lekarska, która domagała się zmian.

Przypomnijmy, że w czerwcu 2025 r. odbyło się spotkanie przedstawicieli Naczelnej Rady Lekarskiej oraz Prokuratury Krajowej. Tematem były incydenty przemocy wobec personelu medycznego. Zapowiedziano wówczas stworzenie nowych wytycznych dla prokuratorów.   

Co zawierają wytyczne?

Wytyczne opracowano m.in. na podstawie analizy 432 postępowań prowadzonych w 2024 roku oraz konsultacji ze środowiskiem medycznym. Jak podkreślił Prokurator Generalny, „obecne przepisy dają już wystarczające narzędzia prawne do podjęcia sprawnej i skutecznej reakcji ze strony prokuratorów, w celu wykrycia i pociągnięcia do odpowiedzialności karnej sprawców przestępstw skierowanych wobec osób udzielających świadczeń medycznych”.

Zadaniem prokuratorów jest zatem wykorzystanie tych rozwiązań z najwyższym profesjonalizmem i zaangażowaniem, w celu zapewnienia sprawnej reakcji prawno-karnej połączonej z nieuchronną i sprawiedliwą karą 

– podkreśla PK. 

Dokument wskazuje jednoznacznie: osoby wykonujące czynności związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, pierwszej pomocy oraz ratownictwa medycznego, a także inne obowiązki służbowe i zawodowe w tym zakresie, korzystają z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych, a każda przemoc wobec nich musi spotkać się ze zdecydowaną reakcją.

Wytyczne nakazują, aby każdorazowo po uzyskaniu przez prokuratora informacji o zdarzeniu mogącym świadczyć o popełnieniu przestępstwa na szkodę tych osób podczas i w związku z wykonywanie przez nie obowiązków zawodowych, podjąć niezwłocznie działania z urzędu w celu jej weryfikacji, a w razie potwierdzenia wszcząć postępowanie przygotowawcze 

– informuje prok. Anna Adamiak. 

Wytyczne przewidują też ścisłą współpracę prokuratury z policją. Kierownicy jednostek prokuratorskich mają zapewniać sprawny przepływ informacji o wszczęciu postępowań dotyczących przestępstw popełnionych na szkodę osób udzielających świadczeń zdrowotnych, a także o wydaniu postanowień o przedstawieniu zarzutów. 

Wytyczne obligują prokuratorów do niezwłocznego podejmowania działań z urzędu w przypadku uzyskania informacji o potencjalnym przestępstwie wobec medyka. Sprawy mają być rozpoznawane priorytetowo i, jeśli to możliwe, w trybie przyspieszonym. 

Podkreślono także konieczność dokładnego rozważania zastosowania środków zapobiegawczych, by zapobiec kolejnym przestępstwom.

 Adam Bodnar podkreśla konieczność każdorazowej oceny, czy okoliczności popełnienia czynu uzasadniają przyjęcie, że miał on charakter chuligański, co następnie powinno znaleźć odzwierciedlenie w składanych przez prokuratorów wnioskach o wymiar kary 

– dodaje rzeczniczka.

Duży nacisk położono na adekwatność kar – mają one uwzględniać stopień społecznej szkodliwości czynu i być odczuwalne dla sprawców.

Sprawcy czynów popełnionych na szkodę osób udzielających świadczeń zdrowotnych powinni być traktowani z należytą surowością w zakresie wymierzanych kar 

– czytamy w wytycznych. 

Prokuratorzy mają też obowiązek występowania o środki kompensacyjne – zadośćuczynienie, naprawienie szkody, a w uzasadnionych przypadkach także przeprosiny.

Prokurator Generalny zwraca uwagę na niezbędność podejmowania przez prokuratorów działań zabezpieczających w pełni prawa pokrzywdzonych. Te działania to kierowanie do sądu wniosków o orzeczenie środków kompensacyjnych na rzecz pokrzywdzonych w postaci obowiązku naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub nawiązki. Wnioskowane kwoty powinny realnie odzwierciedlać wysokość szkody wyrządzonej przestępstwem, a także w pełni uwzględniać charakter krzywdy doznanej w wyniku przestępstwa. Dodatkowo należy rozważyć złożenie wniosku o orzeczenie przez sąd m.in. obowiązku przeproszenia pokrzywdzonego

 – mówi rzeczniczka. 

Wytyczne odnoszą się także do działań o charakterze prewencyjnym, mających zapobiegać popełnianiu przestępstw wobec osób wykonujących zawody medyczne.

W tym celu prokuratorzy powinni składać wnioski o podanie wyroków skazujących do publicznej wiadomości. Ma to być wyraźny sygnał dla społeczeństwa, że agresja wobec osób niosących pomoc medyczną spotka się z nieuchronną karą. Analiza tej kategorii spraw wykazała nieznaczną aktywność prokuratorów w zakresie wnoszenia środków odwoławczych od zapadłych orzeczeń. Wytyczne obligują referentów spraw oraz ich przełożonych do pogłębionej oceny adekwatności orzeczonych kar oraz środków kompensacyjnych i karnych w relacji do okoliczności przestępstwa przypisanego sprawcy i do stopnia społecznej szkodliwości czynu, w celu rozważenia wniesienia apelacji bądź sprzeciwu od wyroku nakazowego 

– dodaje. 

W Departamencie Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej będą opracowywane coroczne sprawozdania ze ścigania przestępstw popełnionych na szkodę osób udzielających świadczeń zdrowotnych.   

NIL: Wytyczne to krok w dobrą stronę 

Naczelna Izba Lekarska apeluje do wszystkich lekarzy i przedstawicieli zawodów medycznych, by nie pozostawiali incydentów przemocy bez reakcji.  Łukasz Jankowski, prezes NIL uważa, że te wytyczne to krok w dobrą stronę.

Pokazują, że przemoc wobec medyków nie będzie dłużej tolerowana ani marginalizowana. Najważniejsze, aby teraz organy państwa wcieliły te przepisy w życie - będziemy się temu przyglądać

 – mówi.

I podkreśla, by zgłaszać każdy przypadek agresji.

Organy ścigania mają obecnie wyraźne narzędzia i zobowiązania do działania. NIL monitoruje wdrażanie wytycznych i służy wsparciem prawnym w trudnych sprawach 

– dodaje.