Lekarz nie pójdzie na spotkanie AA? Uzależnienie od alkoholu wśród medyków

Kolega z dyżurki, znajomy ze studiów, przełożony i profesor. Chociaż każdy z nich może zmagać się z tym samym problemem, to żaden się do tego nie przyzna. Bo chociaż uzależnienie od alkoholu dotknąć może również medyków, to boimy się o tym mówić - w obronie dobrego imienia, ze wstydu, strachu… a w końcu w obawie o utratę możliwości dalszej pracy w zawodzie. Uzależnienia są bowiem najczęstszą w Polsce przyczyną utraty lub zawieszenia prawa wykonywania zawodu lekarza. Spośród lekarzy i lekarzy dentystów, których zawieszono lub którym odebrano prawo do wykonywania zawodu w latach 1990 - 2014, u 54% powodem było uzależnienie od substancji psychoaktywnych. Od alkoholu uzależnionych było 34%, a od alkoholu i nielegalnych substancji psychoaktywnych jednocześnie - 4,1% [1].

“Alkohol lekiem na stres” 

Praca pod presją czasu, powszechny mobbing, ogromna odpowiedzialność, niedobór snu, obcowanie ze ludzkim cierpieniem i śmiercią - nietrudno znaleźć potencjalną przyczynę, dla której medycy sięgać mogą po używki. Problem dotyczy zarówno początkujących, jak i starszych stażem lekarzy. Według badania przeprowadzonego w Finlandii, ilość spożywanego alkoholu wyższa była u lekarzy niezadowolonych z przebiegu kariery zawodowej, narażonych na wysoki poziom stresu, z objawami wypalenia zawodowego oraz myślami samobójczymi. Więcej pili również medycy sięgający po tytoń lub benzodiazepiny. Problem dotyczył zarówno młodych lekarzy, rozczarowanych konfrontacją z realiami pracy, jak i ich starszych, przepracowanych kolegów [2]. Jednocześnie należy podkreślić, że wyniki badań dotyczących ryzykownego picia i uzależnienia od alkoholu są bardzo zróżnicowane, m.in. ze względu na różnice kulturowe między krajami, w których badania zostały przeprowadzone, a także ich metodologię [3]. Czynniki ryzyka uzależnień występują wśród personelu medycznego często i podejrzewać można (szczególnie biorąc pod uwagę stygmatyzację i konsekwencje prawne przyznania się do ryzykownego picia), że statystyki dotyczące nadużywania alkoholu są jednak zaniżone. 

Kieliszek przed operacją 

Żart o chirurgu, który przed operacją musi wychylić jednego, żeby nie trzęsły mu się ręce, wywołuje obecnie raczej śmiech z zażenowania. Problem nadużywania alkoholu pozostaje jednak wciąż istotny - i nadal szczególnie dotyka lekarzy specjalizacji zabiegowych. Szacuje się, że 25% amerykańskich chirurżek i 14% chirurgów zmaga się z uzależnieniem od alkoholu [4]. Operowanie pod wpływem może być fatalne w skutkach - badania mówią bowiem, że wśród zabiegowców uzależnienie koreluje pozytywnie z prawdopodobieństwem popełnienia istotnego błędu medycznego w ostatnich 3 miesiącach [4]. Wykazano także, że kieliszek wina wypity 45 minut przed mikrolaryngoskopią nie wpływał na przebieg procedury, ale po trzech kieliszkach odnotowano już znaczny spadek sprawności fizycznej i umysłowej oraz precyzji operatora [5]. Wyniki innego badania wskazują, że nadmierne spożycie alkoholu w poprzedni wieczór negatywnie wpływa na zdolności chirurgów nawet w przypadku operacji przeprowadzanych w późnych godzinach popołudniowych [6]. 

Strach i milczenie

Danych dotyczących polskich lekarzy jest niewiele - oprócz opisów przypadków błędów medycznych popełnionych pod wpływem alkoholu, a także czasami pojawiających się, najczęściej anonimowych, wyznań osób uzależnionych. Jak przyznaje prof. Jan Chodkiewicz, kierownik Zakładu Psychoprofilaktyki i Psychologii Uzależnień w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Łódzkiego, lekarze z uzależnienia leczą się sami - najczęściej farmakologicznie, na przykład disulfiramem w tabletkach lub w postaci wszywki. Na terapii pojawiają się rzadziej, a na spotkaniach AA już wyjątkowo rzadko - i to najczęściej poza swoim miejscem zamieszkania, z obawy przed spotkaniem znajomych lub pacjentów [4]. Skala problemu pozostaje wciąż nieznana, bo boimy przyznać się do zaglądania do kieliszka.