Skuteczność fosfolipidów niezbędnych w leczeniu stłuszczenia wątroby

Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) to grupa zaburzeń związanych z insulinoopornością, zarówno wątrobową, jak i obwodową. Obejmuje niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFL) i niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH), które może wiązać się z postępującym włóknieniem i marskością wątroby oraz jej powikłaniami, w tym nowotworowymi w postaci raka wątrobowokomórkowego. W przebiegu NAFLD obserwuje się również zwiększone ryzyko miażdżycy oraz incydentów sercowo-naczyniowych.

Zachodzące współcześnie zmiany stylu życia, obejmujące m.in. wysokoprzetworzoną dietę i ograniczoną aktywność fizyczną sprawiają, że NAFLD – jako wątrobowa manifestacja zespołu metabolicznego – staje się coraz powszechniejszym problemem. W krajach rozwiniętych dotyczy 17-46% populacji, stanowiąc tym samym najczęstszą przewlekłą chorobę wątroby [1].

Co wytyczne mówią o terapii NAFLD?

Podstawą leczenia NAFLD jest walka z jej przyczyną, czyli modyfikacja stylu życia w celu zmniejszenia masy ciała. Obecnie nie są dostępne leki hamujące postęp NAFLD, jednak można rozważyć włączenie farmakoterapii wspomagającej w postaci leków hepatoprotekcyjnych (pod warunkiem stwierdzenia istotnego zmniejszenia aktywności ALT podczas ich stosowania) [1].

Na szczególną uwagę zasługują produkty lecznicze zawierające fosfolipidy niezbędne (EPL, np. Essentiale Max®), które w badaniach in vitro i na zwierzętach wykazały korzystne działanie:

• na zdolność do zwiększania płynności i poprawy funkcji błony komórkowej,
• na poprawę regeneracji wątroby dzięki zdolności do wbudowywania się w uszkodzone miejsca błon,
• na zależne od błony funkcje komórkowe,
• regulujące stężenie lipidów,
• przeciwutleniające,
• przeciwzapalne,
• przeciwwłóknieniowe,
• modulujące apoptozę [2].

Warto podkreślić, że cztery pierwsze z wymienionych efektów zostały dodatkowo potwierdzone w 14 badaniach klinicznych z randomizacją obejmujących łącznie 1392 chorych. Klinicznie zaobserwowano u nich:

• znamienne zmniejszenie stężenia lipidów we krwi,
• znamienne zmniejszenie aktywności ALT,
• korzystny wpływ na stopień stłuszczenia wątrobowego ocenianego w badaniu USG [1, 2].

Poprawa obrazu wątroby w badaniu USG

Skuteczność EPL w leczeniu NAFLD jest dobrze udokumentowana.

Do prospektywnego randomizowanego badania kontrolowanego w grupach równoległych włączono 185 pacjentów ze stłuszczeniem wątroby spowodowanym występowaniem cukrzycy typu 2. Grupa kontrolna była poddawana jedynie leczeniu podstawowemu, a grupa badana przyjmowała dodatkowo Essentiale Max® w standardowej dawce 1800 mg/dobę. Po 12 tygodniach sprawdzono odpowiedź na leczenie rozumianą jako poprawę w badaniu ultrasonograficznym, a także zmniejszenie stężenia lipoprotein we krwi, normalizację poziomu ALT i zmniejszenie bólu w prawym podżebrzu. Skuteczność terapii w grupie badanej stosującej Essentiale Max® zaobserwowano u 90,2%, z czego u 27,8% zanotowano poprawę, a 62,4% zanotowano znaczną poprawę). Natomiast w grupie kontrolnej u 51,7% pacjentów (odpowiednio: 46,7% i 5%). Oznacza to, że w grupie przyjmującej EPL skuteczność terapii była aż o 62,12% (p<0,05) wyższa niż w grupie stosującej placebo [4].

Z kolei w randomizowanym prospektywnym wieloośrodkowym badaniu Dajaniego uczestniczyli pacjenci z pierwotnym niealkoholowym stłuszczeniem wątroby oraz związanym z chorobami współistniejącymi (cukrzycą typu 2 leczoną metforminą i/lub pioglitazonem od co najmniej 6 miesięcy lub z hiperlipidemią mieszaną leczoną atorwastatyną i/lub ezetymibem od co najmniej 6 miesięcy). Interwencja opierała się na włączeniu fosfolipidów niezbędnych (przez pierwsze 24 tyg. w dawce 1800 mg/dobę, a przez kolejne 48 tyg. - 900 mg/dobę). Bliższy prawidłowemu obraz USG uzyskano u 29% pacjentów z pierwszej grupy, 23% z drugiej oraz u 20% z trzeciej. Jednocześnie sztywność wątroby uległa poprawie średnio u 21% chorych (odpowiednio: 14%, 26%, 20%) [5].

Redukcja stężeń enzymów wątrobowych

Równie istotnymi parametrami świadczącymi o funkcji wątroby są poziomy aktywności aminotransferaz.

W opisanym wcześniej badaniu Dajaniego, zastosowanie fosfolipidów niezbędnych spowodowało obniżenie wartości ALT i AST o około połowę w pierwszych 6 miesiącach leczenia we wszystkich wymienionych grupach poddanych obserwacji (odpowiednio: u 80,5% pacjentów z pierwotną NAFLD, u 84,1% z towarzyszącą cukrzycą typu 2, u 87,5% ze współistniejącą hiperlipidemią) [5].

Z kolei w innym randomizowanym kontrolowanym badaniu (przeprowadzonym przez Lianga) istotną poprawę parametrów wątrobowych zaobserwowano już po 1 miesiącu stosowania polienylofosfatydylocholiny - niemal 3-krotny spadek ALT ze średnio 98 U/l do 35 U/l oraz niemal 2,5-krotny spadek AST z 92 U/l do 38/l [6].

Poprawa w zakresie objawów

Objawy NAFLD (m.in. wzdęcia, ból, uczucie pełności, osłabienie) mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie. Z tego względu tak istotna jest ich dobra kontrola. Stosowanie EPL prowadzi do poprawy nie tylko wyników badań obrazowych i laboratoryjnych, ale również samopoczucia pacjentów. Po wdrożeniu terapii zgłaszają oni mniej objawów ogólnych, nieswoistych objawów żołądkowo-jelitowych i innych subiektywnych objawów klinicznych (p<0,01) [5].

Warto zaznaczyć, że największe zadowolenie z efektów leczenia deklarowali pacjenci, którzy stosowali dawkę zgodną z zaleceniami zawartymi w ChPL (1800 mg/dobę), a osoby sięgające po Essentiale Max® w związku z zaleceniami lekarskimi stosowały preparat częściej (88% codziennie) i dłużej (tj. powyżej 3 miesięcy) niż respondenci samodzielnie wybierający ten lek w aptece [8].

Bardzo dobra tolerancja terapii

W porównaniu do innych leków hepatoprotekcyjnych stosowanych w NAFLD (m.in. sylimaryny, koenzymu Q10, ademetioniny, czosnku, metadoksyny i kwasu glicyryzynowego), fosfolipidy niezbędne mają satysfakcjonujący poziom dowodów skuteczności [3]. 

Lekarze POZ i gastroenterolodzy ocenili fosfolipidy niezbędne jako lepiej tolerowane niż sylimaryna/sylibina, kwas ursodeoksycholowy, tymonacyk oraz połączenie ornityny i choliny, nawet podczas długotrwałego stosowania [7].

Fosfolipidy niezbędne stanowią więc obiecującą formę leczenia NAFLD i cechują się bardzo dobrym profilem bezpieczeństwa, zarówno w monoterapii, jak i w ramach wspomagania terapii standardowej, szczególnie u pacjentów, którym modyfikacja stylu życia sprawia trudność. Warto rozważyć włączenie fosfolipidów niezbędnych ze względu na udowodnioną poprawę struktury i funkcji wątroby, a tym samym również stanu klinicznego chorych [2, 11].

Nr materiału: MAT-PL-230007-1.0-01.2023