Immunoobesity – zespół metaboliczny w chorobach autoimmunologicznych

Immunoobesity to pojęcie łączące przewlekły stan zapalny indukowany otyłością z deregulacją układu odpornościowego i rozwojem chorób autoimmunologicznych. Jest to kluczowy element otwierający nowe perspektywy w obszarze diagnostyki i leczenia.

Patofizjologia i obraz kliniczny immunoobesity

Tkanka tłuszczowa trzewna pełni rolę narządu immunoendokrynnego, wydzielając adipokiny i cytokiny prozapalne, które:

• modulują odpowiedź zapalną,
• sprzyjają insulinooporności,
• nasilają stres oksydacyjny.

Dysfunkcja tego układu prowadzi do rozwoju zespołu metabolicznego, a następnie przyspiesza procesy miażdżycowe i uszkodzenia narządowe. Obraz kliniczny immunoobesity obejmuje z jednej strony typowe elementy metaboliczne:

• otyłość trzewną,
• dyslipidemię,
• nadciśnienie,
• zaburzenia gospodarki węglowodanowej.

Z drugiej strony obejmuje cechy przewlekłego stanu zapalnego obecne w chorobach reumatycznych i autoimmunologicznych.

Immunoobesity a choroby autoimmunologiczne

Immunoobesity w istotny sposób zmienia przebieg i manifestację wielu chorób autoimmunologicznych. Pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi charakteryzują się zwiększoną częstością występowania zespołu metabolicznego. Są to m.in. takie choroby jak:

• reumatoidalne zapalenie stawów – obserwuje się wysoką częstość otyłości trzewnej, dyslipidemii i insulinooporności, które nie są w pełni wyjaśnione tradycyjnymi czynnikami ryzyka; wskazuje to na udział adipokin, takich jak leptyna czy rezystyna, w patogenezie zarówno zapalenia stawów, jak i towarzyszących mu zaburzeń metabolicznych;
• toczeń rumieniowaty układowy – zespół metaboliczny występuje szczególnie często, a jego obecność koreluje z przyspieszonym rozwojem miażdżycy i zwiększoną śmiertelnością sercowo-naczyniową;
• zespół antyfosfolipidowy – wykazano, że współwystępowanie zespołu metabolicznego zwiększa ryzyko zdarzeń zakrzepowych i powikłań sercowo-naczyniowych;
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa;
• zapalenia naczyń;
• autoimmunologiczne choroby tarczycy – otyłość wiąże się z istotnie wyższym ryzykiem niedoczynności tarczycy i zapalenia Hashimoto, a adipokiny, zwłaszcza leptyna, modulują odpowiedź immunologiczną poprzez promowanie aktywności limfocytów Th1 i osłabienie funkcji limfocytów T regulatorowych.

Tym samym immunoobesity należy rozumieć nie tylko jako współistnienie zespołu metabolicznego i chorób autoimmunologicznych, ale jako stan, w którym oba procesy wzajemnie się napędzają.

Konsekwencje kliniczne immunoobesity

Konsekwencje kliniczne immunoobesity obejmują szerokie spektrum powikłań metabolicznych, autoimmunologicznych i sercowo-naczyniowych. Z jednej strony pacjenci prezentują klasyczne elementy zespołu metabolicznego, które same w sobie zwiększają ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 i miażdżycy. Z drugiej strony, współistniejący przewlekły stan zapalny przyczynia się do szybszej progresji chorób autoimmunologicznych, nasilając uszkodzenia narządowe, a także wpływając na większe ryzyko powikłań zakrzepowych i sercowo-naczyniowych, typowych np. dla zespołu antyfosfolipidowego. 

Co więcej, badania wskazują, że obecność zespołu metabolicznego może zmniejszać skuteczność terapii biologicznych, np. inhibitorów TNF-α stosowanych w RZS, co dodatkowo utrudnia kontrolę aktywności wielu chorób autoimmunologicznych. 

Podsumowanie

Immunoobesity stanowi unikalny punkt przecięcia pomiędzy patologią metaboliczną a immunologiczną. Zrozumienie tego zjawiska ma kluczowe znaczenie nie tylko dla wyjaśnienia mechanizmów patofizjologicznych, ale również dla praktyki klinicznej. Uwzględnienie go:

• pozwala lepiej ocenić ryzyko powikłań,
• pozwala dostosować strategie terapeutyczne,
• wskazuje na konieczność podejścia wielokierunkowego, obejmującego kontrolę parametrów metabolicznych, modulację odpowiedzi immunologicznej oraz modyfikację stylu życia.

Immunoobesity otwiera także nowe perspektywy w zakresie terapii celowanych – zarówno metabolicznych, jak i immunomodulujących – co może poprawić skuteczność leczenia i rokowanie pacjentów.

W tym kontekście immunoobesity należy traktować nie jako wtórny efekt chorób autoimmunologicznych czy otyłości, lecz jako odrębny zespół patofizjologiczny, który integruje mechanizmy metaboliczne i immunologiczne. Podejście takie stwarza szansę na opracowanie nowoczesnych strategii diagnostycznych i terapeutycznych, które w przyszłości mogą odegrać kluczową rolę w poprawie jakości życia chorych i zmniejszeniu śmiertelności związanej z chorobami przewlekłymi.