Uzależnienia wśród medyków – skala problemu i potrzeba wsparcia

Śląska Izba Lekarska w Katowicach podjęła się zbadania problemu uzależnień wśród lekarzy. Anonimowa ankieta skierowana do medyków ma pomóc lepiej zrozumieć skalę zjawiska oraz określić formy wsparcia, które są najbardziej potrzebne. 

W Polsce do tej pory nie prowadzono badań statystycznych dotyczących skali problemu uzależnień w naszym środowisku. Chcemy to zmienić i sprawdzić, z czym na co dzień mierzą się lekarze. Z moich obserwacji wynika, że uzależnienia w środowisku lekarskim mają różne oblicza. Anestezjolodzy i lekarze specjalizacji zabiegowych borykają się z uzależnieniem od opiatów. Częste są też uzależnienia krzyżowe od leków uspokajających i nasennych oraz od alkoholu. Nierzadko pojawia się problem z tzw. uzależnieniami behawioralnymi. Pracoholizm w naszym środowisku, potęgowany przez brak specjalistów i trudności z dostępem do lekarza, bywa postrzegany jako zaleta. Tymczasem, tak jak uzależnienia chemiczne, może prowadzić do wypalenia zawodowego i chorób somatycznych. Do podjęcia inicjatywy badania skali problemu uzależnień wśród lekarzy skłoniły mnie zainteresowania zawodowe oraz chęć uzyskania informacji o potrzebach lekarzy odnośnie oferowanej im pomocy 

– mówi dr Dorota Rzepniewska, psychiatra i pełnomocnik ds. Zdrowia Lekarzy i Lekarzy Dentystów przy Okręgowej Radzie Lekarskiej w Katowicach.

Rozpoznanie uzależnienia dla niektórych nadal jest wstydliwą etykietą 

Pomimo wysokiej świadomości medycznej w zakresie rozpoznawania uzależnień u pacjentów, lekarze często bagatelizują swoje problemy. Jak podkreśla psychiatra, rozpoznanie uzależnienia wśród medyków wciąż jest bardziej wstydliwą etykietą niż problemem zdrowotnym.

Specyficznym czynnikiem, który zwiększa ryzyko uzależnienia w naszym środowisku, jest przepracowanie, które uniemożliwia odpowiednio długi i efektywny odpoczynek. Takim czynnikiem może być również stres związany z wykonywaniem niezwykle odpowiedzialnego zawodu w źle funkcjonującym systemie ochrony zdrowia, koniecznością informowania pacjentów o niekorzystnej diagnozie czy złych rokowaniach, roszczeniami i niezadowoleniem pacjentów. Alkohol, tabletka lub zastrzyk to szybki i łatwo dostępny sposób na odreagowanie 

– dodaje dr Rzepniewska. 

Zdaniem lekarki, konieczne jest podjęcie działań mających na celu szybkie rozpoznanie i leczenie uzależnień wśród lekarzy.

Lekarze, wykonując zawód pomocowy, siedzą zawsze po tej stronie biurka, gdzie siedzi ekspert. Mamy dużą trudność w wejściu w rolę pacjenta, często preferując samoleczenie, radzenie sobie samemu. Tymczasem uzależnienia to choroby, które mają swoją dynamikę, swoje schematy leczenia, należą też do chorób, w których działa silny mechanizm wyparcia – wtedy trudno jest zauważyć u siebie problem. Uzależnienia to choroby wstydliwe, a lekarze, chorując, podlegają tym samym mechanizmom wyparcia, co reszta społeczeństwa. System iluzji i zaprzeczenia jest dodatkowo wsparty wiedzą medyczną, która w tym przypadku może opóźnić postawienie diagnozy i rozpoczęcie adekwatnego leczenia. Często lekarze rozpoczynają leczenie odwykowe w gorszym stanie zdrowia niż przeciętny człowiek 

– mówi. 

Gdzie szukać pomocy? 

Lekarze, którzy zauważają u siebie problem związany z uzależnieniami, mogą skontaktować się z działającym na terenie swojej izby pełnomocnikiem ds. Zdrowia Lekarzy i Lekarzy Dentystów. Można to zrobić mailowo lub telefonicznie. Pełnomocnik może też interweniować i sam skontaktować się z lekarzem, gdy otrzyma sygnały od innych medyków, które mogą wskazywać na problem z uzależnieniem.

Spotykam się z lekarzem, diagnozuję problem, proponuję sposoby postępowania. Podpisywany jest wówczas kontrakt na kontakt z pełnomocnikiem (przełożony podpisuje z podwładnym osobny kontrakt na kontakt lekarza z pełnomocnikiem, stosowanie się do zaleceń i zgodę na uzyskiwanie przez przełożonego informacji na temat tej współpracy). Z mojej pomocy korzystają również lekarze mający w swojej rodzinie osoby uzależnione. Udzielam wsparcia, edukuję na temat problematyki uzależnień oraz daję wskazówki, gdzie uzyskać pomoc. Do tej pory, ok. 60-70 proc. medyków, którzy skorzystali z mojej pomocy, podjęło decyzję o leczeniu. Połowa lekarzy, po zawieszeniu prawa wykonywania zawodu z powodu nałogu, powraca do zawodu 

– wyjaśnia dr Dorota Rzepniewska.

Pomoc można także uzyskać w prywatnych i państwowych placówkach ochrony zdrowia, choć w tych drugich obowiązują długie kolejki.

Plany wsparcia medyków 

Nie wiem, jaką konkretną pomoc chcieliby uzyskać lekarze i lekarze dentyści z naszej Izby, stąd takie pytanie w ankiecie. Chciałabym wprowadzić system szybkiego wsparcia w postaci konsultacji psychiatrycznych oraz psychoterapeutycznych dla lekarzy objętych opieką pełnomocnika. Zapewnienie kilku pierwszych spotkań finansowanych przez samorząd dałoby szanse na szybsze rozpoczęcie leczenia, co jest dla lekarzy kluczowe (szybki powrót do zdrowia i leczenia pacjentów). Na pewno ważnym elementem są szkolenia dotyczące wypalenia zawodowego (koniecznie połączone z warsztatami dającymi możliwość wyćwiczenia konkretnych umiejętności)

– dodaje. 

Anonimowa ankieta jest dostępna tutaj, a jej wypełnienie zajmuje ok. 2 minuty. Jest skierowana głównie do lekarzy z terenu Śląskiej Izby Lekarskiej, ale podobne ankiety mają być też przeprowadzone jeszcze w trzech innych izbach (Świętokrzyskiej, Beskidzkiej i Gdańskiej).