Impact factor vs punkty ministerialne – duże rozbieżności

Impact factor (IF) to współczynnik cytowań. Autorzy publikacji naukowych cytują prace innych badaczy i na tej podstawie obliczana jest jego wartość. Ma on niebagatelne znaczenie, ponieważ naukowcom zależy na publikacji w czasopismach z wysokim współczynnikiem. Jest to w pewnym sensie synonimem jakości artykułu, a więc i wyróżnieniem dla jego autora.

Ocena nauki

Autorzy publikacji Expert-guided evaluation of medical research may promote publishing low-quality studies and increase research waste: A comparative analysis of Journal Impact Factor and Polish expert-based journal ranking list zwracają uwagę na dwa sposoby oceny osiągnięć naukowych. Z jednej strony może się ona opierać na konkretnych parametrach, z drugiej zaś być przedmiotem opinii ekspertów. Choć oba modele biorą pod uwagę IF, opinia ekspertów jest siłą rzeczy subiektywna. Może to być jednak zaleta, ponieważ IF nie jest idealną miarą – z tego powodu eksperci mogą promować dobre czasopisma niezależnie od wartości współczynnika.

W omawianej publikacji przyjrzano się różnicom między IF z tzw. listy filadelfijskiej (którą publikuje Instytut Filadelfijski), a punktami przyznawanymi przez Ministerstwo Edukacji i Nauki za publikację w czasopismach będących na wykazie ministerialnym. Wykazano, że resortowa lista jest niespójna z wartościami IF. Czasopismom z wysokim i niskim współczynnikiem cytowań przypisano odmienne wartości punktów ministerialnych. Przykładowo za publikację w jednym z czasopism o IF = 2,2 otrzymuje się 200 pkt., a w kolejnym z IF = 30 punktów jest jedynie 20.

Sposób w jaki przypisywano wartości punktów ministerialnych pozostaje tajemnicą. Tymczasem w porównaniu IF z punktami ministerialnymi widoczne są istotne różnice. Punkty przyznawane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyjmują wartości 20, 40, 70, 100, 140 i 200. Przy bliższym spojrzeniu na najwyżej punktowaną kategorię czasopism znaleźć można rozpoznawalne JAMA czy NEJM. Oprócz nich 200 pkt. otrzymały inne, znacznie mniej znane czasopisma, np. Bioethics z IF = 2,2. W tej kategorii znajdują się również czasopisma, które w ogóle nie występują na liście filadelfijskiej.

Dlaczego jest to istotne?

Publikacja w czasopismach będących na wykazie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego zapewnia dodatkowe punkty w rekrutacji podczas dalszych etapów lekarskiej kariery zawodowej. Podczas rekrutacji na staż podyplomowy daje to 0,5 lub 0,2 pkt. – odpowiednio dla pierwszego lub kolejnego autora, przy czym liczona jest tylko jedna publikacja. W rekrutacji na rezydenturę można uzyskać znacznie więcej, ponieważ liczy się aż 10 publikacji (każda po 0,5 pkt.) oraz posiadanie tytułu doktora (5 pkt.). Wykaz ministerialny jest więc istotny z punktu widzenia kariery medycznej, nie tylko czysto naukowej – pozwala także na swobodny wybór miejsca stażu i specjalizacji.

Warto zwrócić uwagę, że publikacja w czasopismach z wykazu jest elementem oceny osiągnięć naukowych. Z racji tego, że w przyznawaniu punktów brakuje spójności (i transparentności), a różnice między IF a punktami ministerialnymi są tak zauważalne, powstaje zachęta do pisania publikacji miernej jakości oraz, mówiąc wprost, cwaniactwa. Sposób przyznawania punktów ministerialnych tworzy lejek, prowadzący do czasopism, które być może mają mniej rygorystyczne standardy, ale przede wszystkim są gorzej oceniane na arenie międzynarodowej (przez niski IF). Naukowiec w Polsce jest więc zachęcany do publikowania w wyselekcjonowanych przez ministerstwo czasopismach, co może istotnie ograniczyć jego karierę. Z drugiej strony stwarza to sposobność, aby, kierując się własnymi korzyściami, celowo publikować w ministerialnych czasopismach i liczyć na mniej wymagający proces recenzencki.