Wyszukaj w vademecum
W dzisiejszej części cyklu pochylimy się nad tym, jakie obecnie prawa ma doktorant kształcący się w systemie szkoły doktorskiej oraz jakie czekają na niego obowiązki. I jedne, i drugie wynikają z ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce [1] oraz statutów poszczególnych szkół doktorskich.
Prawa doktoranta
Stypendium doktoranckie
Jedną z istotniejszych zmian wprowadzonych w ustawie z 2018 roku było nadanie doktorantom prawa do otrzymywania stypendium przez cały okres kształcenia w szkole doktorskiej (omówione szerzej w 1. części naszego cyklu). Przypomnijmy – wynosi ono co najmniej 37% wynagrodzenia profesora do miesiąca oceny śródokresowej i co najmniej 57% po przeprowadzeniu tej oceny. Przy obecnej podstawie wynagrodzenia profesora uczelni na poziomie 6410 zł brutto – jest to odpowiednio 2371 zł i 3653 zł brutto. Stypendium to jest wypłacane także w miesiącach wakacyjnych. Osoby posiadające zaświadczenie o niepełnosprawności mogą wnioskować o zwiększenie jego wysokości o 30%. Doktoranci są objęci systemem ubezpieczeń społecznych. Stypendia doktoranckie są objęte obowiązkowymi składkami – emerytalną, rentową i wypadkową.
Ustawa przyznaje doktorantowi także prawo do otrzymywania dodatkowych stypendiów od jednostek samorządu terytorialnego oraz od osób fizycznych lub prawnych innych niż państwowe/samorządowe. Są one jednak rzadko spotykane. Wszystkich zainteresowanych odsyłamy na stronę www.mojestypendium.pl, gdzie można wyszukać aktualnie przyznawane doktorantom (i innym grupom, w tym również studentom) stypendia.
Inne zatrudnienie
Ważnym aspektem jest kwestia podejmowania pracy w trakcie realizowania doktoratu, szczególnie w ramach szkoły doktorskiej. Co do zasady, doktorant ma prawo pracować zawodowo poza uczelnią, co nie wiąże się z utratą prawa do stypendium doktoranckiego. Innymi słowy, co ważne dla przyszłych doktorantów-specjalizantów: równoczesne odbywanie szkolenia specjalizacyjnego, zarówno w trybie rezydenckim, jak i pozarezydenckim nie wpływa na wysokość stypendium doktoranckiego.
Inaczej sytuacja wygląda w kwestii podejmowania pracy jako nauczyciel akademicki lub pracownik naukowy. W myśl ustawy, doktorant nie może zostać zatrudniony jako nauczyciel akademicki lub pracownik naukowy. Istnieją jednak wyjątki od tej reguły, a są to:
- Zatrudnienie w ramach projektu badawczego (np. finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Narodową Agencję Wymiany Akademickiej, Unię Europejską bądź inne agencje).
- Podjęcie takiej pracy po pozytywnej ocenie śródokresowej realizacji indywidualnego planu badawczego doktoranta – przy czym wówczas wysokość przyznawanego stypendium doktoranckiego wynosi 40%. Oznacza to więc, że przy sprzyjających okolicznościach, doktorant ma szansę uzyskać zatrudnienie w macierzystej jednostce już w połowie realizacji pracy doktorskiej. Choć traci się wtedy część stypendium, zyskuje się możliwość związania się z daną jednostką na stałe, np. umową o pracę.
- Podjęcie takiej pracy przez doktoranta, któremu nie przysługuje stypendium doktoranckie np. po ukończeniu 4-letniego kształcenia w szkole doktorskiej, a przed obroną.
Urlopy i przerwy wypoczynkowe
Doktorantowi kształcącemu się w ramach szkoły doktorskiej przysługują przerwy wypoczynkowe w zakresie do 8 tygodni rocznie oraz urlopy rodzicielskie. W trakcie ich trwania także przysługuje stypendium doktoranckie.
Kredyt studencki
Doktorant może wnioskować o kredyt studencki (o ile nie ukończył 35 lat). Kredyty te są przyznawane na korzystnych warunkach finansowych (niskie oprocentowanie, niska prowizja lub jej brak) a ich celem jest finansowanie edukacji studenta/doktoranta. Wypłacane są w miesięcznych transzach w wysokości do 1000 zł (oprócz sierpnia i września). Spłata kredytu studenckiego rozpoczyna się dopiero po zakończeniu nauki – nawet po dwóch latach od ukończenia szkoły doktorskiej.
Zmiana promotora
Zmiana promotora należy do rzadkich sytuacji, choć jest możliwa w uzasadnionych przypadkach. Tryb oraz warunki takiej zmiany określa regulamin danej szkoły doktorskiej.
Dodatkowe uprawnienia
Okres kształcenia w szkole doktorskiej (nie dłuższy niż 4 lata) po uzyskaniu stopnia doktora zalicza się do okresu pracy, z którego wynikają uprawnienia pracownicze.
Każdy doktorant ma prawo ubiegać się o miejsce w domu studenckim, zarówno dla siebie, jak i dla małżonka oraz dziecka, a także korzystać z wyżywienia w stołówce studenckiej.
Ponadto, otrzymuje on legitymację doktoranta, która poświadcza jego status. Tym samym uprawnia go to do korzystania z ulg na przejazdy komunikacją miejską oraz innych przyznanych przez jednostki samorządu terytorialnego.
Doktoranci z danej szkoły doktorskiej tworzą swój samorząd doktorantów, który reprezentuje ich społeczność przed władzami uczelni/jednostki. Mogą także zrzeszać się w innych organizacjach doktoranckich.
Obowiązki doktoranta
Jak wszędzie w życiu, tam gdzie prawa, tam i obowiązki. Co oczywiste, każdy doktorant powinien postępować zgodnie z regulaminem swojej szkoły doktorskiej. Ma obowiązek realizować rzetelnie i w terminie program kształcenia (określony na początku edukacji w szkole doktorskiej) oraz przedstawiony indywidualny plan badawczy. Oprócz jego realizacji, każdy doktorant w szkole doktorskiej musi odbyć praktyki zawodowe pod postacią prowadzenia zajęć dydaktycznych ze studentami (lub uczestniczenia w ich prowadzeniu pod okiem innego nauczyciela akademickiego) w wymiarze do 60 godzin dydaktycznych rocznie. Praktycznie rzecz ujmując, większość szkół doktorskich proponuje przeprowadzenie większości zajęć teoretycznych wynikających z programu na I roku, zaś większość praktyki zawodowej (czyli zajęć ze studentami) odbywa się na kolejnych latach.
Doktoranci podlegają także odpowiedzialności dyscyplinarnej w swojej szkole doktorskiej za czyn uchybiający godności doktoranta – stosuje się wtedy przepisy dotyczące odpowiedzialności dyscyplinarnej studentów jednostki prowadzącej szkołę.
Referencje
- Ustawa z dnia 20 lipca 2018 – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce
- https://studia.gov.pl/doktoranci/prawa-i-obowiazki-doktorantow/
- https://konstytucjadlanauki.gov.pl/ksztalcenie-doktorantow-najczesciej-zadawane-pytania#inne
