Przyczyny utraty prawa wykonywania zawodu medycznego – ich ujawnienie niezgodne z Konstytucją

Dane dotyczące przyczyn utraty uprawnień do wykonywania zawodów medycznych należą do szczególnie chronionej sfery życia, co oznacza, że wykraczają poza zakres niezbędnych informacji, które mogą być udostępniane przez władze publiczne – wynika ze stanowiska Marcina Wiącka, Rzecznika Praw Obywatelskich.

Przypomnijmy, że Rzecznik Praw Obywatelskich przystąpił do postępowania Trybunału Konstytucyjnego z wniosku Prezydenta Andrzeja Dudy, który wyraził obawy co do zgodności przepisów z Konstytucją RP w kontekście ujawniania w Centralnym Rejestrze Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego informacji o przyczynie utraty uprawnień do wykonywania zawodu medycznego. Postępowanie ma na celu zbadanie, czy ujawnienie przyczyn utraty PWZ medycznego przez osoby wykonujące niektóre zawody medyczne jest zgodne z konstytucją. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, to rozwiązanie jest sprzeczne z Konstytucją RP. Jak uzasadnia Wiącek w stanowisku skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego, "ujawnienie w rejestrze publicznym danych, które odnoszą się do szczególnej kategorii danych, tj. danych dotyczących zdrowia, orzeczeń karnych czy dyscyplinarnych, nieograniczonej liczbie osób, stanowi nieproporcjonalne ograniczenie prawa do prywatności i ochrony danych osobowych”.  

Zakwestionowany art. 4 ust. 3 w związku z art. 4 ust. 1 pkt 12 ustawy o niektórych zawodach medycznych jest przez to niezgodny z art. 47 oraz art. 51 ust. 2 Konstytucji RP w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP – w zakresie, w jakim przewiduje, że rejestr jest jawny w odniesieniu do informacji o przyczynie utraty przez osobę wykonującą zawód medyczny uprawnienia do wykonywania tego zawodu

 – zaznacza Wiącek. 

Dane mogą być wykorzystane w różnych celach

Informacje mają być przechowywane w rejestrze w celach archiwalnych, a zatem nie będą z niego usuwane. Z uwagi na to, że dane te dotyczą informacji o prawomocnym skazaniu, a także ukaraniu w postępowaniu dyscyplinarnym, nie da się pogodzić tych regulacji z instytucją zatarcia skazania.

Wprowadzone rozwiązanie nie jest konieczne dla osiągnięcia celu publicznego, jakim miałaby być weryfikacja osób wykonujących zawód medyczny przez pacjentów czy pracodawców. Co istotne, ustawodawca zwykły, przewidując publiczny dostęp do danych ustanowionych zakwestionowanym przepisem, pozbawił osoby wykonujące zawód medyczny gwarancji ochrony tych danych

 – czytamy w stanowisku RPO.

Rzecznik podkreśla, że udostępnianie danych osobowych w rejestrach publicznych za pomocą internetu powoduje, że są dostępne dla potencjalnie nieograniczonej liczby osób i mogą być wykorzystywane w innych celach niż potrzeba wyszukania czy zidentyfikowania osoby wykonującej zawód medyczny.

W myśl orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE już samo udostępnienie danych w internecie stanowi naruszenie prawa do prywatności. A po publicznym ich udostępnieniu, w przypadku kolejnego przetwarzania, trudniejsza, a nawet wręcz iluzoryczna staje się dla tych osób skuteczna obrona przed niewłaściwym wykorzystaniem 

– zaznacza.

I podkreśla, że zakres danych w postaci elektronicznej podlegających ujawnieniu w rejestrze publicznym należy uznać za nadmierny.

Udostępnienie informacji ma bowiem służyć weryfikacji osób wykonujących zawody medyczne przez pracodawców i pacjentów. Biorąc pod uwagę, że ustawa przewiduje, iż jedynie osoby wpisane do rejestru mogą wykonywać zawód medyczny, a osoba pozbawiona tego prawa zostaje z niego usunięta, to informacja o wpisie do rejestru wydaje się przesłanką wystarczającą do potwierdzenia tożsamości osoby wykonującej zawód medyczny. Ujawnienie dodatkowych informacji odnoszących się do przyczyn utraty tego prawa, które to informacje należą do szczególnie chronionej sfery życia tych osób, wykracza więc poza zakres niezbędnych informacji, które mogą być udostępniane przez władze publiczne

– uważa Marcin Wiącek. 

Zakwestionowane przepisy wchodzą w życie 26 marca 2024 r. Na etapie prac legislacyjnych zgłaszano uwagi dotyczące niekonstytucyjności tego przepisu. Odpowiednia poprawka Senatu została jednak odrzucona przez Sejm. 

W rejestrze będzie można zweryfikować osoby wykonujące zawód medyczny

Centralny Rejestr Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego jest rejestrem publicznym prowadzonym przez ministra ds. zdrowia. Wpis do niego jest warunkiem dopuszczenia do wykonywania zawodu medycznego, jak: asystentka stomatologiczna, elektroradiolog, higienistka stomatologiczna, instruktor terapii uzależnień, opiekun medyczny, optometrysta, ortoptystka, podiatra, profilaktyk, protetyk słuchu, technik farmaceutyczny, technik masażysta, technik ortopeda, technik sterylizacji medycznej, terapeuta zajęciowy.

Celem utworzenia rejestru jest umożliwienie weryfikacji osób wykonujących te zawody przez pracodawców i pacjentów. Nie uzasadniono jednak konieczności ujawnienia w nim tak szerokiego zakresu danych. Jest on szeroki i obejmuje m.in. datę utraty uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego wraz z podaniem przyczyny. Osoba wykonująca zawód medyczny traci zaś uprawnienia do niego w przypadku:

• utraty albo ograniczenia zdolności do czynności prawnych; pozbawienia praw publicznych; 
• prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe; 
• pozbawienia uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego, o którym mowa w art. 68 pkt 5 ustawy (jako kara za przewinienie zawodowe). 

Dane te będą dostępne dla nieograniczonego kręgu osób na całym świecie.