Suplementy diety – uważaj na interakcje z lekami!

Suplementy diety są powszechnie stosowane przez pacjentów – często bez wiedzy lekarzy. Warto przyjrzeć się interakcjom suplementów z lekami, które mogą prowadzić do nieskuteczności terapii lub poważnych działań niepożądanych. 

Znaczenie problemu nieracjonalnej suplementacji

Szacuje się, że nawet 60% pacjentów stosuje suplementy diety, a znaczna część z nich nie informuje o tym swojego lekarza. Choć powszechnie uznawane są za bezpieczne i naturalne, wiele suplementów może wchodzić w istotne interakcje z lekami, wpływając na ich wchłanianie, metabolizm lub farmakodynamikę.

Dla lekarzy, którzy często prowadzą pacjentów z wielochorobowością i wielolekowością, wiedza o potencjalnych interakcjach między suplementami a lekami jest kluczowa, by uniknąć zmniejszenia skuteczności terapii lub wywołania działań niepożądanych. Należy więc rutynowo pytać pacjentów o przyjmowane suplementy.

Mechanizmy interakcji

Interakcje suplement–lek mogą być:

• farmakokinetyczne – wpływ na wchłanianie, metabolizm (np. przez CYP450), dystrybucję lub wydalanie leków;
• farmakodynamiczne – nasilenie lub osłabienie efektu terapeutycznego leku przez składniki aktywne suplementu (suplement wpływa bezpośrednio na mechanizm działania leku).

Często stosowane suplementy – przykłady

Miłorząb japoński 

Należy zwrócić uwagę na ryzyko krwawień, które obserwuje się przy jednoczesnym przyjmowaniu leków wpływających na krzepliwość krwi, w tym przeciwpłytkowych, doustnych leków przeciwkrzepliwych i heparyny. Ryzyko krwawienia zwiększa się także przy stosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a w dodatku miłorząb osłabia działanie inhibitorów pompy protonowej. 

Żeń-szeń 

Żeń-szeń nasila działanie leków przeciwzakrzepowych i przeciwpłytkowych, ponadto może wywoływać hipoglikemię. 

Ostropest plamisty 

Przez wpływ na izoenzymy CYP, ostropest zwiększa ryzyko krwawień u chorych przyjmujących warfarynę oraz rywaroksaban. Może nasilać hepatotoksyczność statyn. 

Gorzknik kanadyjski (berberyna) 

Berberyna pojawia się w wytycznych ESC/EAS dotyczących postępowania w dyslipidemiach, w których wskazano na brak wysokiej jakości badań randomizowanych, które pozwoliłyby skutecznie ocenić efekt jej działania. W kontekście interakcji lekowych, berberyna hamuje enzymy cytochromu P450, które odpowiadają za metabolizm dużej liczby leków. American Academy of Family Physicians rekomenduje unikanie suplementów z berberyną, zanim pojawi się więcej danych na temat jej interakcji. 

Dziurawiec zwyczajny 

Ekstrakt z dziurawca, ze względu na indukcję izoenzymów CYP wykazuje duży potencjał interakcji z lekami. Przede wszystkim może wywołać zespół serotoninowy u pacjentów przyjmujących jednocześnie leki z grupy SSRI, SNRI oraz tramadol. Dziurawiec zmniejsza skuteczność farmakoterapii warfaryną, rywaroksabanem, dabigatranem, cyklosporyną, inhibitorami proteazy (np. indynawirem), benzodiazepinami, statynami czy digoksyną. 

Social media a suplementy

Trzeba również pamiętać, że pacjenci mogą przyjmować suplementy z różnych źródeł, więc ich skład trudno precyzyjnie określić. W dobie social media niczym zaskakującym jest posługiwanie się Instagramem lub Facebookiem w celu zdobycia wiedzy na temat zdrowia, a tam łatwo trafić na materiały promujące suplementy. Ich twórcy w większości przypadków nie omawiają potencjalnych skutków ubocznych suplementacji. W dodatku tworzą wokół preparatu aurę sensacji (dlaczego nikt o tym nie mówi?, lekarz ci o tym nie powie!). Należy więc spodziewać się, że pacjent, który przychodzi do gabinetu, stosuje suplementy, nawet jeśli nie ma ku temu powodu. 

Gdzie szukać informacji o interakcjach?

Niezwykle trudno znaleźć wyszukiwarkę interakcji leków z suplementami diety, która kompleksowo przedstawi możliwe działania niepożądane. Źródłem informacji pozostaje ulotka lub ChPL, jednak w przypadku stosowania suplementów pacjent może nie pamiętać nazwy preparatu. W takim wypadku można skorzystać z wyszukiwarki Memorial Sloan Kettering Cancer Center.

Co jest ważne podczas wizyty?

1. Szczegółowy wywiad

• Rutynowo pytaj pacjenta o stosowanie suplementów, ziół, preparatów „naturalnych”.
• Uwzględniaj suplementy przy każdej aktualizacji listy leków.

2. Edukacja pacjenta

• Wyjaśnij, że „naturalne” nie oznacza „bezpieczne”.
• Podkreśl konieczność konsultacji przed rozpoczęciem stosowania nowego preparatu.

3. Zasady stosowania suplementów

• Stosowanie tylko w uzasadnionych przypadkach (np. niedobory, potwierdzona hipowitaminoza).
• Preparaty jednoskładnikowe – łatwiejsza kontrola interakcji.
• Określony czas suplementacji, nie „na stałe”.

Podsumowanie

Choć suplementy diety są łatwo dostępne i chętnie stosowane, mogą stanowić istotne zagrożenie dla bezpieczeństwa farmakoterapii. Kluczowe jest uważne zbieranie wywiadu, edukacja pacjentów oraz znajomość potencjalnych interakcji. W razie wątpliwości, warto korzystać z dostępnych baz danych interakcji.